تبیان، دستیار زندگی

هزاران سال پیش،ترب برای اولین باردرچین و سپس درمصر ویونان كشت شد. دریونان به دلیل اهمیت بسیاری كه به این سبزی داده می شد،ترئیناتی ازجنس طلا به شكل این سبزی ساخته شده بود. درقرن 16میلادی ترب درانگلستان شناخته شد و درمورد استفاده قرارگرفت و سپس درقرن 16میلادی درماساچوست موردكشت واقع شد.
ترب ازنظر طب قدیم ایران گرم و خشك است واززمان های بسیارقدیم برای درمان بسیاری ازبیماری ها به كارمی رفته است. ترب جزءسبزیجات ریشه ای و ازلحاظ ظاهرو بافت شبیه چغندرو شلغم است ،اما دارای طعم متفاوتی می باشد. ترب ریشه گیاهی است كه جزءخانواده خردل دسته بندی می شود و ازخانواده crucifereبوده و نام علمی آنstiusl rRephnusمی باشد.
پنج نوع اصلی خانواده ترب عبارتند ازتربچه قرمز،ترب سفید،ترب سیاه(زمستانه)،ترب كوهی(Daikons)وترب سفید ماموت كالیفرنیا.
طعم تند ترب مربوط به ماده ای است به نام سئوول (senovol)ورنگ قرمز بنفش آن دراثروجود ماده ای به نام مالوین كلراید (Malvin chloride)می باشد. ترب كوهی كه درایران به ترب سمنانی معروف است ازانواع سفید بوده و شكل آن درازاست.
انواع تربچه،بومی ایران نبوده و ازخارج ازكشوروارد ایران شده است. فارسی ترب بروزن كتب است،ولی دربرخی ازمناطق ایران آن رابروزن سرب می خوانند. ترب گیاهی است یكساله كه ارتفاع ساقه آن تایك مترمی رسد. برگ های آن پهن ،ناصاف،كرك دار و بابریدگی نامنظم می باشد. گل های آن به رنگ سفید،زرد روشن،آبی روشن وبنفش است كه درانتهای شاخه ظاهرمی شود.
ترب سیاه معمولا درپاییزبرداشت می شود و تربچه كه به رنگ های مختلف قرمز و صورتی است،به شكل های دراز وگرد وجود دارد. 90درصدوزن ترب راآب تشكیل می دهد.
100گرم ترب دارای 30میلی گرم كلسیم،30میلی گرم فسفر،330میلی گرم پتاسیم ،1میلی گرم آهن،18میلی گرم سدیم،10واحدبین المللی ویتامینA،25میلی گرم ویتامینC,%3میلی گرم ویتامین B1،%3میلی گرم ویتامین B2،%3میلی گرم نیاسین است (پایگاه جامع اطلاع رسانی ایران، 1389).
در یك سروینگ (یك دوم لیوان خرد شده ،58گرم)ترب 10كیلوكالری انرژی،25میلی گرم سدیم و2گرم كربوهیدرات (1گرم فیبرو1گرم مواد قندی)یافت می شود. این میزاه ترب ،15درصد نیازروزانه مابه ویتامین ،2درصد نیازبه كلسیم و1درصد نیازبه آهن راتامین می كند
(CDC,2005).

خواص انواع طرب

درابتدای قرن بیستم اثرمفیدترب برای معالجه بیماری های كلیوی وتصفیه كلیه،توسط پزشكان سنتی ایران شناخته شد.
-ترب كوهی به دلیل داشتن تركیبات گوگردی به عنوان ضدباكتری ،ضد قارچ وضد ویروس عمل می كند و مانع ازبروز عفونت های راه تنفسی و مجاری ادرارمی شود.
-ترب سیاه مانع بروز سنگ مثانه می شود،به علاوه ازانسداد مجاری تنفسی جلوگیری می كند.
-ترب به دفع سنگ های صفراوی كمك می كند.
-ترب ازدسته موادغذایی اشتهاآورمی باشد كه این خاصیت به دلیل دارا بودن ویتامین های گروهBاست.
-عصاره ریشه آن برای تسكین سرفه وبهبود اسهال مفید است.
-آنزیم های گیاهی (دیاستاز)موجود درآن به هضم كربوهیدرات ها درغذاكمك می كنند و مصرف برگ ترب همراه غذا توصیه می شود.
-مخلوط عصاره ریشه ،برگ،گل وتخم آن برای تسكین دردهای روماتیسمی مفید است.
-ریشه و تخم ترب باعث نرم شدن سینه ،ازدیاد ترشح ادراروتقویت معده می شود.
-محتوای فیبرمحلول موجود درترب به تنظیم حركات دستگاه گوارش كمك می كند و مانع بروزسرطان كولون می شود.
-ترب باعث تقویت پیازمو مخصوصا درمحل هایی كه دچار ریزش شده است می گردد.
-جویدن برگ ترب به محكم كردن لثه ها كمك می كند و بوی بددهان راازبین می برد.
-ریشه ترب ایجاد نفخ می كند،اما درمقابل تخم ترب سبب تحلیل نفخ می گردد.
-محتوای قابل توجه ویتامین Cدرترب،خصوصا ترب سیاه آن را منبع خوبی برای پیشگیری ازكمبود این ویتامین خصوصا درافراد سیگاری كه نیاز به این ویتامین درآنها بالاست،می سازد.

تهیه ،نگهداری وآماده سازی:

-به هنگام خرید به برگ های تربچه دقت كنید كه سالم وتازه باشد.ترب،چه قرمزو چه سفید،باید دارای ریشه ای سفت و محكم با پوسته ای نرم و بدون چروكیدگی باشد.ازخرید تربچه یاترب های نرم واسفنجی خودداری كنید. ترب سیاه،باید محكم ،سنگین و فاقد ترك خوردگی باشد. ترب كوهی معمولا باشكل منظم ،محكم ودرخشندگی شفاف می باشد.
-اگرتمایل به نگهداری تربچه دریخچال دارید،برگ های آن راجدا كنید وتربچه ها رادركیسه فریزر نگهداری نمایید. بیشترانواع ترب به مدت2 هفته دریخچال قابل نگهداری هستند. ترب سیاه اگربه صورت خشك نگهداری شود(دركیسه دارای سوراخ های ریز كه رطوبت آن خارج شود)،برای ماه ها قابل نگهداری دریخچال است.
-برای مصرف،سروته تربچه رابا چاقوجدا كنید وپوست آن راكاملا بشویید یا بتراشید. علت اصلی طعم تند ترب پوست آن است، بنابراین افرادی كه به طعم تندآن عادت ندارند،می توانند پوست آن(خصوصا ترب سیاه)راجدا كنند.
-متداول ترین نحوه مصرف ترب،استفاده ازآن درسالاد سبزیجات یا به عنوان چاشنی است.
منبع:دنیای تغذیه ش 104

یكی از بحث هایی كه این روزها بازار داغی را به خود اختصاص داده،مساله مصرف گوشت است.بسیاری از افراد در مورد عدم مصرف گوشت قویاً و بسیار قاطع و محكم اظهارنظر می كنند و برخی دیگر با احتیاط و تردید با این مقوله برخورد می نمایند.عده ای نیز به علت شنیدن اخبار ضد و نقیض در این باره،در تصمیم گیری در باره خوردن یا نخوردن گوشت دچار سردرگمی و بن بست فكری گشته اند.
به راستی پاسخ چیست؟آیا مصرف گوشت از نظر تغذیه ای مخاطراتی برای شخص دربر دارد؟و یا گوشت حاوی مواد مغذی مفیدی است كه در حفظ سلامت انسان و پیشگیری از اختلالات تغذیه ای مفید است؟
در این مقوله مروری اجمالی خواهیم داشت بر پاسخ این سوال و به بررسی تاثیر مثبت یا منفی گوشت بر سلامت انسان،با تكیه بر دلایل آن،خواهیم پرداخت.مطلب مهمی كه لازم است حتماً به آن توجه نماییم،این است كه گوشت طیف وسیعی از مواد غذایی شامل گوشت قرمز،جگر،دل،قلوه،مغز و سایر امعاء و احشاء،گوشت جوجه ،مرغ و سایر پرندگان،انواع ماهی های دریایی و پرورشی را دربر می گیرد.
بنابراین می بینیم هنگامی كه صحبت از گوشت به میان می آید،باید به درستی مشخص نماییم كه منظورمان كدام نوع گوشت است؟زیرا خواص تغذیه ای انواع گوشت می تواند متفاوت باشد.گرچه گوشت های مختلف در بسیاری از مواد مغذی مشترك هستند،ولی ویژگی هایی در انواع آن وجود دارد كه می تواند ارزش تغذیه ای آنها را متفاوت نماید و حتی در بعضی از انواع،موجب زیان آور بودن آن،و در برخی دیگر باعث مفید بودن و تاثیر مثبت آن برسلامت انسان بشود.

گوشت ها ؛ منابع غنی پروتئین

در ابتدا بهتر است به بررسی خواص تغذیه ای انواع گوشت بپردازیم و ببینیم آیا این گروه غذایی خاصیتی برای انسان دارند یا فاقد ارزش تغذیه ای مناسب می باشند.انواع گوشت از منابع بسیار خوب و غنی پروتئین هستند،پروتئین موجود درآنها از نوع پروتئین حیوانی با قابلیت هضم و جذب مناسب است و كاربرد بسیار خوبی نیز در بدن انسان دارد،بدین معنا كه درصد بالایی از پروتئین موجود درگوشت، توسط سلول ها مورد استفاده قرار می گیرد.علت این امرآن است كه انواع گوشت حاوی تمام اسیدهای آمینه اساسی هستند.اسیدهای آمینه اساسی كه تشكیل دهنده پروتئین ها می باشند،در بدن ساخته نمی شوند و بدن انسان قادر به تولید آنهانیست، پس باید حتماً از طریق غذا دریافت گردند.این اسیدهای آمینه نقش مهمی در سلامت انسان برعهده دارند و در رشد،ترمیم سلول های فرسوده،تولید ترشحات داخلی مانند هورمون ها،آنزیم ها،آنتی بادی(كه وظیفه دفاع بدن را در برابر میكروب ها به عهده دارد) و ترشحات ارگان های داخلی موثرند.در صورت فقدان اسیدهای آمینه اساسی ،اختلال در تشكیل پروتئین ها ایجاد شده و اعمال فوق به خوبی انجام نخواهد شد و در نتیجه سلامت انسان به طور جدی به خطر می افتد،به اضافه اینكه پروتئین ها نقش ساختمانی در سلول ها دارند و پس از آب، بیشترین میزان ماده ساختمانی سلول ها را پروتئین ها تشكیل می دهند و انواع گوشت از منابع غنی پروتئین با كیفیت تغذیه ای بالا محسوب می شوند.به این ترتیب می بینیم گوشت ها از كیفیت پروتئینی مناسبی برخوردارند.از نظركمیت(مقدار)نیز این دسته از گروه غذایی،حاوی مقادیر بالایی پروتئین هستند.

گوشت ها و مواد مغذی

-انواع گوشت از منابع بسیارخوب ویتامین های گروهB محسوب می شوند و چنانچه به میزان مناسب مصرف گردند،می تواند قسمت مهمی از نیاز انسان را به این ویتامین برآورده كنند.
ویتامین های گروهB در سلامت سیستم عصبی و فعالیت سلول های عصبی نقش مهمی دارند.امروزه یكی از مشكلات عمده ساكنان شهرهای بزرگ صنعتی،مشكلات عصبی و آشفتگی های روحی ارمغان صنعت است،بنابراین هر نوع تغذیه كه به حفظ سلامت اعصاب و ایجاد آرامش در انسان كمك بنماید،می تواند گام موثری در حفظ تندرستی و رفاه انسان باشد.
همچنین ویتامین های گروه B در سلامت پوست موثرند.برخی از انواع این ویتامین ها(كه گوشت ها از منابع غنی آن محسوب می شوند) نیز درخون سازی مفیدند.
-یكی دیگر از مواد مغذی كه در نوع گوشت به مقدار مناسب و باكیفت بسیار خوب وجود دارد،آهن است.آهن عمدتاً در خون سازی مورد استفاده قرارمی گیرد و نیز در تنفس سلولی نقش مهمی دارد.كمبود آهن موجب كم خونی می شود كه عوارض زیادی دربر دارد.آهن موجود در گوشت نسبت به منابع گیاهی آهن دارای جذب بالایی است و در پیشگیری ازكم خونی و حفظ مقاومت بدن موثراست.
ضمناً نتایج تحقیقات نشان می دهد كودكانی كه مبتلا به كم خونی فقرآهن هستند قدرت یادگیری و حافظه شان كاهش می یابد و این امر منجر به افت تحصیلی در آنان خواهد شد كه با مداوای عارضه كم خونی ،این اختلال در آنان برطرف می گردد.
-انواع گوشت از منابع غنی روی محسوب می شوند.روی از املاحی است كه در رشد كودكان و نوجوانان ،بلوغ جوانان ،حفظ سلامت پوست، مو و ناخن،و نیز افزایش قدرت ایمنی بدن و كمك به پیشگیری از ابتلا به بیماری ها بسیارتاثیرگذار است.
-ماهی كه یكی از انواع گوشت محسوب می شود(به خصوص ماهی دریایی)،یكی از بهترین و مفیدترین مواد غذایی است كه علاوه برخواصی كه برای گوشت قرمز و مرغ برشمردیم ،حاوی مقدار قابل توجهی ید می باشد كه برای سلامت انسان و پیشگیری از عارضه گواتر بسیار موثر است.
-ضمنا چربی موجود در ماهی از بهترین نوع چربی و حاوی اسیدهای چرب امگا-3می باشد كه در حفظ سلامت قلب و عروق و ممانعت از بروز اختلالات قلبی -عروقی تاثیر مهمی دارد.

امتناع از مصرف گوشت،چرا؟

با بررسی مطالب فوق متوجه شدیم كه انواع گوشت از ارزش تغذیه ای بالایی برخوردارند.با این همه بعضی اشخاص استفاده از آن را جایز نمی دانند.گوشت قرمز و نیز مرغ حاوی چربی یا پوست،دارای چربی های حیوانی هستندكه موجب افزایش نامطلوب خون(كلسترول تام،تری گلیسیرید،LDLوVLDL)می شوند.حتماً در اینجا این سوال در اذهان خوانندگان عزیز مجله مطرح می شود كه در چند خط بالاتر اظهار داشتیم كه چربی موجود در گوشت حاوی مقداری اسیدهای چرب مفید است كه در كاهش چربی های نا مطلوب خون موثرند،ولی در اینجا خلاف این ادعا بیان شده است.
توضیح اینكه گوشت قرمز و مرغ حاوی چربی یا پوست ،از طرفی از منابع غنی اسیدهای چرب اشباع شده هستند كه برای سلامت قلب و عروق مفید نیست و از سوی دیگر حاوی برخی اسیدهای چرب غیر اشباع می باشند كه موجب حفاظت سیستم عروقی از آسیب می شود.
لازم به ذكر است كه در لا به لای الیاف عضلانی گوشت قرمز مقداری چربی وجود دارد،كه ما آن را به چشم نمی بینیم ،بنابراین برای بهره بردن از اسیدهای چرب مفید موجود در انواع گوشت و نیزجهت پیشگیری از زیان های اسیدهای چرب اشباع شده موجود در این گروه غذایی و جلوگیری از اختلالات قلبی -عروقی و سایر مضرات این نوع اسیدهای چرب،لازم است تمام چربی های قابل رویت گوشت قرمز اعم از گوشت گوسفند یا گوساله را با دقت جدا نماییم،پوست مرغ را مصرف نكنیم و چربی های موجود در گوشت مرغ را نیز جدا كرده و استفاده ننماییم.
البته در بعضی تحقیقات ،رابطه ای بین مصرف گوشت قرمز و افزایش چربی های نامطلوب خون پیدا نكرده اند؛ولی در تحقیقات دیگر این رابطه بیان گردیده است.

افراط در مصرف گوشت قرمز ممنوع!

-نكته مهم دیگر این است كه افراط در مصرف گوشت موجب افزایش اسید اوریك خون شده و ایجاد عارضه نقرس در شخص می نماید و این امر در مورد گوشت قرمز و سفید(هردو)صدق می كند.
-ازطرف دیگر برخی مطالعات نشان داده اند كه استفاده از برنامه غذایی با پروتئین حیوانی بالا(گوشت قرمز و سفید،تخم مرغ و...)و افراط در مصرف این قبیل منابع پروتئین حیوانی ،موجب دفع زیاد كلسیم از كلیه ها شده و میزان دفع ادراری كلسیم افزایش می یابد كه در این صورت ممكن است انسان در معرض عوارض ناشی از كمبود كلسیم قرارگیرد.
-توجه به این نكته ضروری است كه پروتئین مصرفی عمدتاً به صورت اوره از طریق كلیه ها(ادرار) دفع می شود.اوره یك ماده زائد و سمی است كه نباید در بدن تجمع یابد.برای دفع آن ،نیاز به مصرف آب زیاد است.به طوركلی افراط در مصرف پروتئین های حیوانی از جمله گوشت ممكن است موجب افزایش تولید اوره در بدن بشود.
امروزه نكته ای كه در تغذیه برآن بسیار تكیه می شود،رعایت«كفایت»«تعادل»و«تنوع»در برنامه غذایی است .بدین معنا كه الگوی غذایی باید به گونه ای باشد كه تمام نیازهای تغذیه ای افراد را تامین كند.حفظ تعادل در برنامه غذایی روزانه نیز ضروری است و افراط در مصرف هیچ یك از مواد خوراكی توصیه نمی شود.تنوع در الگوی غذایی از مواردی است كه موجب افزایش كاربرد جذب و متابولیسم غذا در بدن می شود و نیز غذای مصرفی را برای انسان لذیذتر و قابل پذیرش تر می نماید.
در این ارتباط لازم است این نكته را متذكرشویم كه می توانیم مواد غذایی جانشین گوشت قرمز بنماییم كه این مواد حاوی ارزش تغذیه ای گوشت قرمزهستند و ضمنا برخی مضرات گوشت قرمز را نیز ندارند،مثلا مصرف گوشت سفید به خصوص ماهی هفته ای دوبار می تواند جانشین بسیار مفید و مناسبی برای گوشت قرمز باشد.لبنیات(شیر،پنیر،ماست وكشك)از مواد غذایی مفیدی هستند كه می توانیم گاهی به جای گوشت از آنها استفاده نماییم.
حبوبات كه یكی از بهترین مواد كاهش دهنده چربی های نامطلوب خون هستند و علاوه برآن مقدار قابل توجهی نیز فیبرغذایی دارند، و یا دانه ها (آجیل) به صورت بدون نمك كه حاوی اسیدهای چرب ضروری می باشند،جانشین های بسیار خوبی برای گوشت قرمز محسوب می شوند.البته چنانچه حبوبات یا مغز دانه ها،همراه غلات (نان،برنج،گندم،جو و...)و یا تركیبی از حبوبات و مغزدانه ها مصرف شوند،می توانند از نظر پروتئینی دارای ارزش تقریباً مساوی با گوشت باشند.البته لازم به تذكراست كه آهن و ویتامین B12 موجود در گوشت در حبوبات وجود ندارد.
نتیجه آنكه با وجودی كه انواع گوشت حاوی ارزش تغذیه ای مفیدی هستند،ولی گوشت قرمز به علت دارا بودن اسیدهای چرب اشباع شده و نیز تركیباتی كه در این مقوله به آن اشاره شد،نباید به مقدار زیاد مورد استفاده قرارگیرد و افراط در مصرف آن و به طور كلی افراط در مصرف پروتئین های حیوانی جایز نیست.
منبع:دنیای تغذیه ش 104

بررسی ها نشان می دهد که فندق می تواند یک غذای کامل تلقی شود و به دلیل دارا بودن مواد نشاسته ای، کلسیم، پتاسیم، فسفر، منیزیم، سدیم و آهن، غذای مناسبی برای مبتلایان به دیابت است.
فندق همچنین برای تقویت بدن به ویژه در دوره نقاهت بعد از بیماری ها و برای روده ها و معده نیز مفید است. فندق، سموم را از بدن خارج کرده و فشار خون را افزایش می دهد. به همین دلیل برای افرادی که به دلیل خونریزی یا موارد مشابه دچار افت فشار خون می شوند، مفید است. روغن فندق برای از بین بردن سرفه، درد سینه و کبد مفید است. همچنین فندق به دلیل دارا بودن فسفر زیاد برای کارهای فکری و تقویت حافظه مفید است؛ بنابراین خوردن آن به دانش آموزان و افرادی که کارهای فکری زیادی دارند، توصیه می شود. فندق اگر به مقدار کم خورده شود، به هیچ وجه مضر نیست؛ ولی افراط در خوردن آن باعث ایجاد نفخ، گاز شکم و استفراغ می شود. متخصصان توصیه می کنند که والدین به کودکان خود به جای تنقلات مضر، مغز پسته و فندق بدهند.
منبع: کانون خانواده شماره 227

آناناس از آن دسته غذاهایی است که خوردنش کمی مشکل است، اما به شما تضمین می دهیم که همان لذتی را که از خوردن یک قطعه شکلات می برید، می توانید از خوردن یک لیوان آب آناناس هم ببرید!
آناناس سرشار از ویتامین ها و مواد مغذی مثل کلسیم، پتاسیم، فیبر و ویتامین «ث» است؛ علاوه بر اینها بسیار کم چربی و کم کلسترول می باشد.
این خواص را می توانید از مصرف کمپوت آناناس، میوه تازه آن، میوه یخ زده یا حتی آب آناناس هم به دست آورید.
یکی از خواص مهم آناناس کمک به ساخت استخوان های سالم و استحکام استخوان ها است. آناناس غنی از منیزیم، یک ماده معدنی است که وجودش برای ساخت استخوان ها در بدن جوانان ضروری می باشد. یک فنجان آناناس حدود 73 درصد منیزیم مورد نیاز روزانه بدن را تأمین می کند. از دیگر خواص آناناس می توان به نقش آن در بهبود سرماخوردگی و کاهش میزان سرفه اشاره کرد. اکثر افراد هنگام سرماخوردگی ویتامین «ث» یا آب پرتقال می خورند، غافل از اینکه خواص آناناس نیز کمتر از آنها نیست. «بروملین» موجود در آناناس باعث کاهش سرفه و توقف سرفه های شدید می شود.
منبع: کانون خانواده شماره 227

جنگنده ای بر علیه بیماری های عفونی بمب ویتامین C

نام کیوی برگرفته از نام یک پرنده بومی نیوزیلند است که یکی از نمادهای این سرزمین می باشد.
کیوی، گیاه نیمه گرمسیری فصل خزان است، ولی به سرما مقاوم بوده، تا دمای 18 درجه زیر صفر را تحمل می کند. استان مازندران و گیلان در ایران تنها مکان هایی هستند که تمام شرایط آب و هوایی رشد این درخت را دارند.

ترکیبات کیوی:

حاوی ویتامین C فراوان، ویتامین های A, B6, B1, B2 اسید فولیک، ویتامین E، کلسیم، منیزیم، پتاسیم، سدیم، فسفر، آهن، گوگرد، کلر، آنزیم های هضم کننده مواد پروتئینی، فلاوئوئیدها، بتاکاروتن و ...

خواص کیوی:

1-مصرف مرتب این میوه میزان کلسترول را کاهش می دهد و در دیابتی ها اثر خوبی در کاهش قند خون دارد.
2-خواص آنتی اکسیدانی بسیار قوی: آنتی اکسیدان ها شامل ویتامین ها و مواد فیتوشیمیایی موسوم به فلاوئوئیدها هستند که قدرت خنثی سازی عملکرد ملکول های مخرب و بیماری زا تحت عنوان رادیکال های آزاد را دارند. ملکول های رادیکال آزاد می توانند باعث بروز بیماری های مزمن در افراد شوند. مصرف و جذب بیشتر آنتی اکسیدان ها می تواند در پیشگیری از بروز انواع خاصی از سرطان ها، بیماری های قلبی و علایم پیری مؤثر واقع شود. خواص آنتی اکسیدانی کیوی نسبت به سایر میوه ها بسیار قوی تر و بیشتر است.
3-پادزهر سیگار: سیگاری ها نیاز به ویتامین C بیشتری دارند؛ زیرا مواد سمی، مخصوصاً رادیکال های آزاد در دود سیگار ویتامین ها را از بین می برد. بنابراین افراد سیگاری حدوداً باید 30 درصد ویتامین C بیشتری، مصرف کنند. این مقدار تقریباً با خوردن 2 عدد کیوی تأمین می شود. ماده ای مرسوم به اسید کافئیک در کیوی وجود دارد که مانع تولید مواد سرطان زا در معده می شود. کیوی با داشتن ویتامین C و اسید کافئیک، دو ماده اساسی ضد سرطان را در اختیار مصرف کنندگان قرار می دهد.
4-نرم کننده گوشت: آنزیم های پروتئولیتیک یا هضم کننده پروتئین موجود در کیوی باعث نرم شدن گوشت می گردد ولی مراقب باشید برای این منظور تنها چند دقیقه کافی است، زیرا استفاده بیش از حد آن باعث غیر قابل استفاده شدن گوشت می شود.
5-این میوه ضد استرس و بی خوابی است و فشار خون را کاهش می دهد و در فصل سرماخوردگی ها عامل خوبی جهت پیشگیری می باشد.
6-کیوی اثر مشابه آسپیرین دارد و موجب رقیق شدن خون می شود و از ایجاد پلاک و لخته در خون جلوگیری می کند. آسپرین از داروهایی است که به رغم عوارض جانبی مانند التهاب، زخم و حتی خونریزی روده، همواره باید از سوی افراد مبتلا و مستعد بیماری های قلبی و عروقی به مصرف برسد، در حالی که مصرف روزانه دو عدد کیوی می تواند همان اثر را داشته باشد بدون این که عوارض آسپیرین را ایجاد کند.
7-کیوی باعث کاهش وزن می شود و از طرفی ادرارآور است و در سلامت کلیه ها نقش مهمی را ایفا می کند.
8-مصرف 2 الی 3 کیوی در روز از ضعیف شدن سیستم بینایی جلوگیری می کند. البته ویتامین های E و C در کنار بتاکاروتن موجود در میوه به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی قوی چنین نقشی را بازی می کنند.
9-کیوی از میوه هایی است که محافظت کننده بدن در برابر بیماری های عفونی است. فلاونوئید و انواع کاروتنوئید موجود در آن، ساختار DNA سلول ها را در برابر رادیکال های آزاد محافظت کرده و فعالیت آنتی اکسیدانی ترکیباتی مثل ویتامین E و C را چندین برابر می کند.

نکته:

-ممکن است بعضی ها نسبت به این میوه حساسیت داشته باشند که در این صورت باید از مصرف آن خودداری کنند.
منبع: نشریه تخصصی هنر آشپزی / شماره 64

خربزه میوه ای است شیرین، لذیذ و گوارا كه انواع گوناگونی دارد و بهترین آن خربزه خراسان است.

«خواص غذایی- دارویی خربزه»

- طبیعت خربزه گرم و تر است.
- پیامبر گرامی اسلام(ص): خربزه از زینتهای زمین است، آب آن از رحمت الهی و شیرینی آن از بهشت است. (بحارالانوار ج14)
- خربزه مثانه را می شوید، ادرار را زیاد می كند و سنگ مثانه را آب می كند.
- در خربزه بیش از 90 درصد آب هست كه این آب به خاطر توأم بودن با موادقندی فوراً جذب بدن شده و انرژی تولید می كند.
- محلول آب و قند به همراه املاح معدنی موجود در خربزه، شربتی گوارا و مطبوع می باشد كه سلولهای بدن را شسته و سموم آنها را می گیرد و از راه ادرار و عرق دفع می نماید. لذا پس از خوردن خربزه، خنكی و شادابی و طراوت مخصوصی در بدن ایجاد می شود.
- خربزه دارای ویتامین (آ- A) است، از این رو در ترمیم و تجدید سلولهای بدن، پیشگیری از بیماریهای چشمی و جلوگیری از بیماریهای عفونی مؤثر است.
- به علت دارا بودن ویتامین (ث- C) در طراوت و شادابی پوست و جلوگیری از بیماری های لثه مؤثر است.
- سلولز موجود در خربزه، ماده ای است بیرنگ، شفاف و جامد كه خاصیتش بعد از جذب در بدن به این صورت است كه حجم مدفوع را افزایش داده و تعداد دفعات اجابت مزاج را زیاد می كند. لذا خربزه ملیّن خوبی بوده و یبوست را برطرف می كند. همچنین از راه دفع مدفوع مقداری از سموم بدن را خارج می نماید.
- خربزه فعالیت سلولها را افزایش داده(به دلیل وجود ویتامین A) و به خاطر دفع سموم خون و اسید اوریك و مواد زاید و سمّی از بدن باعث فعالیت كلیه ها می شود.
- وجود فسفر و كلسیم در این میوه در تقویت اعصاب و سلولهای مغزی، عضلات و تكمیل استخوان بندی به ویژه در سنین كودكی مؤثر است.
- میزان پتاسیم موجود در خربزه برای بیماران مبتلا به بیماری قلبی- عروقی بسیار مؤثر است و مصرف این ماده غذایی نقش بسزایی در پیشگیری از بیماریهای قلبی و عروقی دارد.
- خربزه به علت دارا بودن مواد قندی، در درمان كم خونی های مختلف مؤثر است.
- در درمان بیماری های روماتیسم مزمن، نقرس و نارسایی كبد بسیار مفید است.
- مادران شیرده توجه داشته باشند كه مصرف این میوه خوش طعم، باعث افزایش شیر آنها می شود.
- خوردن خربزه اشتها را زیاد می كند و در كودكان سبب فعالیت سلولهای بدن شده و در رشد آنها بسیار مؤثر است.
- این میوه لذیذ در سالمندان نیز فعالیت سلولهای دستگاه گوارش را زیاد می كند و در نتیجه نقاهت، سستی و بی حالی را از آنها دور می كند.
- ضماد گوشت خربزه برای تسكین درد و تورم چشم به كار می رود.
- استفاده از ماسك خربزه در شفافیت و جلای پوست مؤثر است.
- همچنین برای رفع كك و مك كه در صورت انسان به شكل لكه های قهوه ای رنگ ریزی پدیدار می شود بسیار مؤثر است. برای این منظور باید تخم خشك خربزه را بدون پوست گرفتن مجموعاً كوبیده و با آب خمیر كنید سپس به شكل ضماد بر روی پوست قرار دهید و این عمل را تا رفع لكه ها لااقل روزی یك مرتبه تكرار نمایید.
- اگر گوشت خربزه، را له كنید و به صورت مرهم روی سوختگی های سطحی پوست بدن بگذارید، آن را معالجه خواهد كرد.
- طعم و اسانس خربزه، محرك قوی و خوبی برای دستگاه گوارش بوده و به هضم غذا كمك می كند، همچنین رودل را رفع می نماید.
- خوردن آن برای اشخاص مبتلا به سل ریوی، كم خونی و یرقان مفید بوده و در درمان بیماریهای سنگ كلیه و مثانه بسیار مؤثر است(باید توجه داشت كه در این وقت نمك و فلفل باید كمتر خورده شود).
- خربزه، رنگ چهره را روشن می كند و بیماری استسقاء (احساس تشنگی دائمی) را درمان می كند.
- مغز تخم خربزه بو داده، یك ماده غذایی مفید است كه طبیعت گرم دارد.
- نوشیدن دم كرده پوست خشك كرده خربزه (به مقدار 8 گرم) سنگ مثانه و سنگریزه های مجاری ادرار را دفع می كند.
- انداختن مقداری پوست تمیز خربزه در دیگ، باعث زود پختن گوشت و حبوبات می شود.

«تذكر»

1- بهترین نوع خربزه آن است كه شیرین، كم آب، نازك، لطیف، سنگین و پوست آن زبر باشد و اگر قسمت سر آن را با انگشت شست فشار دهیم مختصری فرو برود.
2- بهترین زمان خوردن خربزه، در فاصله دو وعده غذا می باشد یعنی حدود ساعت 10 صبح و 5 بعدازظهر.
3- چنانچه خربزه سریعاً بعد از غذا و یا صبح ناشتا مصرف شود موجب سوءهاضمه، حرارت كبد و كلیه شده و گاهی ایجاد تب می نماید و یا ادرار را خون آلود می سازد. (البته بیشتر در افراد گرم مزاج).
4- خوردن خربزه رسیده قبل از غذا موجب ورم روده و اسهال می شود.
5- خوردن خربزه كال در كسانی كه معده ضعیف دارند، تولید اسهال می كند، همچنین خلط را می افزاید.
6- مبتلایان به مرض قند(دیابت) بهتر است از خوردن آن پرهیز كنند، زیرا خربزه دارای مقداری قند است و چون فوراً جذب خون می شود سبب بالا رفتن قند می گردد.
7- زیاده روی در خوردن خربزه موجب نفخ معده و روده می شود، در ضمن مبتلایان به سوءهاضمه باید خوب آن را بجوند.
8- خوردن آن برای سینه درد و سرماخوردگی مضّر است.
9- از خوردن خربزه و عسل به طور همزمان خودداری كنید.
منبع: نشریه روزهای زندگی-ش332.

مقدمه

پسته وحشی(بنه)با نام علمی Pistacia Atlantica، درختی با ارتفاع 2 تا 7 متر است و معمولاً در کوه ها می روید و در پاییز به رنگ نارنجی خوش رنگی در می آید.دارای برگ های تک شانه ای و 5 تا 7 برگچه ی گل آذین است که در زیر گونه های مختلف دارای شکل های گوناگون می باشد.این گیاه تک جنسی دارای تعداد کاسبرگ 5 عدد و بدون گلبرگ است که گل نر دارای پرچم 4 تا 5 تایی و گل ماده دارای خامه ی کوتاه و میوه آن از نوع شفت می باشد.شاخه های این درخت، سفید کمی مایل به خاکستری است.
اسم میوه این گیاه درفارسی بن(1)یا بنه(2)می باشد که دانه ای گیاهی با مغز روغنی است که به صورت تخمه صورت می شود ولی پوسته سخت آن بلای دندان است.این دانه معمولاً در پاییز سبز می شود و به رنگ سبز تیره است.عمر درخت بنه طولانی است، مثلاًدرخت 1500 ساله بنه درشهرستان ابرکوه با 11 متر دور تنه و ارتفاع بیش از 11 متر هر ساله میوه بنه خود را بیش از 200 کیلوگرم به روستاییان عرضه می کند.
به میوه پیوندی بنه گلخک و به نوع ترش آن بنشته گویند.در زبان ترکی به میوه ی آن چاتلانغوش و چتلانغوچ می گویند.اعراب به میوه این درخت حب الخضراء می گویند.گل درخت قرمز است و در رنگرزی از آن استفاده می شود.درخت بنه دیر خزان می کند و از تنه ی آن به طور طبیعی، یا با دادن شکاف، صمغی خارج می شود که به آن در فارسی سقز و در عربی بطم گویند که در آدامس مورد استفاده قرار می گیرد.

زیستگاه درخت بنه

این درخت نیز مانند سایر درخت های کوهستان در مناطق مختلف کوه یافت می شود، اما بیشتر در قله های پرارتفاع، پرتگاه ها و مناطق دور دست کوهستانی می روید.این درخت با مقاومت زیاد در مناطق کوهستانی با آب و هوای نه چندان سرد می روید و امروزه در لیست درختان حفاظت شده قرار دارد.مغز آن به پسته شبیه ولی بسیار کوچکتر است.به دلیل سخت بودن پوست دانه آن، در شرایط عادی نمی توان با کاشت آن نهال تولید کرد، بلکه دانه آن پس از چند سال ماندن در محیط و سایش پوسته یا ترک خوردن در یخبندان در بهار جوانه می زند.بنه بیشتر در استان های کهگیلویه و بویراحمد، ایلام و کردستان می روید، اما در مناطق دیگر ایران از جمله جنگل های خشک فارس، کرمان، بلوچستان، یزد، سمنان، لرستان و ارتفاعات الموت و...نیز یافت می شود.به عنوان مثال استان ایلام دارای 600 هزار هکتار جنگل است که 200 هزار هکتار آن را درختان بنه تشکیل می دهد.

کاربرد بنه

بنه از جمله گیاهان چوبی مناطق خشک و نیمه خشک کشور می باشد که جدا از ارزش های زیست محیطی بی شماری که دارد، مصارف دارویی و صنعتی گسترده ای نیز به همراه دارد.جنبه های دارویی و صنعتی این گیاه کاملاً روشن است.صمغ بنه مصارف دارویی و صنعتی زیادی داشته و از میوه آن به عنوان گیاه دارویی استفاده می شود.
اندام های مختلف درخت بنه مصارف دارویی و صنعتی گسترده ای دارد.بهره برداری از درختان بنه با هدف تولید صمغ و استفاده از آن در امور دارویی و صنعتی موضوعی است که اقتصاد بخشی از جنگل نشینان در ناحیه رویشی زاگرس را تشکیل می دهد.اگرچه بهره برداری از درخت بنه می تواند اثرات سوء فیزیولوژیکی و ضعف درخت را در برداشته باشد، اما دقت در بهره برداری و به کارگیری روشهای صحیح می تواند خسارت را به حداقل ممکن برساند.بهره گیری از میوه، برگ، صمغ ترشح یافته بصورت طبیعی و گال های گیاه نیز کاربردهای زیاد دارویی دارد.شناخت دقیق رویشگاه های طبیعی گیاهان دارویی ضمن روشن شدن پتانسیل های موجود، امکان توسعه و بهره برداری صحیح را به خوبی فراهم می سازد.ضمن اینکه قابلیت ها و محدودیت های هر منطقه را نیز برای توسعه و بهره برداری اقتصادی روشن می نماید.

خواص درمانی

مقوی کبد و طحال است.خارج کننده ی اقسام کرم معده بوده و سرفه و خفقان را تسکین می دهد و مسکن درد کمر، درد پشت و درد قولنج می باشد.ضماد بنه در درمان ورم ها و زخم های سخت مفید است.از آن جایی که بنه دارای ویتامین های آ و اقسام ب و د می باشد، مقوی اعصاب بوده و ترک لب را معالجه و از شبکوری جلوگیری می کند و نرمی استخوان را درمان می نماید.در صنعت داروسازی با صمغ آن پمادی درست می کنند که مالیدن آن بر بدن از گزش پشه جلوگیری می نماید.سقز مقوی معده بوده و به هضم غذا کمک می کند و محرک اشتها است.ضماد آن که با پیه ذوب می شود، جهت رفع کجی و ترکیدن ناخن می باشد.مخلوط سقز با روغن زیتون جهت برطرف کردن ورمها و ترک پوست و خارش آن سودمند می باشد.

بررسی اثرات ضد میکروبی به روش In vitro

استفاده زیاد از آنتی بیوتیک ها باعث مقاومت روزافزون باکتری ها به این داروها شده است، به طوری که کارآیی آنتی بیوتیک ها روز به روز محدودتر می شود.از آنجایی که بعضی از گیاهان خاصیت ضد میکروبی از خود بروز می دهند، با شناخت این گیاهان می توان از آنها علیه میکروب بیماری زای معین استفاده کرد و جایگزین بی ضرری برای آنتی بیوتیک ها پیدا نمود.در راستای این اهداف، اثرات ضد میکروبی اسانس بنه روی چند باکتری بیماریزا مورد آزمایش قرار گرفت و با جدیدترین آنتی بیوتیک ها که علیه این باکتری ها توصیه می شوند، مقایسه گردید.نتایج حاصل از این آزمایش نشان می دهد که عصاره بنه بر استافیلوکووس اورئوس و استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس، اثرات ضد میکروبی نشان داده است.

سقز

محصول سقز درختان بنه که دارای ارزش اقتصادی فراوانی می باشد،جزء اقلام صادراتی است که از نظر ارزآوری حائز اهمیت می باشد.سقز جزء دسته سمغهایی(الئورزینها)قرار می گیرد که دارای خواص داروئی، خوراکی و صنعتی فراوان می باشد و در طب سنتی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.چند نمونه از کاربرد سقز:
-در صنایع چسب، صنایع لاک، صنایع رنگ، صنایع پلیمری، صنایع داروسازی.
-به عنوان امولسیون کننده، در تهیه روغن چاپ و روغن کابل، در تهیه پارکت و کفپوش، آهارهای کاغذ، به عنوان قارچ کش جهت حفاظت چوب و کاغذ و پارچه.
-در تهیه اسانس و عطریات
-به عنوان ضدعفونی کننده در درمان بیماری های مختلف
متأسفانه به دلیل کمبود صنایع تبدیلی و نبود دانش فنی لازم در زمینه فرآوری این ماده، موجب گردیده که با قیمت ناچیز و اولیه به خارج از کشور صادر گردد.

بررسی عوامل مؤثر بر پراکنش پسته وحشی

وجود گونه های مقاوم در برابر شرایط نامساعد طبیعی، موهبتی الهی است.بنه، درختی چند منظوره است.از چوب آن برای سوخت، تولید ذغال و ذوب فلزات، از بذر آن در غذاهای محلی و از قسمت های مختلف آن جهت مصارف دارویی استفاده می شود.ارزش اقتصادی صمغ استخراج شده از آن نیز بر کسی پوشیده نیست، مضافاً اینکه از نظر ایجاد پوشش گیاهی در مناطق مورد هجوم بیابان و حوزه های آبخیزی که در اثر فقدان پوشش گیاهی از سیل خیزی زیادی برخوردارند و نیز به عنوان پایه مناسب برای احداث باغات پسته، گونه ای با ارزش محسوب می شود.آنچه که در حال حاضر مهم به نظر می رسد، نابودی جنگل های بنه طی سالیان گذشته و همچنین عدم امکان تکثیر و استقرار طبیعی درختان جدید طی سالهای اخیر است.
اقلیم حاکم بر ارتفاعات و نوع ساختار زمین، از دلایل اصلی وجود پراکنش بنه در مناطق کوهستانی می باشد.مهمترین وجه تمایز اقلیم ارتفاعات با سایر مناطق، کاهش درجه حرارت، بارش برف و ماندگاری آن در مدت زمان بیشتر و افزایش دوره یخبندان در طی سال است.علت آن نیز براساس قانون کاهش درجه حرارت با افزایش ارتفاع قابل توجیه است.این عوامل امکان جوانه زنی بذر بنه را فراهم می نماید، در نتیجه سبب استقرار درختان بنه روی ارتفاعات می گردد.
مهمترین موارد پیشنهادی جهت اجرا در مناطق دارای پراکنش استان به منظور حفظ، احیاء و توسعه جنگل های پسته وحشی به شرح ذیل می باشد:
1-قرق مناطق دارای پوشش مناسب 2-انجام عملیات اصلاحی در مناطق دارای پوشش جنگلی بنه شامل بذرپاشی در فصل مناسب و نهالکاری.3-مبارزه با برخی آفات مهم، خصوصاً مبارزه بیولوژیکی با آفات مغزخوار.4-انجام عملیات آبخیزداری در جهت استحصال باران به منظور تأمین آب مورد نیاز درخت(استفاده از سیستم های میکروکچمنت).
منابع و مآخذ:
1-عباس زارع زاده،(1379)، جمع آوری، شناسایی و اهلی کردن گیاهان دارویی استان یزد، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام یزد.
2-گروه مطالعات هامون(1365)، مطالعه جامع توسعه اقتصادی و اجتماعی استان یزد، جلد اول و سوم.وزارت برنامه و بودجه.
3-ولی الله مظفریان، (1379)، فلور استان یزد.انتشارات یزد، تهران 56 صفحه.
4-سیدعباس میرجلیلی،(1376)، مطالعه فلورستیک و بررسی جوامع گیاهی منطقه هرات و مروست استان یزد.پایان نامه کارشناسی ارشد رشته علوم گیاهی.دانشگاه تهران.121 صفحه.
5-بتول رسولی، بررسی اثرات ضد میکروبی آویشن و سنبله ای ارغوانی از تیره نعناع، سماق و بنه از تیره پسته به روش In vitro.
6-روزنامه اعتماد، شماره 1510، 17/ 7/ 86، صفحه14، اقتصاد ایران
7-ایران سرزمین مادری، شماره 2375، ده بهمن 1381.
8-www.negarmedia.com مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع ایران
9-سایت ویکی پدیا، دانشنامه آزاد.

پی نوشت ها :

1-Ban
2-Baneh

منبع:اطلاعات علمی، شماره 9.