تبیان، دستیار زندگی

چند گام به پایان پاییز و آغاز زمستان مانده

هرچه دارید در وصف زمستان بیان کنید.

دستانت پر توان
تصویر زیباییست

درآمدی بر شعر زمستان از ویلیام شکسپیر
تردیدی نیست که وقتی از دانشمند پر آوازه ای چون ویلیام شکسپیر سخن به میان می آید ، هم قلم بایستی با احتیاط و اعتماد و خودباوری لازمی درباره ی این هنر مند بزرگ قضاوت نماید و هم اینکه در جهت شناخت زبان شعر شکسپیر نیاز به مطالعه و تعمق در اندیشه ی شعری و فنون ویژه ای است که در زوایایی متفاوت ارائه می گردد . چه این که بقول رابرت فراست : " شعر به ما این اجازه را می دهد که چیزی بگوییم ، در حالی که منظورمان چیزی دیگر است ." بنابراین می توان گفت شعر شکسپیر هم جهان وطن است و هم این که به سهولت فرهنگ چند زبانی را به مخاطب عرضه می دارد .

شکسپیر پیر دوران دید ه ای است که توانسته به آگاهی و بلوغ ویژ ه ای د رهنر شعر دست یابد و شاید گفت مهمترین فاکتوری که شعر شکسپیر را با دیگر شعرای جهان غرب مجزا می سازد ، تداخل قواعد ادبی و صناعات ادبی لازمی است که در شعر این هنرمند بزرگ به مانند رابرت فراست ، دیده میشود . چرا که در شعر این شاعر هم می توان به راحتی استعاره ، تشخیص و کنایه را دید و هم این که تصویر گری ، معنی اصلی و ضمنی ، نماد ، تمثیل ، تلمیح ، معنی و محتوا ، پارادوکس و بزرگ نمایی و کوچک نمایی و آیرونی دیده می شود . شکسپیر علاوه بر این موارد که ذکر آن رفت در شعرش آوا و معنا و یا به بیانی دیگر همان ریتم و آوا موج می زند . بنابراین این که اغلب مردم با شعر و قلم این هنرمند کلافی عمیق خورده اند ، به خاطر همین هنرنمایی هایی است که در زوایای مختلف و به صورت متنوع در شعر و قلمش تصویر می شود . به عنوان مثال می توان به شعر ترانه : گوش کنید ، گوش کنید از این شاعر اشاره داشت که تاثیر آوا و ریتم در آن به عینه پیداست . تاثیر نام آوایی را که با استفاده ی مکرر از واژ ه ی hark(گوش کنید ) به تصویر می کشد . ویلیام شکسپیر از معدود شعرایی به شمار می رود که توانسته در حوزه ی سبک رئالیسم نیز موفق و پر آوازه نشان دهد . چرا که اشعار رئالیسم این شاعر خود مویدی بر این مدعاست . آنچه در پی می آید شعر زمستان از همین شاعر و هنرمند بزرگ بوده که از نگاه این قلم مورد نقد ادبی قرار می گیرد .

وقتی قندیل های یخ از دیوار می آویزد ،

و " دیک " شبان با های دهانش سر انگشت هایش را گرم می کند

و "تام " کنده های هیزم را به تالار می کشد

وقتی سطل شیر ، یخ زده به خانه می رسد ،

وقتی خون در رگ ها منجمد می شود و جاده ها را گل می پوشاند ،

جغد با چشمان خیره ،آواز شبا نه اش را می خواند

" هو ،هو !

آوای خوشی است

وقتی " جو آن " چرب و چیلی کفکیر را در دیگ می چرخاند

وقتی باد با تمام توان می وزد و می غرد

و سرفه ها کشیش را از سخن گفتن باز می دارد

وقتی پرندگان در برف روی تخم هایشان می خوابند ،

و نوک بینی " مریان " سرخ و ملتهب به نظر می آید

وقتی سیب های کباب شده در کاسه صدا می کنند

جغد با چشمان خیره ، آواز شبانه اش را می خواند

هو ، هو !"

آوای خوشی است

وقتی جو آن چرب و چیلی کفکیر را در دیگ می چرخاند

در شعر زمستان از ویلیام شکسپیر با ید گفت که این شاعر نیت بر آن دارد تا که سطح و کیفیت زندگی زمستان

نی ای را در یک خانه ی روستایی انگلیسی تصویر نماید که در حدود قرن شانزدهم میلادی است . شکسپیر در این شعر سعی نموده تصویر نمادینی از زمستان را که دارای چنین صفاتی است ، بیان دارد . ولی آنچه که بر اهمیت و جذابیت این شعر می افزاید ، بهره گیری ا زیک رشته کلمات ساده ای است که به زیبایی فصل زمستان را توصیف می کنند .

به بیانی شاعر پیامدهای فصل زمستان را با تخیلی پر ملات و واژ ه هایی که در قالبی چند زبانی بکار رفته اند ، تصویر می کند . مهمترین نقطه ی عطف در شعر زمستان فنون و مهارت خاصی است که از جانب شاعر در شعر لحاظ شده و به ما این امکان را می دهد که به سهولت بتوانیم خصایص موجود در یک زندگی زمستانی را تجربه کنیم . به طوری که شاعر در شعر زمستان هرگز از صفاتی چون "سرد " ، " مطبوع " یا " نامطبوع " استفاده نمی کند . ولی آنقدر زیبا و جذاب از قاعده ی کنایه استفاده می برد که در واقع همان صفات ذکر شده در مورد زمستان را عنوان می دارد ، اما د رقالب زبان شعری و نه با صراحت صفت چیزی را عنوان کردن .

مثال : چوپان جوان با های دهانش سر انتگشت هایش را گرم می کند ، شیر تا از محل نگهداری دام به آشپزخانه برسد ، در سطل یخ می زند ، جاده ها گلی است ، جمعیتی که گوش به صحبت کشیش سپرده اند ، سر ما خورده اند ، پرنده ها در برف ، روی تخم ها خوابیده اند ، و بینی دخترک خدمتکار از سرما سرخ و ملتهب است ، وقتی قندیل ها ی یخ از دیوار می آویزد . بنابراین در سطر سطر شعر زمستان ما با هنر نمایی شاعر مبنی بر به تصویر کشاندن خصایص زمستان در قالب زبانی شاعرانه و مخیل برخورد می کنیم و جالب این جاست که شاعر توانسته با همین روش جهات زمستان را هم از جنبه ی نامطبوع و هم از حیث مطبوع بیان دارد ، ولی مهمترین ویژگی منتج و مدنظر شاعر این است که هرگز از کلماتی صریح و روان به مانند سرد ، نامطبوع و یا مثلا" مرگ و .. استفاده نمی نماید . چه این که سعی بر آن دارد تا که مخاطب را به تعمق و تامل وا دارد و با این مهم بتواند ، هم برجذابیت شعر خود بیفزاید و هم این که شعر را در دید خواننده جذاب و خواندنی جلوه نماید . به بیانی مخا طب از شعر لذت روحی و روانی لازم را ببرد . لذا این قلم بر خلاف " لارنس پرین " که معتقد بر عدم نکته های اخلاقی در شعر است و هر گونه پیام و یا حقیقتی با شکوه درباره ی زندگی را در بطن این شعر مردود می پندارد . با ید اذعان داشت که شعر درباره ی فصل زمستان است و البته هر فصلی هم در ماهیت خود نکات آموزنده و اخلاقی و تر بیتی مهمی را به تصویر میکشد . شکسپیر در شعر زمستان به دنبال ارائه ی حقیقتی کتمان ناپذیر است . چرا که تمام حقایقی که در این فصل در شعر شکسپیر رخ می دهد ، هر کدام واقعیتی توام با پیام های متنوع است . لارنس پرین اگر چه شعر زمستان را برای خواننده مایوس بر انگیز می داند و اعلب بر زیبایی ساختار شعر شکسپیر تاکید می کند . ولی از منظر این قلم شعر علاوه بر زیبایی ساختار ، زیبایی محتوایی آ ن نیز محل بحث و وارسی است . بنابراین شعر زمستان که شاعر ویژگی های بارز زمستان را به تصویر کشیده است ، نیاز به تعمق و تامل فراوان دارد و البته با خواندن بسیار شعر و مداقه در تک تک واژ ه های چند مفهومی که در شعر بکار رفته اند ، ما را با معنی محتوایی شعر بیشتر آشنا خواهد کرد . نکته ی مهم تر هنر نمایی و تکنیک ادبی شاعر در این شعر است . هنر نمایی بدین سان که شاعر هیچ گونه واژ ه ی آشکار راکه به سهولت بتوان خصایص زمستان را دریافت ، در شعر لحاظ نکرده و تنها موضوع شعر بوده که آن هم بر اساس محتوای شعر انتخاب گردیده. و تکنیک ادبی بدین خاطر که سطر سطر شعر دارای زبان شعری است و نه زبان گفتاری و طبعا" شاعر در این ربان شعری از واژ ه هایی لستفاده می برد که در فصل زمستان کاربرد بیشتر ی دارند . واژ ه هایی از قبیل : کنده های هیزم ، قندیل های یخ ، های دهان ، گل ، سرفه ها ، سرخی نوک بینی ، برف ، می وزد و می غرد و ...

با این حال دو نکته ی مهم در شعر زمستان از ویلیام شکسپیر نهفته است : نخست این که شعر زمستان یک طرح جامع می باشد و در ثانی اگر چه اعتقاد بر این است که خالی از نکته های اخلاقی است ولی صدای هو هو ی جغد که شاعر از آن به عنوان آوایی خوش یاد می کند ، در زوایایی خالی از نکات اخلاقی نمی تواند باشد . و این مهم به دو دلیل است . ابتدا هر صدایی می تواند پیامی اخلاقی و تر بیتی و روح بخش را برساند و دیگر این که زمینه ای را برای ایجاد فرهنگ اخلاق فراهم آورد . به عنوان مثال صدای بلبل ازاین منظر می تواند خوشایند و دل گشا باشد ، پس هر صدای خوشایندی هم می تواند ایجاد اخلاق و رفتاری خوشایند را به همراه داشته باشد . نتیجه این که شعر زمستان اغلب پیامدهای ویژ ه ای از زمستان را به تصویر می کشاند ، با این که شاعر می توانست با تکنیکی ماهرانه تر ، فرهنگ شادی و شاد آوری را نیز که البته در بطن هر فصلی وجود دارد ،را لحاظ کند . مضاف بر این که نکته ی بسیار مهمی که در شعر زمستان از شکسپیر وجود دارد ، اطلاع رسانی است . اطلاع رسانی بدین سان که شاعر ویزگی های برخی ا ز موجودات را به مانند جغد برای مخاطب تصریح می دارد . بدین سان که می سراید " جغد با چشمان خیره ، آواز شبانه اش را می خواند . در این سطر چشمان خیره جغد که در شب می بیند و آواز شبانه ی آن میتواند برای خواننده مدنظر و محل باشد .


عابدین پاپی


مقالات ارسالی به آفتاب

زمستون تن عریون باغچه
چون بیابون
درختا با پاهای برهنه
زیر بارون

نمی دونی
تو که عاشق نبودی
چه سخته مرگ گل برای گلدون
گل و گلدون چه شبها نشستن بی بهونه
واسه هم قصه گفتن عاشقانه

چه تلخه
باید تنها بمونه قلب گلدون
مثه من که بی تو نشستم زیر بارون زمستون

زمستون برای تو قشنگه پشت شیشه
بهاره،زمستونا برای تو همیشه
تو مثل من زمستونی نداره
که باشه لحظه چشم انتظاری
گلدون خالی ندیدی
نشسته زیر بارون
گلای کاغذی داریم تو گلدون
تو عاشق نبودی
ببینی تلخ روزای جدایی
چه سخته،چه سخته
بشینم بی تو با چشمای گریون

زمستان فصلی با روزهای کوتاه و شب‌های طولانی و سرد است. میانگین دمای زمستان معمولا در ماه دی به پایین‌ترین مقدار خود (در نیم‌کرهٔ شمالی) می‌رسد. بوران، برف، کولاک، یخ‌بندان معابر و جاده‌ها، مه و پوشیده‌شدن کوه‌ها از برف از خصوصیات فصل زمستان است که اغلب هرکدام به تنهایی باعث اختلال در عبور و مرور می‌شوند. پدیدهٔ هواشناسی نادری در طول زمستان با نام یخ‌مه رخ می‌دهد که متشکل از بلورهای یخ معلق در هوا است و تنها در دماهای بسیار پایین (زیر ۳۰- درجه سانتیگراد) رخ می‌دهد.

کم کمک دی می رود از بین مان
می رود دی کم کمک دامن کشان
برف اما همچنان در بین ماست
همچنان بزم سپیدی ها به پاست
برف با دی آمد و با دی نرفت
هی کشاندش دی ولی او هی نرفت
دی که از دستش کمی دلگیر شد
گوشه ای بنشست و در تدبیر شد
پا که شد لبخند بر لبهاش بود
حکمتی در خندۀ بیجاش بود
رفت و بر پشت سرش هم ننگریست
برف مات و خیره کاین رفتار چیست؟
از همان بیراهه که دی رفته بود
کم کمک بهمن خودش را می نمود
آمد و نزدیک شد با غرشی :
"برف، زین پس رنجهایی می کشی
دی که گفتت خیز، گفتی نه به او
جرات ار داری به ما هم نه بگو"
برف می دانست بهمن غیرتی است
صفحۀ اعصاب بهمن خط خطی است
گفت :"من کی با تو عصیان می کنم؟
هرچه می گوئی تو، من آن می کنم"
بهمن آمد، برف را زیرش نمود
سی صباحی هم زمین گیرش نمود
تا که بهمن بود سلطان زمین
برف دائم بود مهمانِ زمین
با خودش می گفت :"خود کردم چنین
آخرِ طغیانگری باشد همین
تا تو باشی و به دی گردن نهی
گفت تا برخیز، از جایت جهی"

آفرین ای شاهین شیرین بیان
گرم نمودی انجمن با این زبان
شعر تو بوی بهاران می دهد
بوی شیرین زمستان می دهد
لطف خود کن شامل این انجمن
هر دم آی و بهر ما بر گو سخن

کوچکم جانا، بزرگی می کنی
لطفهای بس ستُرگی می کن
انجمن گرم است با بهروزی ات
مرحبا استاد بر دلسوزی ات

ای فدای تو شوم شاهین من
میزنی حرفی نبود آیین من
بی شما یان من کنون هیچم هیچ
چرخ این انجمنت با من بپیچ