وضع اشتغال

وضع اشتغال، طبق آمار جمعیت 65-10 سال را جمعیت واقع در سنین كار و فعالیت در ایران می‌دانند كه عده ای به لحاظ اقتصادی فعال و عده ای غیرفعال هستند.

طبق سرشماری سال 1375، 3/35% از جمعیت 10 سال به بالا فعال به لحاظ اقتصادی بوده اند كه این آمار در سال 1335، 5/47% بوده كه بتدریج كاهش یافته است طبق آمار سال 1379، 2/55% مناطق شهری و 3/59% مناطق روستایی شاغل و بقیه بیكار و یا محصل بوده اند.

سن ازدواج

در ایران نیز مانند اغلب كشورهای در حال توسعه عمومیت ازدواج بالاست در سرشماری سال 1375 درصد افراد هرگز ازدواج نكرده 45 -40 ساله از 7/1% برای مردان و 6/1% برای زنان تجاوز نمی‌كرد. پیش رسی ازدواج در زنان 19-15 ساله در طول زمان كاهش یافته بطوریكه در طول 40 سال (از 1335 تا 1375) از 41% به 9/17% و در سال 79 به 9/16% رسیده است و ازدواج زنان در سنین 14-10 سال حدود 3/1 در كل می‌باشد. اگر چه سن ازدواج افزایش یافته است اما تفاوت سن ازدواج در بین زن و مرد از حدود 8 سال در سال 1349 به حدود 5-4 سال در 1379 كاهش یافته است.

طی 30 سال اخیر سن ازدواج مردان فقط 2-1 سال افزایش یافته در حالیكه در زنان این افزایش در حدود 6-5 سال بوده است. در دهه 1359-1349 سن ازدواج مردان تغییر نكرده در صورتی كه برای زنان 3 سال افزایش یافت.

شاخص های باروری

برای شناخت سطح باروری، شاخص های مختلفی مانند میزان خام موالید، میزان باروری عمومی، میزان باروری كلی و میزان تجدید نسل اشاره كرد. میزان باروری عمومی GFR شدت موالید را در بین زنان واقع در سنین باروری (49-15 ساله) می‌سنجد و اگر برای گروه های سنی 5 ساله از 49-15 سال این محاسبه انجام شود و تعداد موالید هر گروه سنی از زنان را به میانگین تعداد زنان در همان سال تقسیم كنند میزان باروری اختصاصی سنی ASFR (Age Specific Fertility Rate) را نشان می‌دهد كه به عبارتی بیانگر الگوی باروری در یك جامعه می‌باشد. بطور مثال  :

میزان باروری كلی یا TFR (Total Fertility Rate) در واقع نشان می‌دهد كه یك زن در تمام طول دوران باروری خود چند فرزند زنده بدنیا خواهد آورد كه از طریق محاسبه میزان باروری اختصاصی سنی محاسبه می‌شود.

سطح باروری جمعیت ایران در گذشته بسیار بالا بود بطوریكه در مطالعات باروری كشورهای مختلف سطح باروری ایران در طول سال 1345 یكی از بالاترین سطوح باروری زنان حتی در بین كشورهای در حال توسعه را نشان می‌دهد.

اوّلین مطالعه در مورد سطح باروری زنان كشور (مركز آمار ایران 1363) در سال 1352 میزان موالیـد را 8/41 در هزار و میزان باروری كلی 25/6 فرزند را نشان می‌داد. به علت ترك سیاست های كنترل موالید از سال 1357 تا سال 1368 سطح باروری به شدت افزایش یافته بطوریكه نتایج سرشماری سال 1365 میزان باروری كلی زنان كشور 32/6 فرزند بدست آمد كه باز هم یكی از بالاترین سطوح باروری زنان در بین كشورهای مختلف جهان بوده است از سال 1368 به دلیل اقدامات وسیع در زمینه كنترل جمعیت و افزایش سطح سواد و آگاهی جامعه سطح باروری رو به كاهش نهاد بطوریكه در سال 1375 این عدد بین 66/2 تا 03/4 گزارش شد و طبق آخرین آمار رسمی كشوری میزان باروری عمومی 3/1 � 0/61 و میزان باروری كلی در متوسط شهر و روستا 0/2 می‌باشد.

میزان باروری كلی در سال 1991 در دنیا از حدود 8 در كشور نیجر تا حدود 3/1 در پایین ترین میزان در كشور ایتالیا بوده است در حالیكه میزان باروری كلی در دنیا كاهش یافته و بطور متوسط حدود 5/1 می‌باشد هنوز طبق آمار 2001 سازمان جهانی بهداشت در كشور نیجر باروری كلی حدود 8 می‌باشد در حالیكه كشورهایی مانند اسپانیا، لاندی و بلغارستان این میزان حدود 1/1 گزارش شده است و طبق آمار سال 2001 سازمان جهانی بهداشت با برآوردهای این سازمان، باروری كلی ایران 9/2 گزارش شده است.

بالا بودن چشمگیر باروری اختصاصی سنی در گروه سنی 35 سال و بالاتر در بعضی استان ها نشانه نیاز جدی به توسعه خدمات تنظیم خانواده در این گروه است.

بهداشت پیش از ازدواج

بیان مسئله

ازدواج عامل بوجود آمدن خانواده، تكثیر و بقای نسل انسان است و در ادیان توحیدی و بویژه دین مبین اسلام از قداستی ویژه برخوردار است و اگر با شرایط لازم و آگاهی كافی صورت گیرد اثرات مهمی بر سلامت افراد و اجتماع می‌گذارد. سلامت جسمی، روانی و اجتماعی زوج های جوان با سلامت خانواده و ایجاد نسل سالم ارتباط دارد. از طرفی پیشگیری از بسیاری از مشكلات بهداشتی نظیر رشد بی رویه جمعیت و تولد كودكان ناهنجار را می‌توان با برنامه ریزی صحیح از دوران قبل از ازدواج شروع نمود، شرایط لازم برای ازدواج رسیدن به بلوغ اجتماعی،‌ انگیزش و داشتن اطلاعات است. ازدواج رابطه ای بسیار نزدیك و طولانی را بین زن و مرد ایجاد می‌كند در صورتی كه ارتباط سالم و موثر بین زن و مرد بوجود نیاید بقای آن با مشكل مواجه می‌شود. شناخت مراحل ایجاد ارتباط سالم و عوامل موثر بر آن به درك پاتولوژی ازدواج و پیشگیری از مشكلات آن كمك  می‌كند. از موارد لازم در خدمات آموزش و مشاوره قبل از ازدواج آموزش روش های تنظیم خانواده است. بررسی سلامت زوجین و درمان بیماری ها و به كار گرفتن تدابیر لازم نیز در تولد فرزندان سالم و داشتن خانواده ای سالم نقش دارد و پیش از ازدواج باید مورد توجه قرار گیرد. مشاوره ژنتیك برای افراد بیمار و افرادی كه در معرض یك اختلال ارثی هستند و آگاهی دادن زوجین نسبت به احتمال بوجود آمدن یا انتقال بیماری به فرزندان و كمك به آنان برای تصمیم گیری قبل از ازدواج ضروری است.

ازدواج، قراردادی اجتماعی است كه باعث بوجود آوردن یك كانون خانوادگی برای زندگی و تكثیر و بقاء نسل انسان از طریق بوجود آوردن اولاد و تعلیم و تربیت آنان مطابق با هنجارهای خانوادگی و فرهنگی می‌شود. در دین مبین اسلام قداست و اهمیت تشكیل خانواده مورد تاكید قرار گرفته است به حدی كه ازدواج بعنوان محبوب ترین بنیاد نزد خداوند ذكر شده است و حتی در قرآن مجید، تشكیل خانواده را مایه تامین آرامش روان و احساس امنیت و سرچشمه ظهور مودّت و رحمت دانسته و آن را جزو آیات الهی معرفی نموده است. ازدواج سبب برقراری منظم فعالیت جنسی بهداشتی و سالم می‌شود و از فعالیت های جنسی نامشروع كه سبب آسیب های اجتماعی دیگر مانند فحشاء و بیماری های مقاربتی می‌گردد، ‌جلوگیری می‌كند. ازدواج یك رابطه بسیار نزدیك و  طولانی را بین زن و مرد ایجاد می‌كند. در صورتیكه ارتباط سالم و موثر بین زن و مرد بوجود نیاید، بقاء آن با مشكل مواجه می‌شود. برای  اینكه ازدواج بنای مستحكمی داشته باشد، باید بر اساس توافق طرفین و بررسی خانواده های آنان صورت گیرد. لازمه این امر است كه طرفین معیارهای مناسبی برای انتخاب همسر تعیین نمایند و به بررسی و مشورت با دیگران جهت آگاهی از ویژگی های فرد مقابل و تطابق آن  با معیارهای خود بپردازند. از طرفی زوج های جوان، آینده سازان هر كشوری هستند و سلامت جامعه در گرو تامین سلامت جسمی، روانی و اجتماعی آنان است. ریشه بسیاری از مشكلات عمده بهداشتی نظیر رشد بی رویه جمعیت،‌ مرگ و میر مادران و كودكان و ناهنجاری های  ژنتیكی و غیره را باید در دوران قبل از ازدواج و قبل از بارداری جستجو كرد و پیشگیری از بروز مشكلات ذكر شده را باید با برنامه ریزی  صحیح از دوران قبل از ازدواج شروع نمود.

طرح آموزش های قبل از ازدواج در سال1370 در كشور به تصویب رسیده و به استان ها ابلاغ شد. بدنبال آن در كلیه استان ها كلینیك مشاوره قبل از ازدواج دایر گردید و مسئولان دفاتر عقد ازدواج موظف شدند كه صیغه عقد جهت افراد در شرف ازدواج را تنها در صورتی جاری نمایند كه طرفین گواهی تندرستی مبنی بر انجام آزمایش ها و گذراندن دوره آموزشی را ارائه دهند. این طرح در حال حاضر در بسیاری از استان ها در حال اجرا می‌باشد. هدف از اجرای این برنامه، ارتقاء سطح آگاهی زوجین در زمینه اخلاق اسلامی، احكام و حقوق متقابل آنان، ارتقاء سطح آگاهی زوجین در خصوص اهمیت و ضرورت كنترل جمعیت و روش های مختلف پیشگیری از بارداری،‌ ارتقاء سطح آگاهی زوجین در مورد بهداشت روانی و اصول و مهارت های ارتباطی، ارتقاء سطح آگاهی آنان در خصوص پیشگیری از بیماری ها و آشنایی آنان با واحدهای ارائه دهنده خدمات بهداشتی ـ درمانی بوده است.

مطالعه سولیوان (Sulivan) در سال 1997 نشان داد كه شركت در كلاس های مشاوره قبل از ازدواج، خطر اختلال عملكرد ازدواج را كاهش می‌دهد. همسران شركت كننده در این كلاس ها ریسك كمتری را برای مواجهه با مشكلات زناشویی داشتند و سرانجام ازدواج در آنها بهتر بود. اسچوما (Schumma) در سال 1998 با پژوهش خود نشان داد كه انجام مشاوره قبل از ازدواج با افزایش میزان رضایت از ازدواج همراه است و زوجین تجربه مشاوره را به عنوان یك تجربه خوشایند و رضایتبخش عنوان می‌نمایند. جهت ارائه آموزش و مشاوره موفق به زوجین آماده ازدواج، شناخت دلایل مبادرت افراد به ازدواج، آمادگی های لازم برای ازدواج عوامل موثر در برقراری ارتباطات و تداوم آن ضروری است. بدیهی است كه كسب آمادگی برای ازدواج از شرایط لازم برای ازدواج است. از دیدگاه روانشناسان زمانی فرد آماده ازدواج است كه سه ویژگی ذیل را دارا باشد:

1 ـ رسیدن به بلوغ اجتماعی (Social Maturation)

2 ـ انگیزش (Motivation)

3 ـ داشتن اطلاعات  (Information)

1ـ رسیدن به بلوغ اجتماعی

هر انسانی سه مرحله از بلوغ را طی می‌كند. بلوغ جسمانی، بلوغ روانی و بلوغ اجتماعی. بلوغ جسمانی عبارت است از آغاز تغییر در سطح هورمون های جنسی كه باعث تغییرات جسمی و روانی می‌شود وتحت تاثیر عواملی نظیر آب و هوا،‌ شرایط اقلیمی، وراثت و تغذیه و غیره می‌باشد. بلوغ روانی عمدتاً 3 تا 4 سال پس از بلوغ جسمانی اتفاق می‌افتد. نوجوانان در این مرحله دارای ثبات و آرامش نسبی روانی هستند. در این مرحله با تسلط نسبی روان بر جسم حالت خودشیفتگی و بروز عشق های رمانتیك افزایش می‌یابد.  بلوغ اجتماعی آخرین مرحله بلوغ است كه حدود 4- 3 سال پس از بلوغ روانی ایجاد می‌شود. در این مرحله احساس مسئولیت نسبت به دیگران، غلبه بر احساس، علاقه به ازدواج و برقراری روابط عمیق و پایدار در فرد بوجود می‌آید.

2ـ انگیزش

برای ازدواج موفق لازم است و ازدواج بدون انگیزه، ازدواجی تحمیلی است.

3ـ داشتن اطلاعات

آگاهی از علایق، توانمندی ها و نواقص خود، آگاهی از ساختار روانی زن و مرد كه می‌تواند به تفاهم و درك متقابل كمك نماید و داشتن اطلاعات در مورد نقش ها و وظایف خود در زندگی مشترك به شروع یك زندگی موفق، كمك می‌كند. آگاهی زوجین از آنچه باعث تحكیم یا تخریب ارتباط در زندگی زناشویی می‌شود،  به موفقیت آنان در زندگی مشترك كمك می‌كند.

همانگونه كه ذكر شد ازدواج یك رابطه بسیار نزدیك و طولانی را بین زن و مرد ایجاد می‌كند و در صورتیكه ارتباط سالم و موثر بین زن ومرد بوجود نیاید بقاء آن با مشكل مواجه می‌شود بنابراین مشاوران،‌ كاركنان بهداشتی و زوجین باید از آنچه بر كیفیت این ارتباط تاثیر می‌گذارد آگاه باشند. شناخت مراحل ارتباط و عوامل مثبت و منفی كه بر آن تاثیر می‌گذارند در دستیابی به موفقیت در زندگی مشترك لازم است.

مراحل ارتباط

از نظر جرج لوینگر (George Levinger) هر ارتباط سالم مراحلی را طی می‌كند و در هر مرحله عواملی وجود دارند كه تاثیر مثبت یا منفی بر ارتباط دارند. وی مدل  ABCDEرا برای تشریح مراحل ارتباط در مرد و زن  ارائه نموده است.

A : جذب شدن (Attraction) وقتی اتفاق می‌افتد كه دو نفر از وجود هم آگاه شده و یكدیگر را جاذب و مورد پسند می‌یابند. این آگاهی ممكن است اتفاقی یا از طریق اعضای خانواده، همكاران، ‌همسایگان یا سایر افراد باشد. اكثر افراد ترجیح می‌دهند همسرانی كه از نظر ظواهر فیزیكی همسان هستند ازدواج كنند. شباهت در نگرش ها و شخصیت ممكن است اختلاف در جاذبه فیزیكی را تعدیل كند.

B: ساختن (Building) بدنبال جذب پیش می‌آید. جذب ممكن است منجر به ایجاد انگیزه برای ساختن ارتباط شود. در همه فرهنگ ها افراد معمولا تمایل دارند افراد دیگری كه از نظر نژاد، قومیت، سن، سطح تحصیلات و مذهب تقریبا مشابه خود آنها هستند را به عنوان همسر انتخاب كنند. این افراد معمولا در جامعه اطراف خود آنها زندگی می‌كنند. البته استثناهایی نیز وجود دارد. شباهت نگرش ها و تجربه های قبلی از عوامل كلیدی در جذب و برقراری روابط پایدار است. مردمی كه زمینه قبلی یكسانی دارند، به احتمال زیاد دارای نگرش های یكسانی نیز هستند، از طرفی در مرحله انتخاب و تصمیم برای شروع زندگی محققین توجه به ویژگی ها  و موارد ذیل را ضروری می‌دانند :

1ـ تشابه شخصیتی كه عدم توجه به آن منجر به بروز مشكلات فراوانی در زندگی خواهد شد.

2ـ سلامت روانی  و جسمی،‌ در صورت وجود بیماری باید بعد از درمان و انجام اقدامات لازم، ازدواج صورت پذیرد.

3ـ خانواده، شرایط اقتصادی، اجتماعی، تحصیلی خانواده ها تقریبا مشابه باشد و نظرات بزرگان خانواده مورد توجه قرار گیرد.

4ـ خصوصیات ظاهری گرچه ملاك منطقی برای ازدواج نیست ولی در كنار سایر ویژگی ها می‌تواند در تداوم زندگی نقش داشته باشد.

5ـ استقلال مالی : زوجین باید حداقل امكانات اقتصادی را در اختیار داشته باشند. مرد باید شغل مناسبی داشته باشد و از لحاظ مالی خودكفا باشد.

6ـ خلق (Mood) : فرد مناسب برای ازدواج باید خلق طبیعی داشته باشد.

7ـ ازدواج فامیلی، ازدواج های فامیلی باید با احتیاط صورت گیرد. عمده ترین علت آن امكان بروز اختلالات ژنتیكی در فرزندان است. در صورت لزوم انجام مشاوره ژنتیكی و بررسی های دقیق ضروری است.

8ـ سن : سن ازدواج در شرایط جغرافیایی و اقلیمی مختلف متفاوت است. تفاوت سنی مناسب بین زوجین در مطالعات مختلف بین 2 تا 5 سال توصیه شده است.

توجه به این نكته ضروری است كه انتخاب همسر هیچگاه نباید بر اساس دلسوزی و ترحم صورت گیرد. عوامل عمده ای كه در ساختن و تحكیم ارتباط موثرند برقراری ارتباط عاطفی مناسب و صمیمیت(Intimacy) است. صمیمیت شامل احساس وابستگی عاطفی و تمایل به برقراری ارتباط و تقسیم تجربیات و مشاركت دادن و سهیم كردن دیگران در احساسات و افكار خصوصی فرد می‌باشد. ارتباط جنسی داشتن به معنی ارتباط عاطفی داشتن نیست. گاهی مردان یا زنان، بیشترین ارتباط صمیمی خود را با دوستان خود برقرار می‌كنند نه با همسران خود. از عواملی كه به صمیمیت و برقراری ارتباط عاطفی كمك می‌كند این است كه فرد خود را بشناسد، خود را دوست داشته باشد. برای خود ارزش قائل باشد،‌ قادر به تشخیص نیازها و احساسات خصوصی خود باشد و با آزادی عمل، آنها را با شریك زندگی خود تقسیم كند. اگر وابستگی عاطفی ابتدایی متقابلا  پاسخ داده شود، احساس دوست داشتن عمیق تر می‌شود و این وابستگی ممكن است ادامه یابد تا طرفین به یكدیگر  اعتماد و اطمینان بیشتری  پیدا كنند و ارتباط صمیمی آنان گسترش یابد. به طور معمول مردان به اندازه زنان مایل به دادن اطلاعات در باره خودشان یا احساساتشان نیستند. اعتماد و احترام(Trust and caring) باعث ایجاد احساس امنیت در زوجین می‌شود. اعتماد معمولا تدریجی ایجاد می‌شود. احترام گذاشتن، یك پیوند عاطفی را ایجاد می‌كند و  باعث افزایش صمیمیت می‌شود. صداقت (Honesty) هسته اصلی صمیمیت را تشكیل  می‌دهد. بدون داشتن صداقت، افراد فقط ظاهر همدیگر را می‌بینند. برای ایجاد صمیمیت لازم نیست فرد مانند یك �كتاب باز� عمل نماید. بیان برخی از تجربیات مثل روابط جنسی قبلی ممكن است باعث تخریب روابط بشود. صمیمیت در ارتباط لازم است ولی كافی نیست. داشتن تعهد(Commitment) نیز لازم است. افراد باید متعهد باشند تا بر مشكلات فائق آیند، نه اینكه به محض مشاهده علامتی از مشكل، میدان را خالی كنند. روانشناسی به نام استرنبرگ عشق بالغ یا عشق كامل را دارای سه جزء واضح توصیف كرده است:

1ـ صمیمیت یا احساس عاطفی نزدیك بودن به فرد دیگر و سهیم كردن وی در احساسات و افكار  خصوصی خود

2ـ دلباختگی (Passionate)یا انتظارات جنسی

3ـ تصمیم و تعهد، یعنی فرد تصمیم داشته باشد به عشق پایبند بماند و متعهد به نگهداری ارتباط در هر شرایطی باشد. وی عشق را به عنوان یك مثلث، مفهوم سازی كرده است. هر قله بیانگر یكی از اجزای عشق است. عشقی كه در آن هر سه جزء در تعادل مساوی هستند به شكل یك مثلث با سه ضلع مساوی نشان داده شده است. اگر هر یك از زوجین سطوح همسانی از دلباختگی،‌ صمیمیت و تعهد را نشان دهند، آنها در این ابعاد یكسان هستند. وقتی زوجین در این ابعاد همسان نباشند. ارتباط در معرض زوال است .

شكل 1 ـ زمانی زوجین با یكدیگر همسان هستند كه سطوح نسبتا یكسانی از نظر دلباختگی، صمیمیت و تعهد داشته باشند

الف) همسان سازی كاملا موثر       ب ) همسان سازی خوب، زوجین در سه جزء تا حدی مشابه هستند.

ج) غیرهمسان، تفاوت های شدید بین زوجین در سه جزء وجود دارد.

به طور مثال وقتی یكی از زوجین انتظارات جنسی بیشتر و یا تعهد طولانی مدت را می‌خواهد و فرد دیگر مایل به آن نیست این وضعیت پیش می‌آید. مطابق با مدل استرنبرگ میزان های متفاوت این اجزاء در تركیب با یكدیگر،‌ منجر به ایجاد انواع مختلف ارتباطات بین زوجین، می‌شود. به طور مثال وقتی رابطه دارای اجزاء دلباختگی و صمیمیت است اما تعهد در آن وجود ندارد تبدیل عشق رویا گونه (Romantic Love) می‌شود عشق رویا گونه ممكن است بتدریج ضعیف شود و از بین برود یا ممكن است به عشق كامل تبدیل شود و به یك ازدواج پایدار و زندگی مشترك طولانی منجر شود كه هر سه جزء عشق در آن وجود داشته باشد. از طرفی وقتی صمیمیت و تعهد قوی هستند اما دلباختگی وجود ندارد یا كم است این رابطه مثل یك دوستی طولانی مدت است. عشق كامل كه متشكل از هر سه جزء است مطلوب است اما سخت به دست می‌آید.

برخی از زوجین روابطشان به حدی گسترش می‌یابد كه خود را �ما� می‌بینند نه �من�، لوینگر در بیان این احساس عبارت �یكی شدن� (Mutuality) را بكار می‌برد. توسعه این ارتباط دو طرفه، تداوم و تعمیق روابط را بدنبال دارد. در ارتباط احترام آمیز یك تعادل برنامه ریزی شده بین حفظ فردیت (Individuality) و یكی شدن وجود دارد. احساس یكی شدن صحیح و سالم استقلال فردی زوجین را از بین نمی‌برد، زوجین در حین ارتباط احترام آمیز و سالم، آزاد هستند تا خودشان باشند و هیچیك سعی نمی‌كند بر دیگری تسلط یابد یا در شخصیت دیگری غرق شود. در ارتباط غیر صحیح و دچار مشكل، ‌معمولا استقلال فردی یكی از زوجین توسط دیگری پایمال می‌شود.

C : تداوم (Continuity) از عواملی كه باعث تداوم ارتباط می‌شود آن است كه زوجین از ارتباط با یكدیگر احساس رضایت كنند جستجوی روش هایی برای ایجاد تنوع و حفظ علایق و حفظ احترام و فعالیت هایی كه رابطه را عمیق تر كند در تداوم زندگی مشترك نقش دارند. آنچه كه رابطه را به زوال و نابودی می‌كشاند عمدتاً شامل احساس خسته شدن، ‌جرّوبحث بر سر مسائل بی اهمیت فراموش كردن یا نادیده گرفتن مسائل مهم، ارضاء نشدن یا احساس نامتوازن بودن روابط می‌باشد.

D         : زوال (Deterioration)، زوجینی كه برای حفظ و بهبود رابطه تلاش می‌كنند ممكن است با یكدیگر ارتباط قوی تری پیدا كنند. وقتی با اختلاف، برخورد مناسبی نشود، می‌تواند منجر به زوال و در صورت تشدید منجر به قطع ارتباط شود. زوجین می‌توانند با این مشكل به شكل فعال یا غیرفعال برخورد نمایند. برخورد فعال در برگیرنده مراحلی است كه باعث تقویت رابطه می‌شود.‌ مثل به بحث گذاشتن اختلافات، كمك گرفتن از مشاوران و سایرین، واكنش منفی شامل انتظار برای بهبود یا خاتمه یافتن ارتباط به صورت خود بخودی است. معمولا ارتباطات به صورت  خود بخودی بهبود نمی‌یابد. حفظ ارتباط خوب نیاز به زمان و تلاش دارد.

E  : خاتمه (Ending) برخی از زوج ها از تبدیل روابط رو به زوال خود به ختم ارتباط، با تلاش پیشگیری می‌كنند. آنها زمانی این تلاش را انجام می‌دهند كه به حفظ ارتباط علاقه دارند و یا عقیده دارند كه قادر به غلبه بر مشكل خود خواهند بود. وقتی زوجین رضایت ناچیزی از زندگی دارند ممكن است ارتباط خاتمه یابد. وقتی افراد شدیدا ناسازگار هستند یا تلاش هایی كه به منظور بهبود روابط ایجاد می‌شود به شكست بیانجامد، خاتمه روابط ممكن است شانسی برای زندگی با فرد سالم دیگری باشد. وقتی زوجین بدنبال حل اختلاف باشند، گاهی با كمك یك مشاوره  مشكلات موجود قابل حل می‌باشد. از مواردی كه قبل از ازدواج باید مورد توجه قرار گیرد و جزو اهداف برنامه های آموزش و مشاوره قبل از ازدواج نیز هست آشنایی  زوجین با روش های مختلف پیشگیری از بارداری است. برای پیشگیری از بارداری و نحوه فاصله گذاری بین فرزندان و تنظیم دلخواه ابعاد زندگی باید به زوجین آماده برای ازدواج آگاهی های لازم داده شود. باید به زوجین تفهیم شود كه آمادگی برای ازدواج به معنی آمادگی برای پدر و مادر شدن نیست در ابتدای شروع فعالیت جنسی زوجین معمولا آگاهی لازم در ارتباط با بهداشت باروری را ندارند و برای استفاده از روش های پیشگیری از بارداری از آمادگی لازم برخوردار نیستند. وقوع بارداری در صورتی كه زوجین از نظر اقتصادی، اجتماعی و روانی آمادگی لازم برای پذیرش آن را نداشته باشند ممكن است منجر به مشكلات قابل توجهی در زندگی شود. از طرفی كنترل رشد بی رویه جمعیت در كشور تا حد زیادی بستگی به آگاهی و  نگرش و رفتار این افراد دارد و یكی از بهترین و مناسب ترین فرصت ها برای آموزش آنان موقعیت قبل از  ازدواج است. استفاده از كاندوم و قرص های تركیبی پیشگیری از بارداری  روش های مناسبی برای زوجین در چند سال اول زندگی زناشویی است. آشنایی زوجین با انواع روش های پیشگیری و آگاهی آنان از مراكز ارائه دهنده خدمات تنظیم خانواده ضروری است. آموزش های لازم در این زمینه و نیز آموزش های لازم در مورد پیشگیری از ابتلاء به سرخجه در بارداری و ایمن سازی علیه سرخجه و لزوم انجام واكسیناسیون كزاز،‌ نیز راه های انتقال و پیشگیری از بیماری های مقاربتی، لزوم انجام معاینات دوره ای پستان و آزمایش پاپ اسمیر در كلاس های آموزشی كه بدین منظور در مراكز بهداشت دایر می‌باشد، ‌به زوجین داده می‌شود. یكی از اهداف مهم آموزش و مشاوره قبل از ازدواج پیشگیری از بیماری ها است. سلامت جسمی و روانی زوجین در موفقیت ازدواج،‌ تولد فرزندان سالم و داشتن خانواده ای سالم نقش دارد. ارزیابی های لازم در این زمینه لازم است قبل از ازدواج مد‌ّنظر قرار گیرد. در حال حاضر انجام بررسی های ذیل در كشور، قبل از ازدواج ضروری است. انجام تست VDRL به منظور شناسایی سیفیلیس جهت مردان، ‌این ازدواج برای خانم ها در ازدواج اول صورت نمی‌گیرد. آزمایش كامل ادرار جهت مردان كه ‌به منظور تشخیص موارد اعتیاد صورت می‌گیرد، بررسی از نظر سل و انجام تست توبركولین در مناطقی كه سل از شیوع بالایی برخوردار است، تزریق یك نوبت واكسن توام بزرگسالان و آموزش در مورد نحوه تكمیل برنامه واكسیناسیون كه از راه های عمده حذف كزاز نوزادی است. انجام آزمایش خون به منظور تشخیص موارد ناقل تالاسمی از آنجاكه هیچ زمان قطعی برای مبتلایان به اختلالات ژنتیكی و كروموزومی وجود ندارد، خدمات مشاوره ژنتیك نقش مهمی را در كاهش این بیماری ها ایفا می‌كند. بهترین زمان انجام مشاوره ژنتیك قبل از ازدواج است. در مشاوره ژنتیك بیماران و خانواده هایی كه در معرض یك اختلال ارثی قرار دارند،‌ نسبت به نتایج آن بیماری، احتمال بوجود آمدن یا انتقال بیماری به فرزندان و راه های پیشگیری از آن آگاهی پیدا می‌كنند. (هارپر1996، به نقل از تامپسون 1373 ). امروزه با پیشرفت امكانات بهداشتی، بیماری های ناشی از عوامل محیطی مثل عفونت و سوء تغذیه كاهش یافته و معلولیت و مرگ ناشی از بیماری های ارثی توجه بیشتری را به خود جلب كرده است. طبق مطالعات 30% كودكان بستری در بیمارستان ها و  50ـ40%‌ از موارد مرگ كودكان، ناشی از عوامل ارثی و ناهنجاری های مادرزادی است كه نشانگر اهمیت شناخت این بیماری ها می‌باشد. مواردی كه لازم است دختر و پسر جهت مشاوره ژنتیك ارجاع داده شوند شامل وجود اختلال ارثی شناخته شده یا مشكوك در خانواده،‌تماس قطعی یا مشكوك با مواد تراتوژن، ‌عقب ماندگی عقلی یكی از زوجین یا یكی از اعضای خانواده آنها، متعلق بودن به جمعیتی كه اختلال ژنتیكی خاصی در آن ها شایع است ازدواج های فامیلی و داشتن اختلال ژنتیكی خاص یا نقایص هنگام تولد می‌باشد.

در مشاوره ژنتیك، سه اصل عمده عبارتند از : 1ـ شناخت بیماری 2ـ آشنایی با طرق انتقال بیماری و احتمال بروز اختلال 3ـ شناسایی افراد در معرض خطر. در مشاوره ژنتیك تشخیص بیماری از اهمیت زیادی برخوردار است. تشخیص با گرفتن تاریخچه بیماری در خانواده، معاینه و در  صورت لزوم انجام تست های آزمایشگاهی،‌ بیوشیمیایی و سیتوژنتیك داده می‌شود. رسم شجره نامه (Pedigree) به تشخیص بیماری كمك می‌كند. شجره نامه خلاصه ای از مجموعه خصایص ارثی اعضاء یك خانواده است كه روی كاغذ ثبت می‌شود. در افراد خویشاوند بدلیل تشابه ژنی، امكان بروز بیماری های ارثی افزایش می‌یابد. این امر در خویشاوندان نزدیك بیشتر دیده می‌شود. میزان ژن های مشترك به درجه خویشاوندی بستگی دارد. احتمال تشابه ژنی در خواهران و برادران 50%، ‌بین هر فرد با اقوام درجه 2 یعنی عمو، ‌خاله، دایی، عمه خود 25% و بین فرد با فرزندان اقوام درجه 2 خود، برابر 5/12 درصد می‌باشد.

پس از تشخیص میزان خطر بروز بیماری در فرزندان زوجینی كه ناقل بیماری تشخیص داده شده اند محاسبه می‌شود و در مورد طبیعت بیماری، ‌روش های درمانی، حمایت های اجتماعی موجود و روش های پیشگیری از بروز بیماری با زوجین صحبت می‌شود. در مشاوره ژنتیك، اطلاعات لازم به زوجین داده می‌شود و به آنها كمك می‌شود تا خودشان آگاهانه و مسئولانه تصمیم گیری نمایند. چون آنها باید تصمیماتی را اتخاذ كنند كه مجبور هستند با پیامدهای آن در بقیه دوران عمرشان زندگی كنند. در مشاوره ژنتیك كاركنان بهداشتی نقش شناسایی ارجاع، آموزش و حمایت را بعهده دارند و كلیه افرادی كه نیاز به مشاوره تخصصی دارند باید به متخصص ژنتیك ارجاع داده شوند.

با توجه به لزوم آموزش ها و خدمات مشاوره ای قبل از ازدواج در سلامت و تداوم ازدواج  و اهمیت داشتن نسلی سالم و حفظ سلامت خانواده و ارتقاء كیفیت زندگی در صورتیكه زوجین آموزش ها و مشاوره لازم را دریافت نكرده باشند باید در اولین فرصت پس از ازدواج این خدمات به آن ها ارائه شود.

خلاصه

ازدواج قراردادی اجتماعی است كه باعث بوجود آوردن یك كانون خانوادگی برای زندگی و تكثیر و بقاء نسل انسان از طریق بوجود آوردن اولاد و تعلیم و تربیت آنان مطابق با هنجارهای خانوادگی و فرهنگی می‌شود. در دین مبین اسلام قداست و اهمیت تشكیل خانواده مورد تاكید قرار گرفته است به حدی كه ازدواج بعنوان محبوب ترین بنیاد نزد خداوند ذكر شده است.

ازدواج یك رابطه بسیار نزدیك و  طولانی را بین زن و مرد ایجاد می‌كند. در صورتیكه ارتباط سالم و موثر بین زن و مرد بوجود نیاید، بقاء آن با مشكل مواجه می‌شود. برای  اینكه ازدواج بنای مستحكمی داشته باشد، باید بر اساس توافق طرفین و بررسی خانواده های آنان صورت گیرد.

لازمه این امر است كه طرفین معیارهای مناسبی برای انتخاب همسر تعیین نمایند و به بررسی و مشورت با دیگران جهت آگاهی از ویژگی های فرد مقابل و تطابق آن  با معیارهای خود بپردازند. از طرفی زوج های جوان آینده سازان هر كشوری هستند و سلامت جامعه در گرو تامین سلامت جسمی، روانی و اجتماعی آنان است. ریشه بسیاری از مشكلات عمده بهداشتی نظیر رشد بی رویه جمعیت،‌مرگ و میر مادران و كودكان و ناهنجارهای  ژنتیكی و غیره را باید در دوران قبل از ازدواج و قبل از بارداری جستجو كرد. پیشگیری از بروز مشكلات ذكر شده را باید با برنامه ریزی  صحیح از دوران قبل از ازدواج شروع نمود.

جمعیت شناسی پزشكی

كلیات

1ـ تعریف جمعیت شناسی

واژه دموگرافی (جمعیت شناسی) در ترجمه تحت اللفظی آن از یونانی به معنای �توصیف مردم� است. بر طبق لغت نامه چند زبانی جمعیت شناسی سازمان ملل متحد، جمعیت شناسی، مطالعه علمی جمعیت های انسانی است كه در مرحله نخست به بررسی بُعد ، ساخت ، رشد و تحوّل آنها می‌پردازد، موضوع اساسی جمعیت شناسی در حالت عمده، مطالعه كمّی عواملی از قبیل باروری، مرگ و میر و مهاجرت است كه پیوسته بر جمعیت اثر می‌گذارند و اندازه و رشد آن را تعیین می‌كنند. این عوامل در اصطلاح بنام اجزای رشد، خوانده می شوند. این عوامل به همراه عوامل دیگری از قبیل ازدواج و طلاق، ساخت یا تركیب جمعیت را تعیین می كنند.

به طور كلی می توان گفت كه جمعیت شناسی علمی است كه به مطالعه ساختمان و تحول و حركات جمعیت ها در زمان و مكان می پردازد.

تركیب جمعیت و وقایع حیاتی

توزیع آماری افراد در یك جمعیت برحسب خصوصیاتی از قبیل سن، جنس، وضع تأهل، وضع فعالیت، میزان تحصیلات و وضع اشتغال و غیره را �تركیب جمعیت� می‌خوانند. تغییرات موجود در حجم و تركیب جمعیت به علت پیش آمدن�وقایع حیاتی� ایجاد می شود، بعضی از این وقایع از قبیل ولادت، مرگ و میر و مهاجرت حجم جمعیت را تغییر می‌دهند. وقایع دیگر از قبیل ازدواج و طلاق كه سبب تغییر وضع تأهل افراد از حالتی به حالت دیگر می‌شود صرفاً بر تركیب جمعیت اثر می‌گذارند.