تحلیلی بر آخرین یافته ها درباره آرتروز در گفتگو با دكتر «آرتور وولویك» و دكتر «میشل لاگره»
آرتروز شایع ترین بیماری مفصلی است. این بیماری در واقع ساییدگی غضروف مفاصل است، در این صورت غضروف به مرور تحلیل رفته تا جایی كه كاملاً از بین می رود. می توان گفت كه تقریباً تمام افراد پس از 50 سالگی به این بیماری رماتیسمی مبتلا می شوند، به طوری كه 80 درصد افراد بالای سن 50 سال، مبتلا به آرتروز ستون فقرات و 10 درصد افراد بالای 60 سال مبتلا به آرتروز زانو هستند. اما باید گفت كه همه این افراد، بخصوص كسانی كه به طور منظم ورزش می كنند، درد و ناراحتی ندارند. نكته دیگر اینكه زنان بیش از مردان مبتلا به این بیماری می شوند. افزایش سن یكی از فاكتورهای مهم در آرتروز است، زیرا ساخت غضروفها در افراد مسن كندتر می شود. ساییدگی غضروفها بر استخوانها، عضلات، لیگمانها (رشته هایی كه به استخوانها یا غضروفها متصل می شود و مفاصل را تقویت یا حمایت می كند) و بخصوص رشته های عصبی مجاور مفاصل، تاثیر می گذارد و دردهای شدیدی را برای بیمار در پی دارد و گاه حتی فرد را به كلی زمین گیر می كند. مهره های گردن و كمر، زانوها و انگشتان مهمترین بخشهایی اند كه دچار آرتروز می شوند.
در موارد نادرتری نیز آرتروز آرنج، قوزك پا، استخوان لگن و شانه نیز دیده می شود. به طور كلی آرتروز یك بیماری مزمن است كه به كندی پیشرفت می كند. در بسیاری موارد قبل از اینكه درد ظاهر شود، غضروفها تحلیل رفته است و بیمار هیچ اطلاعی از بیماری خود ندارد. در اغلب موارد اولین نشانه های بروز بیماری پس از 50 سالگی نیز قابل تشخیص است. درد زانو را می توان نشانه بروز آرتروز زانو دانست كه عده ای از مبتلایان به طور مداوم درد دارند، اما عده دیگر فقط در هنگام پیاده روی یا بالا و پایین رفتن از پله ها احساس درد و ناراحتی می كنند. میزان درد در افراد مختلف با توجه به مرحله پیشرفت بیماری متفاوت است و ممكن است از سطح متوسط تا بسیار شدید باشد.
آرتروز گردن و كمر جزو آرتروز ستون فقرات محسوب می شوند. موقعیتهایی مانند ایستادن طولانی مدت، خم شدن زیاد، كشش گردن، بلند كردن اجسام سنگین و 5 موجب بروز درد می شوند. در موارد حاد بیمار دچار درد كمر و گردن می شود.
آرتروز همچنین علاوه بر درد، بخصوص در آرتروز زانو و انگشتان التهاب مفاصل را نیز به همراه دارد. در این صورت مفصل دردناك، گرم و متورم می شود.
در موارد بسیار حاد بیماری، شكل استخوانها نیز ممكن است تغییر یابد.
به رغم تحقیقات زیادی كه در این زمینه صورت گرفته، اما هنوز علت كاملاً مشخصی برای این بیماری كشف نشده است، اما عواملی در بروز این بیماری دخیل هستند.
- آزمایش بر روی برخی بیماران نشان می دهد كه مقدار غضروف یا ساختار مفصل به طور ذاتی در این افراد كامل نیست.
- وراثت یكی دیگر از فاكتورهای مهم بخصوص در مورد آرتروز انگشتان و زانو است.
- فشار زیاد روی مفاصل مانند افرادی كه اضافه وزن دارند و كسانی كه كارهای سنگین یا ورزشهای سخت انجام می دهند، را می توان عامل دیگری برشمرد.
- شكستگی استخوان، آسیب دیدگی در ورزش و مشكلات حاد استخوانی مانند پاهای قوس دار از دیگر علل این بیماری است.
ابتلا به آرتروز به زندگی در محیط سرد و رطوبتی بستگی ندارد، این شرایط تنها درد را تشدید می كند. در مورد مواد غذایی نیز، هنوز ماده ای شناخته نشده كه باعث تشدید یا تسكین درد شود.
درمان قطعی برای بیماری آرتروز وجود ندارد، اما با تجویز برخی داروها می توان سرعت پیشرفت بیماری را كندتر كرد. درد آرتروز پشت جزو دردهای مزمن است و برای این گروه از بیماران، درمان های فیزیكی مانند فیزیوتراپی توصیه می شود. برای بیمارانی كه آرتروز باعث معلولیت و از كارافتادگی آنها شده است، هدف اصلی درمانها، تسكین درد است. برای این افراد تمرینات ورزشی توصیه نمی شود، بلكه ماساژ آرام، ورزش در آب، شنا، ماساژ در آب گرم دریا مفید است. انجام روزانه برخی حركات توسط فیزیوتراپ به خاطر بالا بردن قدرت حركت این بیماران نیست، بلكه هدف فقط كمك به حفظ قوای باقی مانده است. فیزیوتراپ نیز باید بسیار با دقت این حركات را انجام دهد.
در مصاحبه زیر، دكتر «آرتور وولویك» و دكتر «میشل لاگره» در مورد آرتروز كمر و شیوه جدید درمان این بیماری توضیحاتی می دهند:
لطفاً در ابتدا در مورد آرتروز كمر و علایم مرتبط با آن، توضیحاتی بفرمایید؟
** بیماران مبتلا به آرتروز كمر، اغلب از درد ناحیه پایین پشت شكایت دارند. در بیماران مختلف، درد كمر ممكن است شدید یا خفیف، به طور مداوم یا گاه به گاه باشد و بیشتر در طول روز بدون اینكه به تغییر وضعیت كلی بستگی داشته باشد، بروز می كند. وقتی درد به پاها نیز سرایت می كند، راه رفتن نیز بسیار سخت می شود. آرتروز كمر یا در ناحیه دیسك (فاصله بین دو مهره) و یا در ناحیه نشیمنگاهی پایین ستون فقرات به وجود می آید. هنگامی كه بیماری عصب سیاتیك یا نخاع را تحت تأثیر قرار دهد، در این صورت درد به پاها نیز سرایت می كند. وقتی كه دردهای كمر شدید باشد و یا مدت زمان زیادی طول بكشد، احتمال زیادی وجود دارد كه بیمار قادر نباشد كارهای روزمره خود را انجام دهد و زمینگیر شود.
چطور می توان تشخیص داد كه علت دردهای كمر، آرتروز است ؟
** پزشك با شنیدن سخنان بیمار و یك سری معاینات پزشكی به آرتروز كمر مشكوك می شود و برای اطمینان عكسبرداری تجویز می كند و اغلب پس از آن می تواند علت دقیق درد را تشخیص دهد. اما در برخی موارد برای تشخیص صحیح تر و كشف علل تشدید كننده درد، نیاز به آزمایشهای دقیق تری مانند ام.آر.آی است. امروزه با پیشرفت دستگاههای تصویربرداری، می توان تقریباً به طور صددرصد علت بیماری را تشخیص داد.
معمولا دردهای ناشی از آرتروز كمر چطور درمان می شود؟
**در وهله اول توجه به اصول بهداشت در زندگی، بخصوص یك ساعت پیاده روی در روز و خوابیدن روی تشكهایی با جنس مرغوب، بسیار مفید و لازم است و به همه توصیه می كنیم از این موضوع غافل نشوند. تشك باید حتی الامكان به اندازه كافی سفت باشد و حداكثر هر پنج سال یك بار تعویض شود.
در ابتدا داروهای خوراكی مسكن و ضد درد برای بیمار تجویز می شود. با توجه به مرحله پیشرفت بیماری، ممكن است جلسات فیزیوتراپی و یا استفاده از كمربندهای مخصوص نیز توسط پزشك توصیه شود. اگر این روشها مؤثر واقع نشد، تزریق كورتیكوستروئید تجویز می شود كه این تزریق با امواج رادیویی كنترل می شود.
این دارو چگونه تزریق می شود؟
** طی چند سال گذشته، با پیشرفت قابل توجه تكنیكهای عكسبرداری و پذیرش عموم مردم، این روش درمانی تا حد چشمگیری گسترش یافته است. در این شیوه درمان، بیمار روی تخت در اتاق رادیولوژی دراز می كشد و پزشك در شرایطی كاملاً استریل، به طور موضعی قسمت مورد نظر را بی حس می كند. سپس نقطه ای كه قرار است دارو تزریق شود، با امواج رادیویی مشخص می كند، اما قبل از تزریق دارو، برای اطمینان از تعیین محل، دارویی متضاد تزریق می شود. پس از این مرحله و اطمینان از تشخیص، كورتیكوستروئید تزریق می شود. این تزریق فقط چند ثانیه طول می كشد و به رغم بی حسی موضعی، بیمار درد خفیفی شبیه دردی كه قبلا داشته،احساس می كند.
این واكنش در واقع مؤید تزریق در نقطه مورد نظر است. پس از تزریق دارو، بیمار هیچ دردی ندارد، اما نكته قابل توجه این است كه بیمار باید تا 48 ساعت استراحت مطلق داشته باشد. این شیوه درمان حتماً باید توسط پزشكان متخصص در زمینه رادیوگرافی انجام شود. این عمل همچنین به وسیله دستگاههای اسكنر نیز قابل اجراست.
با انجام این شیوه درمانی، چه نتایج مثبتی در مورد تسكین درد حاصل می شود؟
** براساس تحقیقات اخیر، تقریبا 60 درصد بیماران بهبود می یابند. در موار دیسك كمر، درد تقریباً به طور كامل برطرف می شود، اما اگر كمر درد به خاطر آرتروز ستون مهره ها باشد، تسكین درد موقتی خواهد بود. این نكته را باید مد نظر داشت كه آرتروز درمان قطعی ندارد، بلكه فقط می توان دردهای ناشی از آن را تسكین داد.
آیا موارد منع استفاده از این تزریق نیز وجود دارد؟
** بله. بندرت كسانی هستند كه نسبت به این نوع داروها حساسیت دارند. در مورد بیمارانی كه آسپرین و داروهای ضد انعقاد مصرف می كنند نیز باید احتیاط كرد. این افراد باید مصرف دارو را قبل از آزمایش قطع كنند. این نوع درمان همچنین برای خانمهای باردار توصیه نمی شود.
در صورتی كه بیماری عود كند، آیا می توان تزریق دارو را تجدید كرد؟
** بله، اما با رعایت احتیاط و دقت. در مورد دیسك كمر، تزریق مجدد دو تا سه بار ایرادی ندارد و در موارد آرتروز ستون مهره ها نیز تزریق بیش از سه بار در یك سال توصیه نمی شود.
آیا این روش درمانی در مورد انواع دیگر آرتروز نیز قابل اجراست؟
** بله. در درمان آرتروزهای اندامهای تحتانی بدن مانند آرتروز قوزك پا و لگن، اسید هیالورونیك به مفصل تزریق می شود. هدف از این درمان، تحریك سلولهای غضروفی و بافتهای اطراف به منظور بهبود عملكرد مفصل است.
چه ورزش هایی مناسب بیماران مبتلا به آرتروز است؟
** پیاده روی روزانه ساده ترین و در عین حال بهترین ورزش برای این بیماران است. اما نه به هر روشی، بلكه روی سطح صاف، با سرعت یكسان و كفش مناسب توصیه می شود و مدت آن نیز نباید بیشتر از 30 دقیقه باشد. شنا یكی دیگر از ورزشهای مناسب بیماران مبتلا به آرتروز است. فقط باید دقت داشت كه به خاطر اینكه در شنای قورباغه زانوها خم می شود، و همین امر می تواند ساییدگی غضروفها را تشدید كند، این نوع شنا مضر است. دوچرخه سواری نیز اگر روی سطح صاف و با سرعت ثابت باشد، ورزشی بسیار عالی است.
علاوه بر این ورزشها می توان به برخی حركات نرمشی نیز اشاره كرد مانند خم كردن زانوها در حالت دراز كشیده؛ چون در این صورت روی غضروفها فشار نمی آید و انقباض عضلات. فقط باید توجه داشت كه مدت هر بار انقباض از 6 ثانیه بیشتر نباشد و بین دو بار انقباض، حتما 6 ثانیه فاصله لازم است. این تمرینات را می توان هر روز در سه مرحله و در هر مرحله به طور متوسط 10 حركت انجام داد. در مورد این تمرینها حتما باید با پزشك معالج مشورت كرد زیرا مقدار و نوع آنها با توجه به سن و مرحله پیشرفت بیماری متفاوت است.
دریا درمانی در درمان آرتروز چگونه است؟
** درمان آرتروز به كمك آب دریا یكی از روشهای درمانی است كه امروزه برای برخی بیماران توصیه می شود. نخستین نكته مثبت در این روش این است كه در هنگام شنا در آب دریا، وزن بدن و فشار بر روی مفاصل كاهش می یابد، به طوری كه اگر شخص تا گردن در آب فرو رود، وزن او به 6 تا 10 درصد وزن واقعی كاهش می یابد. دومین دلیل، ماهیت شیمیایی درون دریاست. تحقیقات نشان می دهد كه بین آب دریا و پلاسمای خون تشابه وجود دارد و هر دو حاوی عناصری مانند سدیم، كلسیم، پتاسیم، ید و... است كه مفاصل به این عناصر نیاز دارند. اما برای اینكه پوست بتواند این عناصر را جذب كند، درجه دمای آب باید بین 30 تا 35 درجه باشد.
این روش برای بیمارانی كه درد آنان در حد متوسط باشد، به طور منظم دارو مصرف كنند و انجام عمل جراحی برای آنها مقدور نباشد، توصیه می شود.
هدف از دریا درمانی برای بیمارانی كه آرتروز حاد دارند، كاهش درد و التهاب است. این شیوه درمان در موارد مزمن یا پنهان، موجب كسب توان از دست رفته مفاصل سالم، افزایش انعطاف پذیری مفاصل هنگام فعالیت، كشش صحیح عضلات و تعادل مناسب بدن می شود. طول دوره درمان با توجه به مرحله بیماری، متفاوت است.
در اغلب موارد نتایج درمان بسیار راضی كننده است. مهمترین ثمره این شیوه، كاهش مصرف داروهای ضد درد و ضد التهاب است؛ زیرا كه پس از دوره درمان، درد تا حد زیادی تسكین می یابد و حركت مفاصل و انقباض ماهیچه ها بهبود می یابد.