چای نام یک گیاه و نوشیدنی ساخته شده از این گیاه است.

چای واژه‌ای است چینی که در چین و شمال هندوستان به کار می‌رود و تقریباً با همان تلفظ وارد زبان فارسی شده‌است.

نام این گیاه در گویش چینی جنوبی چای و در گویش چینی شمالی به صورت تِی تلفظ می‌شد و هردو تلفظی از یک واژه یگانه در چینی قدیم هستند. مردم اروپای غربی نام این گیاه را از چینیان شمالی و مردم خاورمیانه و شمال آفریقا نام آن را از چینیان جنوبی آموختند.

نوشیدنی چای با دم کردن برگها، جوانه‌ها یا شاخه‌های فرآوری شده بوته چای گونه Camellia sinensis به مدت چند دقیقه درآب داغ درست می‌شود. فرآوری آن می‌تواند شامل اکسیداسیون، حرارت دهی، خشکسازی و افزودن گیاهان، گلها، چاشنیها و میوه‌های دیگر به آن باشد.

آیا کافئین چای مضر است ؟

چای سیاه در گذشته به دلیل میزان بالای کافئین شهرت نامطلوبی پیدا کدره بود  بنابر یک باور عامیانه کافئین آن بیش از کافئین قهوه است . ولی حقیقت این است که یک فنجان ۲۰۰ میلی لیتری چای محتوی ۴۰ میلی گرم کافئین است ، در حالی که این میزان در یک فنجان قهوه فوری معمولی ۶۰ میلی گرم و در مورد قهوه از صافی رد شده ۱۵۰ میلی گرم است .

چگونه و چقدر چای بنوشیم ؟

متخصصان تغذیه مصرف کمتر از ۳۰۰ میلی گرم کافئین در روز را مجاز می دانند ، که به ما اجازه نوشیدن چندین فنجان چای را می دهد . البته باید به یاد داشته باشیم که ماکافئین را از خوردن شکلات ، نوشابه ها ، داروهای سرماخوردگی و مسکن ها نیز مصرف می کنیم .

بیشتر پزشکان نوشیدن چهار تا شش فنجان چای در روز را توصیه می کنند . بهتر آن است که از صرف چای در ضمن وعده های غذایی خودداری کنیم ، زیرا ممکن است مانع جذب آهن شود . چای برای کسانی که تحمل نوشیدن هشت لیوان آب در روز را ندارند خاصیت دیگری هم دارد .از آنجایی که مدرملایمی است ، یک راه عالی برای افزایش میزان مصرف مایعات است .

انواع چای و خواص آن‌ها

گیاه چای به ‌صورت بوته، درختچه یا درختی است با نام عملی THEA SINENSIS یا CAMELIA که از خانواده‌ی چای (THEACEAE) می باشد. این گیاه در نقاطی از جهان از جمله هندوستان، چین، سریلانکا، ژاپن، ایران و نواحی دیگر پرورش می ‌یابد. چون در سه فصل از سال (بهار، تابستان و پاییز) برگ‌ های آن برداشت می ‌شود، لذا در اکثر نقاط ، چای به صورت بوته وجود دارد؛ ولی در صورتی که هیچ ‌گونه برداشتی از آن صورت نگیرد، کم کم مرتفع شده و به ‌صورت درختچه یا درخت در می ‌آید.

قسمت اصلی مورد استفاده‌ی بوته ‌ی چای، برگ آن است که به ‌صورت‌های مختلف تبدیل به انواع چای می ‌شود.

با توجه به این که در ایران دو نمونه چای سبز و چای سیاه وجود دارد و بسیاری از افراد از ماهیت آن‌ها اطلاع کاملی نداشته و خواص متعددی برای آن‌ها قائل می‌ شوند، در این مطلب انواع چای موجود در ایران و جهان و خواص مربوط به آن را بیان می کنیم.

لازم به ‌ذکر است که گیاه چای سبز و سیاه یکی است، ولی در نوع عمل آوردن آن‌ها تفاوت وجود دارد.

چای سبز(GREEN TEA)

در صورتی که برگ تازه‌ی چای را به سرعت خشک کنند، چای سبز به ‌دست می ‌آید. در این شرایط اجازه‌ی تخمیر به چای داده نمی ‌شود.

مهم ‌ترین خواص چای سبز شامل موارد زیر است:

ضد پوسیدگی دندان  به ‌علت فلوراید بالا،

ضد سرطان معده و پوست ،

ضد خارش و التهاب حاصل از گزش حشرات،

تحریک سیستم ایمنی بدن.

چای سبز در کشور چین، ژاپن، ترکمن صحرای ایران و بعضی نقاط دیگر مصرف دارد. چای سبز را می ‌توان مانند چای سیاه، دم کرده و مصرف نمود.

چای سیاه یا معمولی(BLACK TEA)

در صورتـــی کـــه بـــرگ تــازه‌ی چـــــــای، مــورد عمـلیــات تـخمـیــر(FERMENTATION) قرار گیرد، تغییراتی در رنگ، بو، مزه و مواد و اثرات آن نسبت به چای سبز ایجاد می ‌شود. پس از مراحل تخمیر، آن را خشک کرده و بسته ‌بندی می‌ کنند.

با وجود این که امروزه چای معمولی به‌ عنوان یک نوشیدنی گرم با مصرف بسیار گسترده رو به ‌روست، ولی باید در نظر داشت که چای علاوه بر خوراکی بودن به‌ عنوان یک گیاه دارویی با اهمیت، دارای خواص متعددی است. با توجه به ‌قدمت شناخت چای توسط بشر و مصرف بسیار زیاد آن، هزاران تحقیق وسیع بر روی آن صورت گرفته که نشان دهنده‌ی اهمیت این گیاه با ارزش است.

تا کنون 51 اثر مختلف از چای گزارش شده که مهم ترین این خواص عبارت‌اند از: ضد‌ درد، ضد آمیب، ضد آلزایمر (ضد فراموشی)، ضد آرتریت ، ضد تصلب شرابین، ضد باکتری، ضد سرطان ، ضد افسردگی، ضد قند خون ، ضد التهاب، ضد جهش ژنی، ضد نیتروزآمین، ضد اکسیدان ، ضد اسپاسم، ضد ویروس، قابض، مقوی قلب، محرک سیستم عصبی مرکزی، ادرار آور، محافظ کبد ، کاهنده‌ی پرفشاری خون ، محرک قدرت ایمنی بدن، کاهش دهنده‌‌ی چربی خون، کاهش دهنده‌ی تری گلیسریدها و محرک مجاری تنفسی.

خواص مذکور بین چای سبز و معمولی مشترک بوده و بسته به درصد مواد موجود در آن ها ممکن است در قدرت اثر آن‌ها تفاوت وجود داشته باشد.

چای اولونگ(OOLONG TEA)

در صورتی که برگ تازه ی چای به ‌صورت ناقص تخمیر شود، چای اولونگ به ‌دست می‌ آید. این‌ گونه چای در ایران و بسیاری از نقاط دنیا تولید نمی ‌شود، ولی در کشور چین تولید می ‌شود.

از خواص مهم چای اولونگ، کاهش کلسترول خون  است که می‌ تواند در هر وعده‌ی غذای چرب، مقدار کلسترول خون را در حد متعادل نگه دارد. هم‌ چنین دانشمندان ژاپنی معتقد هستند که مصرف این نوع چای باعث کاهش فشارخون شده و می ‌تواند در جلوگیری از بعضی مشکلات قلبی- عروقی موثر باشد.

همانطور که می‌دانید چای در سراسر جهان به سه شکل چای سیاه (Black Tea)، چای سبز (Green Tea) و چای سفید (White Tea) عرضه می‌شود. متداول ترین آن چای سیاه است که در ایران زیاد مصرف می‌شود. حقایق زیر در مورد چای سیاه است.

- مشخص شده است که از نظر میزان تاثیر آنتی اکسیدان (خاصیت ضد سرطان) دو فنجان چای با 20 لیوان آب سیب یا 4 لیوان آب پرتقال برابری می‌کند.

- عصاره چای حاوی کلروفرم٬ کافئین و غیره بوده که باعث کاهش شانس بوجود آمدن تومور می‌شود.

- رنگدانه‌های چای همچنین بیماری‌های عروقی را کاهش می‌دهند. بیش از اینها٬ پلی فنل موجود در چای باعث قوی‌تر شدن دیواره های عروق و همچنین تنظیم قدرت انتقال دهنده‌گی عروق می‌شود.

- نکته‌ای جالب در مورد چای، وجود فلوراید در آن است که باعث محافظت از دندان‌ها می‌شود.

- مصرف چای برای سلامتی قلب مفید است.

- نتایج اخیرا منتشر شده آزمایشات پزشکی نشان می‌دهد مصرف روزانه پنج بار چای باعث کاهش کلسترل LDL (کلسترل بد) به میزان 11.1 درصد می شود و کلسترول کلی (TC) تا 6.5 درصد کاهش پیدا می‌کند.

چای سبز باعث کاهش خطر ابتلا به سرطان می شود.

این آزمایش توسط کالج سلامت عمومی دانشگاه آریزونا و مرکز سرطان آریزونا انجام گرفت. محققین اثر مصرف چهار خوراک 18 اونسی در روز از چای سبز بدون کافئین٬ چای سیاه بدون کافئین٬ یا آب را برای مدت چهار ماه، روی 143 سیگاری قهار آزمایش کردند. نتیجه مطالعات نشان داد میزان 8-OHdG که نشان دهنده خسارت به DNA است٬ به میزان تکان دهنده 31 درصد کاهش پیدا کرد. البته برای دو گروه دیگر نتیجه این نبود.
اکسیده شدن DNA در کنار بیماریهای قلبی عروقی از جمله عوامل ایجاد سرطان است. پلی فنل های چای نه تنها آنتی اکسیدان های قوی هستند، بلکه همچنین بارورکننده فاز 2 آنزیم های سم زدا که نتیجه اش از بین بردن بیش از پیش آسیب های وارده به DAN که باعث کاهش خطر ابتلا به سرطان است، می‌شود.

مسول این آزمایش: ایمان حکیم دکتر و پروفسور مرکز مطالعات سرطان در آریزونا و مدیر گروه دانشگاه سلامت عمومی در دانشگاه آریزونا. بیماران مورد مطالعه مخصوصا سیگاری انتخاب شده بودند تا برسی فاکتورهای سرطان زا در آنها راحت‌تر باشد.

محققین همچنین معتقدند که فرآیند جداسازی کافئین از چای٬ بیشتر چای سیاه را تحت تاثیر قرار میدهد تا چای سبز را. به همین خاطر اکثر مواد موثره چای سیاه در این آزمایش در فرآیند خارج سازی کافئین از دست رفته است.