تبیان، دستیار زندگی

مومیایی‌ها نمی‌دانستند سرطان دارند؛ تا زمانی که در قرن بیست‌ویکم پزشکان به سراغشان رفتند! دانشمندانی که روی تاریخچه بیماری سرطان تحقیق می‌کردند سراغ مومیایی‌ها رفتند و از باقیمانده جسد آنها موارد متعددی از سرطان استخوان و سرطان سر و گردن را تشخیص دادند. درواقع علت مرگ بعضی از آنها ابتلا به انواعی از سرطان بوده است. این مومیایی‌ها اولین بیماران سرطانی هستند که ما می‌شناسیم.
سرطان در عصر حاضر شیوع بالایی دارد. سرطان یکی از 3 علت مرگ در دنیا است. تقریبا نیمی‌ از مردان و 3/1 از زنان در طول زندگی خود به سرطان مبتلا می‌شوند. به‌نظر می‌رسد در گذشته این‌طور نبوده است. اما دلیل آن چیست؟ مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که سرطان در حال حاضر شیوع زیادی پیدا کرده و دلیل آن تغییر روش زندگی انسان‌ها است. افزایش مواد سرطان‌زا مانند تنباکو و آلودگی هوا در قرن‌های اخیر، باعث افزایش شیوع سرطان در دنیا شده است. شیوع سرطان بعد از انقلاب صنعتی افزایش چشمگیری داشت. عوامل ایجادکننده سرطان در عهد باستان کمتر بودند و به همین دلیل ابتلا به سرطان شیوع کمی‌ داشت. البته دلیل دیگر این است که ریسک ابتلا به سرطان با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد. طول عمر انسان در عهد باستان کمتر بوده و به همین دلیل ابتلا به سرطان شایع نبوده است. افزایش میانگین طول عمر در انسان امروزی شیوع سرطان را هم افزایش داده است. افزایش استفاده از تنباکو، تغذیه جدید و کاهش تحرک و ورزش در دنیای امروز در افزایش ریسک ابتلا به سرطان تاثیرگذار است.

چه کسی اول سرطان را شناخت؟

اولین توصیف سرطان، مربوط به 1600 سال قبل از میلاد مسیح در تمدن باستانی مصر است. اگرچه از واژه سرطان استفاده نشده است اما در پاپیروسی که از آن موقع به جا مانده است 8 بیمار مبتلا به سرطان پستان توصیف شده‌اند. برای درمان آنها از ابزاری به نام «مته آتشی» استفاده شده است. پزشکان مصری محل سرطان را با کمک مته آتشی می‌سوزاندند. این روش طول عمر بیمار را افزایش می‌داده اما در پاپیروس‌های باقیمانده نوشته‌ شده سرطان غیرقابل درمان است. پزشکان یونان باستان اولین کسانی بودند که سرطان را به‌عنوان یک بیماری شناختند. بقراط که به‌عنوان پدر علم پزشکی شناخته می‌شود بین سال‌های 460 تا 370 قبل از میلاد مسیح زندگی می‌کرد. او در کتا‌ب‌هایش نوشته است که صفرای سیاه عامل به وجودآورنده سرطان است. بقراط سرطان‌های پوست و بینی و پستان را دیده بود و ظاهر آنها را به خرچنگ تشبیه کرده بود. او برای نامیدن بیماری سرطان از کلمه خرچنگ (كاركونوس-كارسینوما) استفاده کرد. بعدها سلسیوس، پزشک رومی‌ از مترادف لاتین این کلمه به نام کانسر استفاده کرد. پزشکان مسلمان هم از مترادف این کلمه یعنی سرطان استفاده کردند.

علت سرطان از نگاه پزشکان باستانی

بعضی از پزشکان مصری بیماری سرطان را نفرین خدایان می‌دانستند. تمدن‌های دیگر هم توجیهی برای سرطان نداشتند. نظریه بقراط 1300 به عنوان نظریه غالب پذیرفته شده بود. به نظر بقراط، بدن انسان از 4 جزء (اخلاط رابعه) تشکیل شده: خون، بلغم، صفرای زرد و صفرای سیاه. وقتی این 4 جزء در تعادل باشند انسان در سلامتی به سر می‌برد. اگر هر کدام از این 4 جزء کم شوند یا زیاد شوند بیماری به وجود می‌آید. به نظر بقراط زیاد شدن صفرای سیاه در هر عضوی از بدن باعث تشکیل سرطان در آن عضو می‌شود. این نظریه تا حدود 1300 سال بعد توجیه‌کننده بیماری سرطان بود. طی این مدت کالبدشکافی و جست‌و‌جو در بدن بیماران و افراد فوت‌شده ممنوع بود. به همین دلیل کماکان این تئوری باقیمانده بود و دانش پزشکی پیشرفت نمی‌کرد. تا اینکه بعد از رنسانس تئوری‌های جدیدی برای علت به وجود آمدن سرطان مطرح شد. بعد از کشف جریان خون در بدن، سلامت و بیماری انسان به جریان مناسب مایعات در بدن نسبت داده شد. مایعات شناخته شده از نظر پزشکان در آن زمان خون و لنف بودند. پزشکان تصور می‌کردند که سرطان از گردش نامناسب لنف در بدن به وجود می‌آید. با اختراع میکروسکوپ دانشمندان دریافتند که سلول‌های سرطانی از تغییر شکل سلول‌های بدن به وجود می‌آیند. این اکتشاف زمینه‌ساز پیشرفت‌های بعدی و شناخت کامل بیماری سرطان بود.

سرطان را می‌توان درمان کرد

پزشکان باستانی معتقد بودند که سرطان باید با روش جراحی از بدن خارج شود و عموما معتقد بودند که بعد از جراحی سرطان باز هم عود می‌کند. پزشکان یونانی می‌دانستند که ماستکتومی‌ (بریدن سینه‌های خانم‌ها) باعث بهبودی حال خانمی‌ می‌شود که در سینه‌اش توده دارد. در عین حال می‌دانستند که ممکن است سرطان پستان در این خانم‌ها عود کند و به نقاط دیگر بدن پخش شود. حتی یونانی‌ها به دنبال راه‌حلی برای درمان متاستازهای سرطان هم بودند ولی در این کار موفق نبودند. گالن، پزشک رومی ‌معروف قرن دوم میلادی که کتاب‌هایش تا هزار سال بعد هم در دانشکده‌های پزشکی تدریس می‌شد بیماری سرطان را غیرقابل درمان می‌دانست. گالن معتقد بود که اگر سرطان پستان در مراحل اولیه تشخیص داده شود می‌توان با جراحی آن را به طور کامل خارج کرد. ابوعلی‌سینا هم جراحی را روش درمان سرطان می‌دانست. به‌نظر او سرطان باید به طور کامل از بدن خارج شود و ورید‌ها و بافت اطراف سرطان هم خارج شوند و در صورت لزوم بافت اطراف سرطان سوزانده شود. حتی در بعضی موارد قطع عضو را روش درمان سرطان می‌دانست. قبل از کشف داروهای بیهوشی، جراحی به سختی انجام می‌شد اما از سال 1846 که برای اولین بار بیهوشی انجام شد، جراحی به یک هنر تبدیل شد و بسیاری از بیماری‌ها با کمک جراحی درمان شدند به طوری که قرن بعد از قرن جراحان نامیده شد.
اگرچه پزشکان باستانی در بعضی از زمینه‌ها پیشرفت خوبی کرده بودند اما آگاهی آنها از سرطان بسیار ناقص بود. پزشکان باستانی سرطان را غیرقابل درمان می‌دانستند. متاسفانه این تفکر حتی تا قرن بیستم هم ادامه یافت. حتی امروزه هم بسیاری از مردم به اشتباه بیماری سرطان را غیرقابل درمان می‌دانند و در مراجعه به پزشک و پیگیری درمان کوتاهی می‌ کنند. امروزه دیگر سرطان یک بیماری کشنده نیست. بسیاری از انواع بیماری سرطان قابل درمان هستند. استفاده از تکنیک‌های تشخیصی جدید مانند سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی و استفاده از روش‌های هسته‌ای تشخیص سریع سرطان را امکان‌پذیر می‌کنند. روش‌های درمانی متنوعی در دسترس است. شیمی‌درمانی، استفاده از هورمون‌ها، رادیوتراپی و استفاده از روش‌های پزشکی هسته‌ای بسیاری از سرطان‌ها را قابل درمان کرده‌اند. امروزه در آمریکا 11 میلیون نفر هستند که از بیماری سرطان نجات یافته‌اند.
منبع:www.salamat.com

سرطان‌ كبد (هپاتوما) 

اطلاعات‌ اولیه‌

شرح بیماری
سرطان‌ كبد عبارت‌ است‌ از یك‌ تومور بدخیم‌ (سرطانی‌) كه‌ از بافت‌ كبد منشأ می‌گیرد. در كبد سرطان‌هایی‌ نیز یافت‌ می‌شوند كه‌ از نقاط‌ دیگر منشأ گرفته‌ به‌ كبد گسترش‌ یافته‌اند. سرطان‌ كبد معمولاً در ارتباط‌ با یك‌ بیماری‌ زمینه‌ای‌ در كبد مثل‌ سیروز كبد رخ‌ می‌دهد. این‌ سرطان‌ در هر دو جنس‌ به‌ وجود می‌آید، اما در مردان‌ شایع‌تر است‌.
علایم‌ شایع‌
وجود یك‌ توده‌ سفت‌ در قسمت‌ بالایی‌ در سمت‌ راست‌
كاهش‌ وزن‌ و بی‌اشتهایی‌ بدون‌ توجیه‌
ندرتاً زردی‌ چشم‌ها و پوست‌
احساس‌ ناراحتی‌ در شكم‌ كه‌ شبیه‌ حالتی‌ است‌ كه‌ انگار ماهیچه‌ دچار كشیدگی‌ شده‌ باشد.
پایین‌ افتادن‌ قندخون‌ (ضعف‌، تعریق‌، گرسنگی‌، لرزش‌ و سردرد)
تب‌
وجود مایع‌ در شكم‌؛ بزرگ‌ شدن‌ طحال‌
مستعد شدن‌ به‌ خونریزی‌ گوارشی‌ و سایر جاها

علل‌

وجود سیروز از قبل‌ در كبد. در حدود 50% بیمارانی‌ كه‌ سرطان‌ كبد دارند از قبل‌ از آن‌ دچار سیروز بوده‌اند.
عفونت‌ هپاتیت‌ B یا C
عفونت‌ احتمالی‌ با ویروس‌های‌ آهسته‌
عوامل‌ افزایش‌ دهنده‌ خطر
سابقه‌ هپاتیت‌؛ الكلی‌ بودن‌
مصرف‌ قرص‌های‌ تنظیم‌ خانواده‌ (ضد حاملگی‌)
استفاده‌ از استروییدهای‌ آنابولیك‌ توسط‌ بعضی‌ از ورزشكاران‌ برای‌ افزودن‌ بر حجم‌ عضلات‌
مناطق‌ خاص‌ جغرافیایی‌. سرطان‌ كبد خصوصاً در آفریقای‌ جنوبی‌ و آسیای‌ جنوب‌شرقی‌ شایع‌ است‌.

پیشگیری‌

الكل‌ به‌ هیچ‌ عنوان‌ ننوشید.
واكسیناسیون‌ علیه‌ هپاتیت‌ B ممكن‌ است‌ كمك‌كننده‌ باشد.
انجام‌ منظم‌ آزمایشاتی‌ جهت‌ بررسی‌ وجود این‌ سرطان‌ در افراد در معرض‌ خطر (كسانی‌ كه‌ سیروز یا هپاتیت‌ مزمن‌ فعال‌ دارند).

عواقب‌ مورد انتظار

این‌ بیماری‌ در حال‌ حاضر لاعلاج‌ است‌. تنها تعداد كمی‌ از بیماران‌ تا 5 سال‌ پس‌ از جراحی‌ زنده‌ می‌مانند. اما علایم‌ را می‌توان‌ تخفیف‌ داد یا كنترل‌ نمود و البته‌ تا به‌ حال‌ چندین‌ مورد بوده‌اند كه‌ بدون‌ دلیل‌ مشخص‌ بهبود یافته‌اند.
تحقیقات‌ علمی‌ در زمینه‌ علل‌ و درمان‌ این‌ سرطان‌ ادامه‌ دارند، بنابراین‌ امید می‌رود كه‌ درمان‌های‌ مؤثرتری‌ ابداع‌ شوند و نهایتاً بتوان‌ این‌ سرطان‌ را معالجه‌ كرد.

عوارض‌ احتمالی‌

نارسایی‌ كبد
گسترش‌ سرطان‌ به‌ سایر اعضا، خصوصاً ریه‌ها، غدد فوق‌كلیوی‌ و استخوان‌ها

درمان‌

اصول‌ كلی‌
بررسی‌ تشخیصی‌ عبارتند از آزمایش‌ خون‌ از نظر كار كبد و آنتی‌ژن‌ هپاتیت‌ B ، سی‌تی‌ اسكن‌ كبد، سونوگرافی‌، عكسبرداری‌ از شكم‌، آنژیوگرافی‌ از رگ‌های‌ كبد (عكسبرداری‌ از رگ‌ها با تزریق‌ ماده‌ حاجب‌ و تاباندن‌ اشعه‌ ایكس‌) و نمونه‌برداری‌ از كبد
در صورت‌ امكان‌، جراحی‌ برای‌ برداشتن‌ تومور. تنها 25% از سرطان‌های‌ كبد را می‌توان‌ با موفقیت‌ برداشت‌. پیوند كبد در تعدادی‌ از بیماران‌ موفقیت‌آمیز بوده‌ است‌، اما عود سرطان‌ شایع‌ است‌.
روان‌ درمانی‌ یا مشاوره‌ برای‌ كنار آمدن‌ با این‌ بیماری‌ لاعلاج‌
ممكن‌ است‌ نهایتاً لازم‌ شود بیمار در یك‌ مركز نگهداری‌ بستری‌ و درمان‌ وی‌ در آنجا ادامه‌ یابد.
داروها
برای‌ ناراحتی‌ خفیف‌ می‌توان‌ از داروهایی‌ مثل‌ استامنیوفن‌ استفاده‌ نمود. در صورت‌ نیاز، داروهای‌ ضد درد قوی‌تری‌ تجویز خواهند شد.
داروهای‌ ضد سرطان‌ تاكنون‌ نتایج‌ خوبی‌ نداده‌اند.
فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
تا حدی‌ كه‌ قدرتتان‌ اجازه‌ می‌دهد فعال‌ بمانید.
رژیم‌ غذایی‌
رژیم‌ خاصی‌ توصیه‌ نمی‌شود. الكل‌ ننوشید.

درچه شرایطی باید به پزشك مراجعه نمود؟

اگر شما یا یكی‌ از اعضای‌ خانواده‌تان‌ علایم‌ سرطان‌ كبد را دارید.
اگر علایم‌ خونریزی‌ ظاهر شوند، خصوصاً خونریزی‌ از دستگاه‌ گوارش‌. این‌ علایم‌ عبارتند از استفراغ‌ خونی‌ یا استفراغی‌ كه‌ حاوی‌ ماده‌ سیاه‌ رنگ‌ شبیه‌ دانه‌های‌ قهوه‌ باشد، وجود خون‌ در اجابت‌ مزاج‌، یا اجابت‌ مزاج‌ سیاه‌رنگ‌ و قیری‌

پی نوشت ها :

* نام بیماری به انگلیسی: Hepatoma

منبع:www.irteb.com
/ع

دستاورد جدید بیوتكنولوژى در مبارزه با سرطان 

منبع:روزنامه جوان

سلنیوم عنصرى است كه براى سلامتى انسان حیاتى است. این عنصر براى آنزیم هاى آنتى اكسیدان بدن ضرورى است و به تنظیم سیستم ایمنى بدن و تنظیم غده تیروئید كمك مى كند.از طرف دیگر در تحقیقاتى كه در سال هاى اخیر انجام شده مشخص شده است كه سلنیوم با كاهش خطر ابتلا به سرطان در انسان ها و حیوانات ارتباط دارد. در واقع این عنصر یك عنصر بازدارنده سرطان محسوب مى شود و باعث كاهش مرگ و میر ناشى از سرطان مى شود.
براى مثال تحقیقاتى كه در سال ۱۹۹۷ در دانشگاه كورتل انجام شد نشان داد كه مردان و زنانى كه براى ۱۰ سال متوالى از سلنیوم استفاده كردند ۴۱ درصد كمتر از سایرین به سرطان مبتلا شدند و همچنین تحقیق مشابهى در سال ۱۹۹۶ در دانشگاه ایالت آریزونا، ۳۷ درصد كاهش ابتلا به سرطان پروستات، ریه و روده و همچنین ۵۰ درصد كاهش مرگ و میر در اثر سرطان را در بیمارانى كه از سلنیوم استفاده كردند نشان داد.سلنیوم به طور طبیعى در برخى مواد غذایى مانند سیر و كلم براكلى وجود دارد اما با مصرف این گیاهان مقدار سلنیوم جذب شده بسیار كم مى باشد. و با توجه به این كه درصد بالاى مرگ و میر انسان ها در سراسر دنیا در اثر ابتلا به سرطان مى باشد، توجه به تولید گیاهان غنى شده از سلنیوم به روش هاى مهندسى ژنتیك به عنوان بازدارنده سرطان اهمیت زیادى دارد.
در تحقیقى كه اخیرا در دانشگاه پوردو، توسط دكتر توماس سورز، برنده جایزه دانشمندان جوان در حال انجام است تلاش هاى موثرى براى تولید محصولات كشاورزى غنى از سلنیوم انجام مى شود.در این تحقیق ابتدا ژن هاى موجود در یك گیاه وحشى كه غنى از سلنیوم است شناسایى شده سپس این ژن ها به گیاهى از خانواده خردل انتقال داده شد كه در نتیجه گونه جدید مى توانست مقادیر زیادى سلنیوم از خاك جذب كند و آن را به دو تركیب از بین برنده سرطان تبدیل كند. گیاهان خانواده خردل در تمام دنیا به فراوانى یافت مى شوند. مانند كلم، كلم براكلى، گل كلم و تربچه.در نتیجه استفاده از روش فوق در افزایش مقدار سلنیوم این محصولات كشاورزى مى تواند راه آسان و اقتصادى براى تولید مواد غذایى بازدارنده سرطان براى تمام مصرف كنندگان باشد. از طرفى جنبه دیگر این تحقیق مى تواند پرورش گیاهانى باشد كه به خارج كردن سلنیوم از خاك در مناطقى كه مقادیر زیاد مواد معدنى در خاك وجود دارد، كمك كنند، زیرا مصرف مقادیر زیاد سلنیوم مى تواند منجر به بروز مشكلاتى براى سلامتى انسان شود.

در این بیماری، سلولهای سرطانی در داخل بافت روده شروع به تكثیر می كنند. اگر چه این سرطان از جمله معمولترین سرطانهای بشر به شمار می آید، اما به دلیل بهبود روشهای غربالگری و تشخیصی، تعداد موارد جدید این بیماری و مرگ ناشی از آن به طور قابل ملاحظه ای كاهش یافته است. این بیماری در هر سنی بروز می كند، اما میزان بروز در سن بالای 50 سال بیشتر است. زمانی كه در مراحل اولیه تشخیص داده می شود. این سرطان درمانپذیر است، اما تشخیص آن در این مراحل هیچ گونه علامتی ندارد.روده بزرگ بخشی از سیستم گوارشی شامل مری، معده، روده های بزرگ و كوچك می باشند. روده باریك از انتهای معده شروع شده و به روده بزرگ ختم می شود و سپس روده بزرگ نیز از آنجا تا محل مقعد ادامه می یابد، روده بزرگ شامل دو بخش است. بخش اول اصطلاحاً «كولون» نامیده می شود كه حدود 180 سانتی متر طول دارد. بخش دوم نیز راست روده است كه طول آن به 15 تا 25 سانتی متر می رسد.
سرطان روده بزرگ بیماری است كه در آن سلولهای بدخیم سرطانی در بافت روده بزرگ تشكیل می شوند. روده بزرگ قسمتی از جهاز هاضمه را در بدن انسان تشكیل می دهد. جهاز هاضمه در روند جذب مواد غذایی (ویتامینها، مواد كانی، كربوهیدراتها، چربیها، پروتئینها و آب) از غذاهای مختلف و همچنین دفع مواد زائد از بدن فعالیت می كند. جهاز هاضمه از مری، معده، روده كوچك و روده بزرگ تشكیل شده است. 6 اینچ اولیه روده بزرگ را كولون و 6 اینچ انتهای روده بزرگ را راست روده و كانال مقعد می نامند. كانال مقعد به مقعد ختم می شود.
* سن و تاریخچه بیماری در ریسك به وجود آمدن سرطان روده بزرگ تأثیر دارند:

عوامل خطر شامل:

* سن بالای 50 سال
* تاریخچه سرطان روده بزرگ یا راست روده در فامیل
* تاریخچه سرطان روده بزرگ و راست روده، تخمدان، رحم و سرطان پستان در هر شخص
* تاریخچه ابتلا به پولیپ در روده بزرگ
* تاریخچه ابتلا به كولیت السروز (زخمهای متعدد در سلولهای پوششی روده بزرگ)
* بعضی از بیماریهای ارثی مانند پولیپ های آدنوماتو فامیلی و سرطان فامیلی غیر پولیپی روده بزرگ (سندرم لینچ)
* علائم احتمالی سرطان روده بزرگ شامل تغییرات در اجابت مزاج و یا وجود خون در مدفوع
این علایم و همچنین سایر علائم ممكن است به علت سرطان روده بزرگ و یا به علت بیماریهای دیگر بوجود آید.
- تغییرات در اجابت مزاج
- خون (خون قرمز یا خون تیره) در مدفوع
- اسهال، یبوست و یا احساس عدم تخلیه كامل دستگاه گوارش
- كاهش در قطر یا كالیبر مدفوع
- ناراحتی عمومی شكم (دفع دردناك گاز شكم، نفخ، احساس پری و یا دردهای دل پیچه ای یا (شكم درد عمومی)
- كاهش وزن بدون علت
- خستگی ثابت
- استفراغ
آزمایشهایی كه انتهای روده بزرگ (ركتوم) و یا بافت روده بزرگ و یا خون در مدفوع را بررسی می كند، در تشخیص و یافتن سرطان روده بزرگ مورد استفاده قرار می گیرند:
- تست خون نهفته در مدفوع: نمونه كمی از مدفوع كه در محفظه ای قرار می گیرد، به دكتر یا آزمایشگاه تحویل داده می شود. آزمایشگاه این تست خون نهفته در مدفوع را آزمایش می كند.
- معاینه مقعد توسط انگشت دست (توسط پزشك) پزشك و یا پرستار پس از پوشیدن دستكش و آغشتن آن به ژل مخصوص، انگشت را داخل مقعد بیمار كرده و به دنبال توده یا نقاط غیر طبیعی می گردد و از مدفوع به دست آمده آزمایش خون نهفته به عمل می آورد.
- تنقیه باریم: روشی كه در آن باریم مایع به داخل روده بزرگ از طریق مقعد تنقیه می گردد.
باریم یك فلز سفید نقره ای است كه در تصویر دستگاه گوارش پایینی توسط اشعه ایكس كمك كننده است.
- سیگمو ئیدوسكوپی: دستگاهی است كه توسط آن، دكتر (لوله نازك نوری) انتهای روده بزرگ را برای یافتن پولیپ، تومور و یا نقاط غیر طبیعی مورد آزمایش قرار می دهد. اگر در حین آزمایش پولیپ و یا بافت غیر طبیعی یافت شود، پزشك می تواند آنها را بردارد و برای آزمایش بهتر از میكروسكوپ استفاده نماید.
كولونوسكوپی: بررسی سراسری داخلی روده بزرگ توسط كولونوسكوپ (لوله نازك نوری) كه از مقعد وارد می شود. اگر در طول آزمایش پزشك پولیپ و یا نقاط غیر طبیعی یافت، آن را برای آزمایش با میكروسكوپ برمی دارد.
نمونه برداری (بیوپسی): برداشتن سلولها و یا بافتها برای آزمایش در زیر میكروسكوپ
پی عوامل مخصوصی در انتخاب درمان و پیش آگهی (شانس بهبود) تأثیر دارند:
انتخاب درمانها و پیش آگهی (شانس بهبود) بستگی به مرحله بندی سرطان (آیا سرطان فقط لایه داخلی پوششی روده بزرگ یا تمام ضخامت روده بزرگ یا به سایر نقاط بدن گسترش یافته باشد) و همچنین وضعیت سلامتی بیمار دارد. پس از اینكه سرطان روده بزرگ تشخیص داده شد، برای اینكه آیا سرطان روده بزرگ محدود به روده بزرگ و یا به سایر نقاط بدن انتشار یافته است، آزمایشهایی انجام می شود. فرایندی كه در آن مشخص می شود كه آیا سرطان روده بزرگ محدود بوده و یا به نقاط بدن انتشار یافته است، مرحله بندی سرطان می نامیم. اطلاعاتی كه از فرایند مرحله بندی به دست می آید، مرحله بیماری را مشخص می كند. دانستن مرحله بیماری در اتخاذ درمان مناسب بسیار مهم است.

مرحله های سرطان روده بزرگ

مرحله صفر
در مرحله صفر سرطان فقط در سطحی ترین سلولهای پوششی روده بزرگ یافت می شود. به مرحله صفر سرطان «این سیتو» نیز گفته می شود.
مرحله یك
در محله یك انتشار سرطان به جز لایه های پوششی سطحی به لایه دوم و سوم روده بزرگ نیز انتشار پیدا كرده و دیواره داخلی روده نیز درگیر شده است، ولی سرطان به خارج از دیواره روده بزرگ یا خارج از روده بزرگ انتشار نیافته است. معادل مرحله یك را در طبقه بندی «دوك A» می گویند.
مرحله د
وسرطان از دیواره روده بزرگ تقریباً خارج شده، ولی غدد لنفاوی را گرفتار نكرده است (غدد لنفاوی، ساختمانهای لوبیائی شكل هستند كه در سراسر بدن یافت می شوند و كار آنها فیلتر كردن مواد در داخل مایع لنف می باشد و كمك به بدن در مقابله با عفونت و بیماری است) مرحله دو بیماری در طبقه بندی «دوكB» می گویند.
مرحله سوم
سرطان غدد لنفاوی را درگیر كرده، ولی به سایر نقاط بدن گسترش نیافته است، این مرحله معادل مرحله «دوك C» می باشد.
مرحله چهارم
سرطان به نقاط دیگر بدن مثل كبد یا ریه گسترش یافته است و این مرحله معادل «دوك D» می باشد.

عود سرطان روده بزرگ

سرطان عود كرده روده بزرگ به سرطانی گفته می شود كه پس از درمان دوباره عود یا برگشت نماید. عود سرطان روده بزرگ ممكن است در روده بزرگ و یا سایر نقاط بدن مثل كبد، ریه، و یا هر دو باشد.
درمانهای مختلفی در بیماران مبتلا به سرطان روده بزرگ وجود دارد:
درمانهای مختلف در دسترس بیماران مبتلا به سرطان روده بزرگ هستند. بعضی از آنها استاندارد هستند (درمانهای رایج) و بعضی از آنها به صورت تجربیات درمانی بالینی مورد استفاده قرار می گیرند. قبل از شروع درمان، بیماران ممكن است كه رغبت خود را در قسمت تجربیات جدید درمانی بالینی نشان دهند. در درمان تجربیات درمانی بالینی كه در حقیقت مطالعه تحقیقاتی از داروی جدیدتر و یا تغییر در داروهای قبلی است، در صورت موفقیت روش جدید جای روش استاندارد گذشته را می گیرد.

سه نوع درمان استاندارد برای سرطان روده مورد استفاده قرار می گیرد كه عبارتند از:

جراحی

جراحی(برداشتن سرطان با عمل جراحی) شایع ترین نوع درمان است كه در همه مراحل كانسر كولون به كار می رود. پزشك ممكن است سرطان را به یكی از روشهای زیر خارج نماید.
جراحی محدود و محلی اگر سرطان در مرحله بسیار اولیه تشخیص داده شود، ممكن است عمل جراحی بدون باز كردن شكم توسط پزشك انجام شود كه در این روش با عبور لوله از مقعد به داخل روده بزرگ ضایعه محلی برداشته می شود. اگر سرطان در یك پولیپ تشخیص داده شود به این عمل جراحی پولیپكتومی اطلاع می گردد.
رزكسیون اگر اندازه سرطان بزرگتر باشد، پزشك عمومی كولكتومی (برداشتن سرطان با مقادیری از بافت سالم اطراف آن) را انجام می دهد، سپس پزشك ممكن است آناستوموز(دوختن دو طرف سالم روده بزرگ به یكدیگر) را انجام دهد. معمولاً پزشك غدد لنفاوی نزدیك روده بزرگ را برای احتمال درگیری توسط سرطان بیرون آورده و در زیر میكروسكوپ آزمایش خواهد نمود.
رزكسیون به همراه كلستومی اگر پزشك قادر به دوختن دو سر روده بزرگ به یكدیگر را نداشته باشد، منفذی به خارج از بدن تعبیه كرده تا مواد زاید از آن دفع گردد. این روش «كلستومی» نامیده می شود. در بعضی مواقع كلستومی موقتی است و تا زمانی كه روده بزرگ ترمیم شود، ادامه می یابد. ولی اگر تمام كولون توسط جراح برداشته شود، ممكن است كلستومی دایمی شود.
اگر چه پزشك سرطان را تا جایی كه امكان دارد بیرون خواهد آورد، ولی گاهی به بیماران پیشنهاد شیمی درمانی پس از عمل جراحی داده می شود تا اگر سلول سرطانی باقی مانده است از بیرون برده شود. این روش «درمان مكمل» نامیده می شود.

شیمی درمانی

شیمی درمانی استفاده از داروها برای كشتن سلولهای سرطانی است. شیمی درمانی ممكن است از طریق دهان یا از طریق تزریق وریدی و یا تزریق عضلانی باشد كه به این نوع درمانها «درمان جامع» گفته می شود. داروها اول وارد گردش خون شده، سپس به تمام نقاط بدن می رود و می توانند سلولهای سرطانی را در تمام نقاط بدن مورد تهاجم قرار دهند.

(رادیوتراپی) پرتو درمانی

پرتو درمانی از طریق استفاده از اشعه ایكس و سایر پرتوها برای كشتن و یا كوچك كردن توده های سرطانی به كار می روند. پرتو درمانی ممكن است به صورت پرتو درمانی خارجی (استفاده از دستگاه رادیوتراپی در خارج از بدن) و یا پرتو درمانی داخلی باشد. پرتو درمانی داخلی از طریق استفاده از رادیو ایزوتوپهای مختلف (موادی كه پرتوزا می باشند) از طریق لوله های پلاستیكی كوچك در داخل بدن و در محل تجمع سلولهای سرطانی به كار می رود. سرطان روده بزرگ ممكن است از طریق رادیو تراپی خارجی درمان گردد. پس از درمان، آزمایش خونی كه در آن آنتی ژن كارسینو امبیریوینك (CEA) ماده ای در خون است كه ممكن است در بیماران مبتلا به سرطان روده بزرگ افزایش یابد و به همراه سایر موارد اندازه گیری می شوند تا از عود بیماری پزشكی اطلاع حاصل نماید.

علل سرطان سینه و راه هاى پیشگیرى از آن 

مترجم: فرانك باجلان
منبع:روزنامه جوان/شماره 2383

دلایل قطعى و مسلم سرطان سینه ناشناخته است اما تحقیقات نشان مى دهد كه با بالا رفتن سن در زنان خطر ابتلا هم بیشتر مى شود. این بیمارى در زنان كمتر از سى و پنج سال بسیار كم دیده مى شود و بیشتر در زنان بالاى پنجاه سال دیده شده است. علاوه بر این سرطان سینه در زنان سفیدپوست بیشتر از زنان امریكایى، آفریقایى یا آسیایى است.
عوامل ابتلا به سرطان سینه: طبق تحقیقات موسسه ملى سرطان امریكا شرایط زیر خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش مى دهد.
داشتن سابقه خانوادگى
زنانى كه مادر یا خواهرشان به ویژه در دوران جوانى سرطان سینه داشته باشند بیشتر در معرض ابتلا به سرطان سینه هستند.
داشتن سابقه شخصى
زنانى كه یكى از سینه هاى شان به سرطان مبتلا بوده است احتمال اینكه سینه دیگرشان نیز مبتلا شود بسیار بالا است. عوامل دیگرى نیز در افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه نقش دارند كه عبارتند از:
استروژن بالا
شواهد نشان مى دهد زنانى كه مدت طولانى در معرض استروژن قرار مى گیرند (استروژنى كه در بدن تولید مى شود یا به عنوان دارو مصرف مى شود و. . . ) احتمال ابتلا به سرطان سینه در آنان بیشتر است. به عنوان مثال زنانى كه شروع عادت ماهیانه در آنان در سنین پایین یعنى كمتر از دوازده سالگى بوده است یا زنانى كه بعد از سن پنجاه و پنج سالگى یائسه شده اند یا هرگز بچه دار نشده اند یا براى مدت طولانى هورمون DES مصرف كرده اند بیشتر در خطر ابتلا به سرطان سینه قرار دارند. همچنین زنانى كه استروژن مصنوعى (كه از اوایل دهه ۱۹۴۰ تا ۱۹۷۱ جهت جلوگیرى از سقط جنین مصرف مى شد) مصرف كرده اند با خطر ابتلا به سرطان سینه مواجه هستند. زنانى كه اولین فرزند خود را بعد از سن سى سالگى به دنیا آورده اند نیز در معرض ابتلا به سرطان سینه هستند. علاوه بر این سینه هاى بزرگ و سنگین به علت داشتن بافت هاى چربى بسیار زیاد و متراكم تشخیص ناحیه غیرعادى توسط ماموگرافى را براى پزشكان مشكل مى سازد.
پرتودرمانى
زنانى كه قبل از سى سالگى سینه آنان در معرض پرتودرمانى قرار گرفته باشد احتمال ابتلا به سرطان سینه در آنان زیاد است.
الكل
نهایتا عامل آخر الكل است كه موجب افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه در زنان مى شود. از همه عوامل ابتلا به سرطان سینه نمى توان جلوگیرى كرد اما مى توان برخى از آنها را تعدیل كرد. مثلا اگرچه نمى توان تغییرى در ژن هاى موروثى ایجاد كرد اما مى توان عادات غذا خوردن را تغییر داد.
پیشگیرى از سرطان سینه
راهكارهایى كه جهت پیشگیرى از ابتلا به سرطان سینه توصیه مى شود عبارتند از:
رژیم غذایى
درباره چربى هایى كه مصرف مى كنید دقت كنید. قطعا بسیارى از انواع چربى ها سبب افزایش سطح استروژن در بدن مى شود كه خود خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش مى دهد. طبق تحقیقاتى كه اخیرا در سوئد انجام شده است روغن هاى اشباع نشده مانند روغن زیتون، كانول و اسیدهاى چرب امگا ۳ كه در ماهى آزاد و ساردین یافت مى شود خطر ابتلا به سرطان سینه را كاهش مى دهد. از خوردن چربى هاى موجود در مارگارین غذاهاى كنسرو شده و اسنك ها خوددارى كنید زیرا این چربى ها خطر ابتلا را افزایش مى دهد.
فیبرها از زیاد شدن سطح استروژن در بدن جلوگیرى مى كنند. انواع لوبیا، برنج سبوس دار (قهوه اى) نان سبوس دار و غلات و بسیارى از میوه ها و سبزیجات منابع غنى فیبرها هستند. میوه و سبزیجات بخورید. سبزیجاتى نظیر كلم بروكلى كلم و گل كلم همگى به آنزیم هاى ضد سرطان در بدن كمك مى كنند. سویا هم مانند فیبر در بدن عمل مى كند. از آرد سویا براى غذاها و شیرینى ها استفاده كنید، دانه هاى سویا بخورید و حتى شیر سویا مصرف كنید.
ورزش
طبق تحقیقات به عمل آمده زنانى كه حداقل چهار ساعت در هفته ورزش مى كنند در مقایسه با زنانى كه فعالیت بدنى ندارند سى و هفت درصد كمتر به سرطان سینه مبتلا مى شوند. ورزش با سوزاندن كالرى و كاهش چربى تولید استروژن را متوقف مى كند.
توصیه هاى پزشكى
اگر چهل سال یا بیشتر سن دارید حتما سالى یك بار ماموگرافى كنید. ماموگرافى دو تا پنج سال قبل از آنكه بتوان توده اى را در سینه لمس كرد سرطان سینه را شناسایى مى كند. اگر هنوز عادت ماهیانه مى شوید هفت تا ده روز بعد از شروع قاعدگى خودتان سینه هایتان تان را معاینه كنید و اگر دیگر عادت ماهیانه نمى شوید یك روز در ماه را مشخص كرده و هر ماه در آن روز سینه هاى تان را معاینه كنید.
سبك زندگى
تحقیقات نشان داده است كه افراد با سابقه خانوادگى سرطان سینه اگر در رژیم غذایى خود ۱۰ واحد یا بیشتر ویتامین E در روز مصرف كنند تا هشتاد درصد خود را در برابر خطر سرطان سینه مصون كرده اند. درباره دوز مصرف ویتامین E با پزشك خود مشورت كنید. نوشیدن مشروبات الكلى سبب افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه مى شود.

طب تسکینى نگاهى چند رشته‌اى به درد و رنج روزهاى پایانى حیات بیماران است.
سازمان بهداشت جهانى بر این نکته تاکید ورزیده است که بهبود آلام بیماران سرطانی، هم براى خود مبتلایان و هم براى اطرافیان امرى است ضروری. این ضرورت به اقتضاى حفظ کرامت آدمى در تمام مراحل حیات ایجاد مى‌شود و ایجاب مى‌یابد. آرامش، شادى و حتى امید معقول موجب رضایت باطن بیماران مبتلا به بیمارى‌هاى صعب‌العلاج مى‌شود. نیل به این مهم میسر نمى‌شود مگر آنکه مرگ آنچنان اهمیت درخورى یابد که به اندازه زندگى مستلزم توجه علم پزشکى قرار گیرد. طب تسکینى بر آن است تا تجربه ناخوشایند درد، رنج و مرگ را چنان کند که بیماران و بستگان و وابستگان آنها راحت‌تر، معقول‌تر و آرام‌تر با آن مواجه شوند.
استفاده از مخدرها یکى از شایع‌ترین و شناخته‌شده‌ترین روش‌ها براى کنترل درد در مراقبت‌هاى تسکینى است و مى‌توان مصرف مرفین را به‌عنوان شاخص در دسترس بودن منابع کنترل درد و یا به عبارتى در دسترس بودن مراقبت‌هاى تسکینى به حساب آورد. مدارک موجود در ارتباط با مصرف مرفین در کشورهاى مختلف بررسى و نشان داده شده است که مصرف مرفین در کشورهاى در حال توسعه در مجموع حدود 6درصد مصرف مرفین جهان را شامل مى‌شود. این در حالى است که این کشورها 80 درصد جمعیت دنیا را در خود دارند. در سال 2002 تنها 10 کشور جهان 87 درصد کل مصرف مرفین را به خود اختصاص دادند. این ارقام به خوبى نشان ‌دهنده تفاوت کشورهاى مختلف در ارائه مراقبت‌هاى تسکینى است. امید است با آشنایى هرچه بیشتر پزشکان با این رشته تخصصى بتوانیم کمک بیشترى به تسکین آلام بیماران مبتلا به سرطان کنیم.

مراقبت‌هاى معناگرایانه در مبتلایان به سرطان

رویکرد به مبتلایان بیمارى‌هاى سخت از دیرباز در فرهنگ بشر با لحاظ زوایا و جوانب مختلف آدمى صورت گرفته است. معروف است که «رازی» در مواجهه با بیمارى که از درد به خود مى‌پیچید به او اشاره کرد که: دراین میان سه کس نشسته است؛ من، تو و درد. یا من و تو با هم کنار مى‌آییم و یا تو و درد. این نگاه رازى که درد را از تلقى انفسى )subjective( آن به تلقى آفاقى )objective( بدل مى‌کند بیانگر آن است که سنت طبیبانه ما ایرانیان بیش از آنکه بر علم تجربى صرف تاکید کند بر حکمت و خردورزى استوار است.
امروزه مراقبت‌هاى معناگرایانه )spirititual care( و رویکردى چند رشته‌اى به مفهوم درد و بیمارى اهمیت فراوان پیدا کرده است. پرسش‌هاى بیمار که گاه نشانگر بحران معناى زندگى است به طرزى غریب بر درد او مى‌افزاید و تقریبا هر پزشکى خاطره‌اى از تاثیرات جسمى بحران‌هاى معنوى از این بیماران در خاطر دارد. مسائل مهم فلسفى همچون مسئله شر )problem of evil( یا همان پرسش معروف چرا این بلا سر من آمده است؟ سامان ذهنى و روحى بیماران را برهم مى‌زند. مسائلى از این دست فراوانند و بى‌توجهى کادر درمانى‌ به این بحران‌ها درد و رنجى مضاعف را به بیمار تحمیل مى‌کند.
نگاه عالمانه و محققانه به چگونگى اعلام خبر بد، چگونگى تبیین درد و رنج، چگونگى آماده‌سازى روحى بیمار براى پذیرش مرگ و لحاظ ساختارمند و علمى بنیادهاى فرهنگى و دینى بیمار در سیر درمانى گویى دیرى‌است از روش پزشکان برداشته شده است. اما طب تسکینى بر این باور است بدون لحاظ جنبه‌هاى فرهنگی، انسان‌شناختی، معناشناختى و حتى زبان‌شناختی، درد و رنج بیماران کاهش نمى‌یابد و تلاش براى تسکین آن به جایى نمى‌رسد . طب تسکینى به نظر مى‌رسد یکى از موافقان جدى مطالعات بین رشته‌اى در طب تجربه‌گراى امروز باشد. اکثر مبتلایان به سرطان حداقل از یک علامت فیزیکى مهم رنج مى‌برند که به درمان و تسکین نیاز دارد. حتى زمانى که بیمارى به‌طور موثر درمان مى‌شود و زندگى طولانى حاصل مى‌گردد هنوز نگرانى‌هایى در مورد مشکلات فیزیکی، روانی، عاطفى و معنوى بیماران وجود خواهد داشت. پرداختن به این جهات موجب کارایى بیشتر و ارتقاى کیفیت زندگى مى‌گردد.
در مورد بیمارانى که بیمارى بدخیم در آنها به‌طور موثر قابل درمان نیست مراقبت‌هاى حمایتى و تسکین‌دهنده باید بخش غالب برنامه درمانى ایشان را تشکیل دهد. تاکید این مراقبت به‌طور عمده باید متوجه علائم ناخوشایند و آزاردهنده بیماران باشد. برنامه‌ریزان دوران انتهایى زندگى متناسب با آرمان‌ها و ارزش‌هاى بیمار و خانواده مستلزم حداقل رنج و درد براى بیمار از ارکان بسیار مهم مراقبت‌هاى حمایتى و تسکینى بیماران سرطانى به شمار مى‌رود. براى درمان تسکینى و بالا بردن کیفیت زندگى در بیماران سرطانى مشارکت و تلاش‌هاى یک تیم را مى‌طلبد که این تیم شامل خود بیمار سرطانی، خانواده وى و ارائه‌کنندگان خدمات موردنیاز و مسئولین سیستم سلامتى مى‌باشند. هماهنگى بین اجزاى مختلف تیم ضرورى است. طبق تعریف سازمان بهداشت جهانى یک رکن از4 رکن کنترل سرطان، درمان‌هاى حمایتى و تسکینى است.
فراهم نمودن خدمات عالى وباکیفیت حمایتى و تسکینى همچنان یک هدف مقدس و بزرگ براى همه جوامع بشرى و عموم نظام‌هاى سلامتى باقى خواهد ماند.
پزشکان مى‌خواهند بهترین کیفیت زندگى را براى بیماران فراهم کنند. در عین حال باید به این نکته توجه کنند درد و رنجى را که ناشى از درمان‌هاى وسیع و یا درمان ناقص براى بیماران به وجود مى‌آید به حداقل برسانند .به همین دلیل آموزش کافى در این موارد وجود داشته باشد.
مشکل اساسى دیگر این است که چگونه باید بدون اینکه بیمار و خانواده‌اش را ناامید کنیم درمان تسکینى را براى او در نظر بگیریم‌؟ مثلا حفظ امید بیماران و خانواده‌هایشان باید موردتوجه قرارگیرد. بنابراین بزرگترین مانع بر سر راه درمان تسکینی، چگونگى بیان اطلاعات صحیح و حقیقى توسط جراحان براى بیماران، بدون نابود کردن امید آنها بوده است.

اصولا تعریف درمان تسکینى از سوى سازمان بهداشت جهانى )WHO( چیست؟

-1 روشى است که کیفیت زندگى بیماران و خانواده‌هایشان را با مشکلات تهدیدکننده حیات بیمار سروکار دارند از راه تشخیص زودهنگام نیاز به این نوع درمان و ارزیابى بى‌نقص مداواى درد و حل سایر مشکلات فیزیکى و روحى وى اعمال مى‌کنند.
-2 تعریف دیگردرمان تسکینى راهى است براى جلوگیرى تسکین، تخفیف یا آرام کردن علایم بیمارى بدون درمان موثر و قطعی.
کنترل درد و علائم بیمارى باعث مى‌شود که بیماران فرصت پیدا کنند که معنى زندگى را دریابند و پیش از مرگ به اهداف شخصى خود دست پیدا کنند.
طورى باید با بیماران و خانواده‌هایشان برخورد کنیم که بتوانند زندگى خود را با لذت و در کمال متانت به پایان رسانند. به گونه‌اى که در نظر آنها با معناست فوت کنند. مراقبت‌هاى تسکینى باید در ابتداى تشخیص سرطان شروع شود، نه در ماهها و هفته‌هاى پایانى عمر. بنابراین آنچه که در درمان‌هاى تسکینى بیشتر مورد توجه قرار مى‌گیرد ارتقاى کیفیت زندگى بیماران است.
مفهوم کیفیت زندگى شامل ابعاد فیزیکی، روانشناختی، اجتماعى و روحى مى‌باشد.
وقتى سرطان پیشرفته باشد تمام ابعاد کیفیت زندگى را تحت تاثیر قرار مى‌دهد و این تاثیر از فردى به فرد دیگر متفاوت است. کیفیت زندگى به بهترین نحو توسط بیمار و براساس اهداف و تجارب زندگى خود بیمار تعریف مى‌شود. ابعاد کیفیت زندگى به‌طور وسیعى با هم آمیخته‌اند.
مهمترین مسئله، بهبودى کیفیت زندگى است که ارزیابى آن بایستى از طرف بیمار بیان شود و آن چندبعدى است که شامل عوامل جسمانی، عملکردی، روانشناختى و اجتماعى مى‌باشد.
ذات کیفیت حیات هر شخص، مختص خود اوست و کاملا ذهنى است و به ما نشان مى‌دهد که درک هر بیمار از شرایط نامطلوب مشترک در یک بیمار با بیمار دیگر متفاوت است. این تفاوت مربوط به درک افراد از درد، شرایط فرهنگی، تحصیلات و پشتیبانى اجتماعى از آنان مى‌باشد.
بهبود کیفیت حیات از نظر دیدگاه جراح که روتین است مورد قبول مجامع علمى نیست.
جراحان عوارض را گزارش مى‌کنند ولى تاثیر آن را دستکم مى‌گیرند. مثلا شدت عارضه، مدت دوام آن و هرگونه ناتوانى را که به‌طور مستقیم به مداخله جراحى مربوط مى‌شود باید در نظر گرفت.
بیمارستان امام خمینی(ره) (مرکز تحقیقات سرطان)

سرطان چیست؟ 

سرطان یکی از مشکلات عمده بهداشتی در جهان است. نه میلیون مورد ابتلا در سال در دنیا تخمین زده می شود که 5 میلیون آن به مرگ می انجامد. تقریبا یک دهم کل مرگها در دنیا به علت سرطان است. شیوه ی زندگی کنونی و افزایش مصرف دخانیات و برخورد با عوامل سرطانزای محیطی در افزایش ابتلا به سرطان سهم عمده ای دارند. تغییر ساختار جمعیت و روند فزاینده شدن جمعیت دلیل مهم دیگری برای افزایش سرطان است. علیرغم این اعتقاد و باور که سرطان اساس بیماری ملل کشورهای صنعتی است. سرطان در کشورهای در حال توسعه نیز رو به افزایش است. انواع چیزی از سرطانها از جمله سرطان معده، کبد و گردن رحم در کوشرهای رو به توسعه شیوع بیشتری دارند، به علاوه در کشورهای در حال توسعه که به طور تخمینی تقریبا 60 درصد از مرگهای ناشی از سرطانها در آنها اتفاق می افتد بار جهانی سرطان را سنگین تر می کند. ترسیم بار آتی سرطان ها نیز حاکی از این است که دو سوم سرطانها در 25 سال آینده در کشورهای در حال توسعه به وقوع می پیوندد. سرطان نوعی بیماری است که عوامل متعددی در بروز آن دخالت دارند. عوامل ژنتیکی، در کنار عوامل محیطی و عوامل مربوط به میزبان از راههای مختلف بر یکدیگر تأثیر گذاشته و به تغییراتی می انجامد که سبب بروز سرطان می شود. توسعه سریع همه گیری اعتیاد به دخانیات، تغییرات جدید در رژیم های تغذیه ای و شرایط محیطی یکی از علل مهم افزایش سرطا ها است. امکان پیشگیری از سرطان ها وجود دارد و تشخیص زود رس همراه با درمانهای مؤثر برای بسیاری از سرطانها امکانپذیر است. تخمین زده می شود که بیش از یک سوم از سرطانها قابل پیشگیری بوده و یک سوم از آنها به شرط آنکه زود تشخیص داده شوند به خوبی قابل درمان هستند و برای بیشتر مواردی که قابل درمان نیستند با درمانهای تسکین دهنده می توان کیفیت زندگی را بهبود بخشید.

تعریف

سرطانها گروهی از بیماریها هستند که شامل حدود یکصد نوع مختلف هستند. سلول کوچکترین واحد زنده بدن است و بدن انسان از میلیاردها سلول ساخته شده است. این سلولها در حالت عادی تا جایی که بدن نیاز به آنها دارد تقسیم می شوند و سلولهای زیادی مانند خود تولید می کنند. این تقسیم سلولی که برای ترمیم سلولهای آسیب دیده و جایگزینی سلولهای پیراست تحت کنترل بدن است و سلامت انسان را تأمین می کند. در سرطانها این سلولها به طور غیر عادی و خارج از کنترل و بدون اینکه بدن نیازی به آنها داشته باشد تقسیم می شوند و زندگی عادی سلولها را در معرض خطر و تهاجم قرار می دهند وقتی میلیونها سلول در جایی از بدن تکثیر و رشد پیدا می کنند، توده ای به وجود می آورند که تومور نامیده می شود.
تومورها دو نوعند:
1- تورمور خوش خیم
2- تومور بدخیم

تومورهای خوش خیم

این تومورها سرطانی نیستند، حالت تهاجمی به بافتها و اعضای مجاور ندارند، معمولا خودبخود از بین میروند و اگر هم بیرون آورده شوند، عود نمی کنند، این تومورها به ندرت زندگی انسان را تهدید می کنند.

تومورهای بدخیم

این تومورها سرطانی هستند، بافتها و اعضای مجاور را مورد تهاجم قرار می دهد، سبب آسیب از بین رفتن آنها می شوند، سلولهای سرطانی از طریق خون و لنف به تمام بدن منتقل شده، انتشار می یابند و هر نوعی از آنها عضو خاصی را در بدن بیشتر مورد تهاجم قرار می دهند. سرطانها علائم متفاوتی دارند که مربوط به محل ضایعه است ولی یک سری از علائم که به نام علائم شهدار دهند معروفند، ممکن است با همه سرطانها همراه باشند این علائم عبارتند از:
1- هر نوع تغییر در دفع عادی ادرار و مدفوع
2- زخمی که بهبود پیدا نکند ترشح و خونریزی غیرعادی
3- وجود توده و یا سفتی در هر جای بدن به خصوص پستانها
4- سوء هاضمه و یا اشکال در بلعیدن
5- بروز تغییرات واضح در زگیل و خال
6- سرفه مزاحم و گرفتگی و خشونت صدا
نکته قابل توجه اینکه سرطان در مراحل اولیه سبب درد نمی شود.
اگر روی پوست شما لکه و یا زخمی ایجاد شود کخه بهبودی نیابد و یا خالی که رنگش تغییر کرده و بزرگ یا زخمی شده است پیدا شود باید به پزشک مراجعه کنید. مواظب محوطه دهان خود باشید. با مشاهده هر نوع تغییر رنگ در لثه، زبان و یا قسمت داخلی لبها و یا وجود لکه، زخم خونریزی در محوطه دهان به دندان پزشک مراجعه کنید. معاینات منظم محوطه دهان به خصوص در افراد الکی و کسانیکه دخانیات مصرف می کنند و بالای 50 سال دارند به تشخیص زودرس سرطان محوطه دهان کمک می کند. یکی از مهمترین علائم سرطان روده بزرگ خونریزی در قسمت پایین دستگاه گوارش است. البته بیماریهای دیگری هم تولید خونریزی می کند. مراجعه به پزشک و انجام سایر معاینات و آزمایش های لازم به تشخیص کمک می کند. اگر در خانواده بیمار کسی مبتلا به سرطان روده بزرگ باشد، افراد دیگر خانواده بیشتر در معرض خط ابتلا قرار دارند. رژیم غذای پرچرب نیز خط ابتلا را افزایش می دهد. کسانیکه دخانیات مصرف میکنند و یا در اثر استعمال آن دچار بیماریهای قلبی و ریوی شده اند. بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان ریه قرار دارند. سرفه های فراهم و گرفتگی و خشونت صدا به خصوص در سیگاریها از علائم هشدار دهنده است. پروستات غده جنسی مردان است. این غده مایع غلیظی ترشح می کند که جزئی از مایع منی را تشکیل می دهد اندازه پروستات به اندازه یک گردو است و زیر مثانه و جلو راست روده قرار دارد. بیشتر موارد سرطان پروستات در مردان بالای 50 سال مشاهده می شود و 80 درصد این موارد در مردان 65 سال به بالا است.
پس از سرطان پوست، سرطان پروستات شایع ترین نوع سرطان در مردان است.
علائم هشدار دهنده ی سرطان پروستات عبارتند از: تکرر ادرار به خصوص در هنگام شب احساس درد و سوزش به هنگام ادرار کردن تاخیر و یا هر اشکال دیگر در شورع ادرار کردن قطره قطره ادرار کردن هر نوع تغییر در دفع عادی ادرار که دو هفته طول بکشد وجود چرک و خون در ادرار و یا مانع منی درد مداوم در پشت، مفصل، ران و لگن سرطان بیضه اغلب در سنین جوانی در حوالی 15 – 34 سالگی بروز می کند. این بیماری در اغلبموارد توسط بیمار تشخیص داده می شود احساس درد مبهم، سفتی، بزرگی، تورم و حساسیت از علائم هشدار دهنده است. سرطان پستان پس از سرطان پوست شایع ترین سرطان در زنان است. سرطان رحم و سرطان تخمدان ازدیگر سرطانهای شایع درزنان هستند.
انسان در تمام مراحل زندگی ممکن است به سرطان مبتلا شود ولی تقریبا خط ابتلا به همه انواع سرطانها در میانسالی و افراد مسن بیشتر از افراد جوان است.
سرطان پوست شایعترین سطان در هر دو جنس است بعد ازآن سرطان پستان در زنان و سرطان پروستات در مردان شایع است. سرطان مغز و خون شایع سرطانها در کودکان و جوانان هستند.
دانش ما درباره ی علل سرطانها کامل نیست و هنوز این علل ناشناخته اند ولی این را می دانیم که سرطان در اثر یک آسیب و یا صدمه مانند ضربه مشت و ضربه حاصل از تکان شدید و یا کوفتگی شدید ایجاد نمی شود. سرطان واگیر ندارد و از شخص به شخص دیگر منتقل نمی شود. 80 درصد موارد همه ی سرطان ها در ارتباط با استعمال دخانیات، قرار گرفتن در معرض تابش شدید نور خورشید و یا عوامل سرطان زا و محیط و محل کار هستند. بعضی افراد حساسیت بیشتری نسبت به عوامل یاد شده دارند خیلی از عوامل خطر ساز قابل اجتناب هستند و پاره ای مانندعوامل ژنتیکی و وراثتی که میزان کمتری را شامل می شوند غیر قابل پیشگیری هستند.
بعضی از عوامل شناخته شده که خطر ابتلا به سرطان ها را افزایش می دهند عبارتند از:

دخانیات:

یکی از شایع ترین علل مرگ و میر در سرطانها سرطان ریه است. افزایش خطر ابتلا بستگی به تعداد و نوع سیگار و مدت اعتیاد دارد. به طور کلی در افرادی که روزی یک پاکت سیگار می کشند، خطر ابتلا 10 برابر بیشتر از افراد غیر سیگاری است. همچنین بیشتر افراد سیگاری در معرض ابتلا به سایر انواع سرطانها مانند: سرطان دهان، حنجره، ری، لوزالمعده، مثانه، کلیه و دهانه رحم قرار دارند. خطر ابتلا با ترک تدریجی دخانیات کمی می شود، استعمال توتون های بی دود ممکن است سبب سرطان دهان و حلق شود.

قرار گرفتن در معرض تابش شدید نور خورشید:

اشعه ماوراء بنفش به پوست آسیب می رساند و ممکن است سبب سرطان پوست شود، این اشعه از ساعت 11 تا 3 بعدازظهر و تابستان بسیار نافذ و مؤثر است. خطر ابتلا در سفید پوستها و پوستهای کک مک دار بیشتر است. به عنوان یک قاعده بهتر است زمانی که سایه شما کوتاهتر از قد شماست از قرار گرفتن در معرض نور آفتاب خودداری کنید.
استفاده از پوشش مناسب مانند کلاه و پیراهن آستین بلند، می تواند خطر اشعه ار کمتر کند.

الکل:

نوشیدن مقدار زیاد مشروبات الکی خطر ابتلا به سرطان دهان، حلق، مری و حنجره را افزایش می دهد. خطر ابتلای در افرادی که همراه مشروبات الکی سیگار هم می کشند بیشتر است. الکل به کبد آسیب می رساند و خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می دهد. بعضی مطالعان نشان داده است که در افراد الکی خطر ابتلا به سرطان پستان هم افزایش می یابد.

رژیم غذایی:

نوع غذا هم در ابتلا به بعضی سرطانها دخالت دارد. شواهد زیادی در مورد ارتباط بروز سرطان روده بزرگ، پروستات، پستان و رحم با رژیم غذایی پرچرب وجود دارد از طرفی مطالعات نشان می دهد که استفاده از غذاهای الیاف دار، میوه جات، سبزیجات، ویتامینها و مواد معدنی اسنان را در مقابل ابتلا به بعضی سرطانها محافظت می کند.

مواد شیمیای و مواد موجود در محیط کار:

قرار گرفتن در معرض بعضی مواد شیمیایی، حشره کشها، گرد و خاک و بعضی از فلزات در محیط کار، خطر ابتلا به سرطان را افزایش می دهد. پرتو افشانی: مواجه شدن به مقدار زیاد اشعه، خطر ابتلا به سرطانها به خصوص سرطان خون راافزایش می دهد. استفاده از اشعه x برای تشخیص بیماریها، چون مقدار آن کم است بی خطر بوده ولی تکرار آن ممکن است زیانبار باشد.
سابقه ی فامیلی: تعداد کمی از سرطان ها مانند سرطان پوست، پستان، تخمدان و روده بزرگ در بعضی خانواده ها بیشتر است.
معالجه با هورمون: اغلب زنان برای تسکین و کنترل علائم یائسگی (گرگرفتگی، پوکی استخوان و...) از هورمون استروژن استفاده می کنند. استفاده کوتاه مدت از استروژن بی خطر است ولی خطر ابتلا به سرطان پستان و رحم و در درمان طولانی مدت افزایش می یابد.

عقرب سفید 

سرطان تنها یك بیماری با یك علت نیست بلكه سرطان گروهی از بیماری های مشخص با علل ، تظاهرات درمان و پیش آگهی متقاوت می باشد علی رغم نامشخص بودن مكانیسم آن ، سیر این بیماری با رشد غیر طبیعی سلول های بدن شروع می شود وقتی بیماری موضعی پیشرفت می كند سلول های غیر طبیعی تكثیر و رشد منظم اطراف سلول را مهار می سازد . در مرحله بعد ، سلول خصوصیات تهاجم را كسب و تغییراتی در اطراف بافت ایجاد می كند . سلول هابه بافت ها نفوذ كرده وازطریق سیستم لنفاوی وگردش خون وحفرات بدن انتشاریا متاستاز( پخش سرطان ) به جاهای دیگری از بدن می دهند .
علائم سرطان :
درد موضعی و مداوم روی پوست یا در دهان ، گرفتگی همیشگی صدا و سرفه ، برآمدگی روی پستان و بیضه ها یا جاهای دیگربدن، عدم هضم غذا به مدت طولانی یا مشكل بلع، تغییرطولانی فعالیت طبیعی روده و معده ، خونریزی غیر منتظره در اثر زخمی شدن قسمتی از بدن ، هرگونه تغییر شكل دانه ها یا خال های روی بدن ، همه این ها دلیل آن است كه احتمال مشكل وجود دارد . اگرچه خیلی ازسرطان ها با شیوه های متفاوت درمانی قابل درمانند ولی آنچه قابل توجه می نماید پیش گیری از آن است اگر چه بسیاری از علل و عوامل بوجود آورنده آن را نمی شناسیم .
علل مختلفی برای ایجاد سرطان وجود دارد . ازجمله :
1. علل ویروسی مانند ویروس هرپس ( تبخال ) نوع II .
2. عوامل فیزیكی مانند اشعه و پرتوهای زیان آور. آفتاب شعله ماوراء بنفش داشته كه باعث آفتاب سوختگی پوست و تجمع ملانین ( رنگدانه قهوه ای ) در پوست می شود كه در پوستهای حساس ، عدم ایجاد این رنگدانه موجب ایجاد سرطان در پوست می شود . قرار گرفتن زیاد در معرض اشعه طبیعی- پزشكی موجب بروز سرطان های ریه ، استخوان ، پستان ، تیروئید ، لوسمی و دیگر بافتهای بدن كه در معرض اشعه قرار دارند می شود .
3. عوامل شیمیایی : آمینهای بنزنی ، رنگ های آنالینی ، ارسنیك ، دودها و قیرها ، پنبه نسوز ، نیكل ، خاك و چوب كه كبد ، ریه ها و كلیه ها را كه نقش سم زدایی دارند بیشتردرگیر می كند .سیگار از عمده ترین علت سرطان ریه و مرگ و میرناشی ازآن است كه موجب سرطان دهان ، گلو ، مری ، مثانه ، لوزالمعده و گردن رحم می شود .
4. عوامل ژنتیكی و فامیلی مانند سرطان های با زمینه ارثی ، لوسمی ، پستان ، رحم ، ركتال ( انتهای روده بزرگ ) ، معده پروستات و ریه .
5. عوامل غذایی : تصور می شود كه 60- 40 درصد سرطان ها با مواد غذایی در ارتباط باشند . مواد غذایی حاوی چربی حیوانی ، گوشت ها ، ماهی های دود زده و نمك زده ، غذاهای محتوی نیترات و نیتریت ها و دریافت مواد غذایی با كالری بالا ، همچنین الكل خطر ایجاد سرطان را بالا می برد .
آیا سرطان بر اثر نگرانی و فشار روانی ایجاد می شود ؟
تحقیقات دانشمندان تاكنون هیچ گونه دلیل قاطعی بر اینكه شوك یا استرس باعث سرطان شود نیافته اند . از آن جا كه عوامل غذایی در ایجاد سرطان بیشتر موثرند به بررسی برخی از این عوامل می پردازیم :
1. سموم قارچی كه در نان كپك زده وجود دارد كه پس از واگذاری این نان ها به دامداران و تغذیه دام ها وارد شیر شده و مجددا به خانه بر می گردد .
2. كودهای شیمیایی مانند كودهای ازته ، نیترات وآمونیم .كه در صورت استفاده نامناسب آن ها در كشاورزی در گیاه جمع شده و پس از تغذیه باعث بالا رفتن نیتریت بزاق شده كه درمعده با آمیناز ، نیتروزآمین می سازد كه سرطان زا است .
3. ظروف پلاستكی و یكبار مصرف كه برای بسته بندی غذا به كار می رود در صورتی كه رعایت موازین استاندارد نشود سرطان زا می شود . پلاستیكها از منومرها یا تك واحدهایی سنتز می شوند و پلیمرها را می سازند . حال اگر منومرهای باقی مانده زیاد باشد؛ شدت در چربی ها محلول اند ( شیر ، ماست ، پنیر، فرآورده های گوشتی ) حتی درآب كه باعث سرطان می شود . علاوه بر این یك سری تركیبات دیگر به پلاستیكها اضافه می شود مانند : پلاستیك سازها ، دی نیتراتهای پلی كلره و بعضی براق كننده ها كه اگر از نوع مناسب نباشد سرطان زا می باشند .
4. آفت كشها وسموم كشاورزی : كه اگر به موقع انجام شود در اثر آبیاری ، نور خورشید و حرارت محیط از بین می رود و نباید نزدیك برداشت محصول انجام شود .
5. نیتراتها و نیتریتها : كه جهت ایجاد رنگ صورتی و طعم مطبوع و جلوگیری از رشد میكروب به سوسیس وكالباس افزوده می شودكه اگردرحد استاندارد نباشد سرطان زا است.
6. هورمونهای رشد : كه برای دام و طیوراستفاده می شود كه موجب افزایش تغذیه دام و دوران رشد می شود . اگر یك هفته قبل ازكشتار قطع شود مضر نیست ولی اگر 48 ساعت قبل از مصرف كردن استفاده شود در گردن ، جگر و پوست مرغ جمع می شود . بنابراین باید پوست مرغ را كند . علاوه بر سرطان زایی این هورمونها در خانمها باعث پرمویی و تشدید خونریزی در دوران عادت ماهیانه می شود .
7. داروهای آنتی بیوتیك مورد استفاده در دامداری ها : كه باید دو روز قبل ازكشتار قطع شود این داروها علاوه بر اینكه در محل تزریق به شكلی ، عطر و بوی بد ایجاد و در شیر ترشح می شود مقدار كم آن سرطان زا بوده و میكروبهای غیر بیماری زا را به بیماری زا تبدیل می كند .
پیشگیری :
1. جلوگیری از بروز عوامل موثر در ایجاد سرطان كه بیان شد .
2. پیشگیری از افزایش وزن و چاقی كه می تواند با سرطان رحم ، كیسه صفرا ، پستان و كولون مرتبط باشد .
3. كاهش مصرف چربی خصوصا چربی های اشباع شده حیوانی ، دمبه و كره ( گوشت خالص 75 درصد چربی دارد ) افزایش مصرف چربی موجب سرطان پستان ، روده ، معده ، كولون ( روده بزرگ ) و پروستات می شود .
4. كاهش مصرف غذاهای نمك زده ، دود زده و حاوی نیترات كه در ایجاد سرطان های مری و معده دخالت دارند .
5. كاهش و عدم مصرف الكل كه باعث سرطان دهان ، حلق ، لارنكس ( حنجره ) مری وكبد می شود .
6. كشیدن سیگار كه موجب سرطان دهان ، گلو ، مری ، مثانه ، لوزالمعده و گردن رحم می شود .
7. اجتناب از قرار گرفتن در برابر نور خورشید به مدت طولانی و اشعه های زیان آور .
8. افزایش مصرف سبزیجات و میوه جات كه حاوی ویتامین های B, A, C, E بوده و موجب كاهش ایجاد سرطان می شود . گروهی از ویتامین ها خاصیت آنتی اكسیدان داشته كه از اكسیده شده مولكول های بیولوژیك و چربی های اشباع شده جلوگیری و رادیكال های آزاد را خنثی می كند . رادیكال های آزاد ، اتمها یا مولكول هایی هستند كه یك یا چند الكترون جفت نشده در اوربیتال خارجی خود دارند این مواد حاصل متابولیسم طبیعی و همچنین آلاینده های محیطی مثل دود و دود سیگار هستند كه موجب ایجاد سرطان می شوند . سبزیجاتی از قبیل : اسفناج ، خانواده كلم ، سیر، پیاز ، هویج ، سویا و میوه جات به خصوص آن هایی كه ویتامین A , C بیشتری دارند ، توت ، تمشك و گوجه فرنگی در پیشگیری از سرطان موثرند .
9. افزایش مصرف مواد فیبری كه در سبزیجات و میوه جات ، آرد كامل و غلات وجود دارد .