2287 - كسى كه دسترسى به طلبكار خود ندارد , چنانچه امید نداشته باشد كه در آینده او یا وارثش را پیدا كند , باید طلب او را از طرف صاحبش به فقیر بدهد. و بـنـابر احتیاط از حاكم شرع در این كار اجازه بگیرد , و اگر طلبكار او سید نباشد , احتیاط مستحبى آن اسـت كـه طلب او را به سید فقیر ندهد , ولى اگر امید داشته باشد كه او یا وارثش را پیدا كند باید منتظر بـمـاند و از او جستجو كند چنانچه او را پیدا ننماید وصیت كند كه اگر او مرد و طلبكار یا وارثش پیدا شد طلب او را از مالش بپردازند.
2288 - اگـر مال میت بیشتر از خرج واجب كفن و دفن و بدهى او نباشد , باید مالش را به همین مصرفها برسانند و به وارث او چیزى نمى رسد.
2289 - اگـر كـسـى مقدارى پول طلا یا نقره و مانند اینها قرض كند و قیمت آن كم شود , چنانچه همان مـقـدار را كـه گـرفـته پس بدهد
کافى است و اگر قیمت آن زیادتر گردد لازم است همان مقدار را كه گرفته بدهد ولى در هر دو صورت اگر بدهكار و طلبكار به غیر آن راضى شوند اشكال ندارد.
2290 - اگـر مالى را كه قرض كرده از بین نرفته باشد و صاحب مال , آن را مطالبه كند , احتیاط مستحب آن است كه بدهكار همان مال را به او بدهد.
2291 - اگر كسى كه قرض مى دهد شرط كند كه زیادتر از مقدارى كه مى دهد بگیرد , مثلا یك من گندم بدهد و شرط كند كه یك من و پنج سیر بگیرد , یا ده تخم مرغ بدهد كه یازده تا بگیرد , ربا و حرام است . بـلـكـه اگـر قرار بگذارد كه بدهكار كارى براى او انجام دهد , یا چیزى را كه قرض كرده با مقدارى جنس دیـگر پس دهد , مثلا شرط كند یك تومانى را كه قرض كرده با یك كبریت پس دهد , ربا و حرام است و نیز اگـر بـا او شـرط كـنـد كـه چیزى را كه قرض مى گیرد بطور مخصوصى پس دهد , مثلا مقدارى طلاى نـسـاخته به او بدهد , و شرط كند كه ساخته پس بگیرد , باز هم ربا و حرام مى باشد , ولى اگر بدون اینكه شرط كند , خود بدهكار زیادتر از آنچه قرض كرده پس بدهد اشكال ندارد بلكه مستحب است .
2292 - ربـا دادن مـثـل ربا گرفتن حرام است ولى كسى كه قرض ربایى گرفته ظاهر این است كه مالك مـى شود اگر چه اولى این است كه در آن تصرف نكند , و چنانچه طورى باشد كه اگر قرار ربا را هم نداده بـودنـد , صـاحب پول راضى بوده كه گیرنده قرض در آن پول تصرف كند , قرض گیرنده مى تواند در آن بدون اشكال تصرف نماید.
