تبیان، دستیار زندگی

مهاجران حبشه

سال به سال و ماه به ماه ، بر عده مسلمین در مكه افزوده می‏شد . فشارها
و سختگیریهای مكیان ، نه تنها نتوانست افرادی را كه به اسلام گرویده‏
بودند از اسلام برگرداند ، بلكه نتوانسته بود جلو هجوم مردم را از مرد و
زن به سوی اسلام بگیرد . هجوم روز افزون مردم به سوی اسلام و بعد دلسرد
نشدن و سر نخوردن مسلمانان از اسلام ، و اصرار و سماجت و محكم چسبیدن‏
آنان كه با هیچ وسیله‏ای بر نمی‏گشتند بیشتر قریش را عصبی و خشمگین می‏كرد
، و روز به روز بر شدت عمل و آزار و اذیت مسلمین می‏افزودند .
كار بر مسلمین تنگ شد و همچنان صبر می‏كردند . رسول اكرم ، برای اینكه موقتا دست قریش را از سر مسلمانان‏
كوتاه كند ، به مسلمانان پیشنهاد كرد : از مكه خارج شوند و به سوی حبشه‏
مهاجرت كنند . فرمود ، چون فرمانروای فعلی حبشه مرد عادل و دادگستری‏
است ، می‏توانید مدتی در جوار او به سر برید ، تا بعد خدای متعال فرجی‏
برای همه فراهم سازد .
عده زیادی از مسلمانان به حبشه هجرت كردند . در آنجا راحت و آسوده‏
زندگی می‏كردند و اعمال و فرائض مذهبی خویش را كه در مكه به هیچ نحو
نمی‏توانستند آزادانه انجام دهند در آنجا آزادانه انجام می‏دادند .
قریش همینكه از رفتن مسلمانان به حبشه و آسایش آنها مطلع شدند ، از
ترس اینكه مبادا كانونی برای اسلام در آنجا تشكیل شود ، در میان خود شورا
كردند و نقشه كشیدند كه كاری كنند تا مسلمانان را به مكه برگردانند و مثل‏
همیشه تحت نظر بگیرند . برای این منظور ، دو مرد شایسته و زیرك از میان‏
خود انتخاب كردند ، و همراه آنها هدایای زیادی برای نجاشی پادشاه‏ حبشه ، و هدایای زیاد دیگری برای سران و شخصیتها و اطرافیان نجاشی ، كه‏
سخنانشان در پادشاه مؤثر بود فرستادند . به این دو نفر دستور دادند كه ،
بعد از ورود به حبشه ، اول به سراغ رؤسا و اطرافیان نجاشی بروید و هدایای‏
آنها را بدهید ، و به آنها بگویید : " جمعی از جوانان بی‏تجربه و نادان‏
ما اخیرا از دین ما برگشته‏اند ، و به دین شما نیز وارد نشده‏اند و حالا
آمده‏اند به كشور شما . اكابر و بزرگان قوم ما ، ما را پیش شما
فرستاده‏اند كه از شما خواهش كنیم ، اینها را از كشور خود بیرون كنید و
به ما تسلیم نمایید خواهش می‏كنیم وقتی این مطلب در حضور نجاشی مطرح‏
می‏شود ، شما نظر ما را تأیید كنید " .
فرستادگان قریش ، یك یك بزرگان و شخصیتها را ملاقات كردند ، و به هر
یك هدیه‏ای دادند ، و از همه آنها قول گرفتند كه در حضور پادشاه نظر آنان‏
را تأیید كنند .
سپس به حضور خود نجاشی رفتند ، و هدایای عالی ونفیس خود را تقدیم‏
كردند ، و حاجت خویش را بیان داشتند .
طبق قرار قبلی ، حاشیه نشینان مجلس ، همه به نفع نمایندگان قریش سخن‏
گفتند ، همه نظر دادند كه فورا دستور اخراج مسلمانان و تسلیم آنها به‏
نمایندگان قریش داده شود .
ولی خود نجاشی تسلیم این فكر و نظر نشد . گفت : " مردمی از سرزمین‏
خود به كشور من پناه آورده‏اند ، این صحیح نیست كه من تحقیق نكرده و
ندیده ، حكم غیابی علیه آنها صادر كنم ، و دستور اخراج بدهم . لازم است‏
آنها را احضار كنم و سخنشان را بشنوم ، تا ببینم چه باید بكنم ؟ "
وقتی كه این جمله آخر از دهان نجاشی خارج شد ، رنگ از صورت نمایندگان‏
قریش پرید ، و قلبشان طپیدن گرفت . زیرا چیزی كه از آن می‏ترسیدند ،
همان رو به رو شدن نجاشی با مسلمانان بود . آنان ترجیح می‏دادند مسلمانان‏
در حبشه بمانند و با نجاشی روبرو نشوند ، چون مگر نه این است كه ، این‏
كیش جدید هر چه دارد از " سخن " و " كلام " دارد ، و هركس كه مفتون‏ این دین شده ، از شنیدن یك سلسله سخنان به خصوصی است كه محمد می‏گوید ،
از جانب خدا به من وحی شده ؟ مگر نه این است كه جاذبه‏ای سحر آمیز در آن‏
سخنان نهفته است ؟ حالا كه می‏داند ؟ شاید مسلمانان آمدند ، و از همان‏
سخنان كه همه‏شان حفظ دارند ، در این مجلس خواندند ، و در این مجلس نیز
همان اثر را كرد كه در مجالس مكه می‏كرد و می‏كند . ولی چه باید كرد ، كار
از كار گذشته است . نجاشی دستور داد این عده را كه می‏گویند به كشور حبشه‏
پناه آورده‏اند ، در موقع معین به حضور وی بیاورند .
مسلمانان از آمدن نمایندگان قریش و هدیه‏های آنان و رفت و آمدشان به‏
خانه‏های رجال و حاشیه نشینان دربار نجاشی ، و منظورشان از آمدن به حبشه ،
كاملا آگاه بودند . و البته بسیار نگران بودند كه مبادا نقشه آنها كارگر
شود و مجبور شوند به مكه برگردانده شوند .
وقتی كه مأمور نجاشی آمده و آنان را احضار كرد ، دانستند كه خطر تا
بالای سرشان آمده . جمع شدند و شورا كردند كه در آن مجلس چه بگویند ؟ رأیها و نظرها همه متفق شد كه ، جز حقیقت چیزی نگویند ،
یعنی وضع خودشان را در جاهلیت تعریف كنند ، و بعد حقیقت اسلام و
دستورهای اسلام و روح دعوت اسلامی را تشریح كنند . هیچ چیزی را كتمان‏
نكنند و یك كلمه برخلاف واقع نگویند .
با این فكر و تصمیم به مجلس وارد شدند . از آن طرف نیز ، چون موضوع‏
تحقیق در اطراف یك دین جدید مطرح بود ، نجاشی دستور داد كه عده‏ای از
علماء مذهب رسمی آن وقت حبشه كه ، مذهب مسیح بود ، در مجلس حاضر
باشند . عده زیادی از " اسقف " ها با تشریفات مخصوصی شركت كردند .
جلو هر كدام ، یك كتاب مقدس گذاشته شد . مقامات دولتی نیز هر یك در
جای مخصوص خود قرار گرفتند . تشریفات سلطنتی و تشریفات مذهبی دست به‏
دست یكدیگر داده ، شكوه و جلال خاصی به مجلس داده بود . خود نجاشی در
صدر مجلس نشسته بود ، و دیگران هر كدام ، به ترتیب درجات ، در جای خود
قرار گرفته بودند . هر بیننده‏ای بی‏اختیار در مقابل آن همه عظمت و تشریفات خاضع می‏شد .
مسلمانان كه ایمان و اعتقاد به اسلام وقار و متانت خاصی به آنان داده‏
بود ، و خود را " خشت زیر سر و بر تارك هفت اختر پای " می‏دیدند ،
باطمأنینه و آرامش و وقار وارد آن مجلس با عظمت شدند . جعفر بن‏
ابیطالب ، در جلو و سایرین به دنبال او ، یكی پس از دیگری وارد شدند .
ولی مثل اینكه هیچ توجهی به آن همه جلال و شكوه ندارند . بالاتر از همه‏
اینكه ، رعایت ادب معمول زمان را نسبت به مقام سلطنت ، كه اظهار
خاكساری و به خاك بوسه زدن است ، نكردند . وارد شدند و سلام كردند .
این جریان كه به منزله اهانتی تلقی می‏شد ، مورد اعتراض قرار گرفت ،
اما آنها فورا جواب دادند : " دین ما كه به خاطر آن به اینجا پناه‏
آورده‏ایم ، به ما اجازه نمی‏دهد در مقابل غیر خدای یگانه اظهار خاكساری‏
كنیم " .
دیدن آن عمل و شنیدن این سخن ، در توجیه آن عمل ، رعبی در دلها انداخت‏
، و هیبت و عظمت و شخصیت عجیبی به مسلمانان داد ، كه سایر عظمتها و جلالهای مجلس همه تحت الشعاع قرار گرفت .
نجاشی شخصا عهده دار بازپرسی از آنها شد ، پرسید : " این دین جدید شما
، چه دینی است كه هم با دین قبلی خود شما متمایز است و هم با دین ما ؟
"
ریاست و زعامت مسلمانان در حبشه ، با جعفر بن ابیطالب برادر بزرگتر
امیرالمؤمنین علی - علیه‏السلام - بود و قرار براین بود كه او ، عهده دار
توضیحات و جوابده سؤالات باشد .
جعفر گفت : " ما مردمی بودیم كه در نادانی به سر می‏بردیم ، بت‏
می‏پرستیدیم ، مردار می‏خوردیم ، مرتكب فحشاء می‏شدیم ، قطع رحم می‏كردیم ،
به همسایگان بدی می‏كردیم ، اقویای ما ضعفای ما را می‏خوردند ، در چنین‏
حالتی به سر می‏بردیم كه خداوند پیغمبری به سوی ما مبعوث فرمود كه نسب و
پاكدامنی او را كاملا می‏شناسیم . او ما را به توحید و عبادت خدای یكتا
خواند ، و از پرستش بتها و سنگها و چوبها بازداشت . ما را فرمان داد به‏
راستی در گفتار ، و اداء امانت ، و صله رحم ، و خوش همسایگی ، و احترام نفوس . ما را
نهی كرد از ارتكاب فحشاء ، و سخن باطل ، و خوردن مال یتیم ، و متهم‏
ساختن زنان پاكدامن . ما را فرمان داد به شریك نگرفتن در عبادت برای‏
خدا و به نماز و زكات و روزه و . . . .
" ما هم به او ایمان آوردیم ، و او را تصدیق كردیم ، و از این دستورها
كه بر شمردیم پیروی كردیم ، ولی قوم ما ، ما را مورد تعرض قرار دادند و
به ما پیچیدند كه ، این دستورها را رها كنیم و برگردیم به بت پرستی و
همان وضعی كه در سابق داشتیم ، باز برگردیم به بت پرستی و همان پستیها
كه داشتیم . و چون امتناع كردیم ، ما را عذاب كردند و تحت شكنجه قرار
دادند . این بود كه ما آنجا را رها كردیم و به كشور شما آمدیم ، و
امیدواریم كه در اینجا قرین امن باشیم " .
سخن جعفر كه به اینجا رسید ، نجاشی گفت : " از آن كلماتی كه پیغمبر
شما می‏گوید وحی است و از جهان دیگر به سوی او آمده ، چیزی حفظ هستی ؟ " جعفر " بلی " .
نجاشی " مقداری بخوان " .
جعفر با در نظر گرفتن وضع مجلس ، كه همه مسیحی مذهب بودند و خود
پادشاه هم شخصا مسیحی بود ، و " اسقف " ها همه كتاب مقدس انجیل را
جلو گذاشته بودند ، و مجلس از احساسات مسیحیت موج می‏زد ، سوره مباركه‏
مریم را كه مربوط به مریم و عیسی و یحیی و زكریاست آغاز كرد ، و آیات‏
آن سوره را ، كه فاصله‏های كوتاه و خاتمه‏های یك نواخت آنها ، آهنگ‏
مخصوصی پدید می‏آورد ، با طمأنینه و استحكام خواند . جعفر ضمنا خواست با
خواندن این آیات منطق معتدل و صحیح قرآن را درباره عیسی و مریم برای‏
مسیحیان بیان كند ، و بفهماند كه قرآن در عین اینكه عیسی و مریم را به‏
منتها درجه تقدیس می‏كند ، آنها را از حریم الوهیت دور نگاه می‏دارد .
مجلس وضع عجیبی به خود گرفت ، اشكها همه برگونه‏ها جاری شد .
نجاشی گفت : " به خدا حقیقت آنچه عیسی گفته همینهاست ، این سخنان و
سخنان عیسی از یك ریشه است " .
بعد رو كرد به نمایندگان قریش و گفت : " بروید دنبال كارتان ،
هدایای آنها را هم به خودشان رد كرد " .
نجاشی بعدا رسما مسلمان شد ، و در سال نهم هجری از دنیا رفت . رسول‏
اكرم از دور بر جنازه‏اش نماز خواند