تبیان، دستیار زندگی

اتاق‌ فكر پل ارتباطی بین جهان ایده و عمل می‌باشد. واژه Think tank   یا اتاق فكر برای اولین بار به طور رسمی در ایالات متحده و در خلال جنگ جهانی دوم مطرح شد. با گذشت زمان كاربرد این اصطلاح نیز گسترده‌تر شد و حوزه معنایی وسیع‌تری را در برگرفت.

نسل اول اتاق‌های فكر ایالات متحده، موسسات مطالعاتی و تحقیقاتی بودند كه در دهه اول قرن 20 با هدف انجام پروژه‌های آكادمیك، تربیت نخبگان سیاسی، جهت­دهی غیرمستقیم سیاست‌های دولت بدون جهت‌گیری سیاسی و یا گرایش به جناح سیاسی خاص شكل گرفتند.

نسل دوم اتاق‌های فكر در ایالات متحده تقریبا همزمان با پایان جنگ جهانی دوم پا به عرصه وجود نهادند. جهت‌گیری این اتاق‌های فكر باتوجه به شرایط جدید بین‌المللی (ظهور ابر قدرت‌های جدید و انزوای اقتصادی، سیاسی و نظامی اكثر كشورهای اروپایی، آغاز دوران جنگ سرد و دیگر ملزومات یك جهان دوقطبی) بسیار متفاوت با نسل اول اتاق‌های فكر بود.

نسل سوم اتاق‌های فكر تقریبا تحولی عظیم در موسسات مطالعاتی تحقیقاتی به وجود آوردند. این نسل از اتاق‌های فكر همزمان با اوج مصرف‌گرایی و سرمایه‌داری در آمریكا به وجود آمدند. تلاش عمده این نسل از اتاق‌‌های فكر، یافتن بازار مناسب برای محصولات به اصطلاح روشنفكرانه و عالمانه خود بود.

شاید موضوع اتاق فكر، موضوع تازه و نویی به نظر نرسد اما نقش ارزشمند اتاق‌‌های فكر در تعاملات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و تاثیر مثبت آن در توسعه و ارتقای سازمان‌ها، به‌ویژه سازمان‌های ارایه دهنده خدمات به قشرهای متفاوت جامعه، باعث شده است كه این تشكیلات غیر‌ساختارمند گذشته، امروزه جایگاهی در ساختار سازمان‌ها پیدا كند.

اگر مدیران در گذشته صرفا با تكیه بر دانش خود و حلقه محدود مشاوران به اداره امور عمومی سازمان همت می‌گماردند، اینك با بهره‌گیری از چنین ساز و كاری نمی‌توانند به اداره همه جانبه امور بپردازند، درصورتی كه می‌توانند در تصمیم‌گیری خود با بهره‌گیری از تفكر جمعی، ضمن شناسایی فرصت‌ها، تهدیدها و نقاط قوت و ضعف خطاپذیری عملكرد خود را به حداقل كاهش دهند.

یكی از عادت‌‌های بدی كه دامنگیر جامعه ماست، عمل پیش از تفكر یا تفكر پس از عمل است كه راه برون رفت از این سیكل معیوب، نهادینه سازی الگوی عمل مبتنی بر معرفت است. اتاق فكر عرصه‌ای است كه در آن خرد جمعی به منصه ظهور می رسد.

در اتاق فكر روش‌های گوناگونی برای توسعه خلاقیت وجود دارد كه معروف‌ترین آن طوفان مغزی (Brain storming  ) است كه یك تكنیك برگزاری كنفرانسی است. 

اصول و ارزش‌های حاکم بر اتاق فکر

کلان نگری
خود باوری و بالندگی
دانش‌محوری
نوآوری و خلاقیت
فرصت‌یابی و فرصت‌سازی 

ارکان اتاق فکر

1- فكر مشق های نوشته شده نیست، سرمشق های نوشته شده است.
2- فكر سرمشق دانش است. فكر با ایده سازی تولید دانش می كند و ایده سازان مقدم بر دانش آموختگانند.
 3- فكر چیزی است كه دانش بیاراید و اگر فكری دانشی نیاراید در فضای فكری بودنش تردید وجود دارد.
4- فكر از كشمكش و تعامل ذهن و مغز به وجود می آید.

تاریخچه اتاق فكر
 1- مسئله اتاق فكر، مسئله مفاهمه های فكر است. نخستین مفاهمه فكر در سال 1370 به وجود آمد و در سال 1380 در  قالب اتاق ذهن خود را نشان داد و در 12/2/1383 در منطق بنیادین فكر به كمال رسید.
2- مفاهمه فكر دو لایه شرقی و غرب دارد. مفاهمه شرقی شامل فارابی، ابن سینا و ملاصدرا می شود و مفاهمه غربی به دكارت،‌كانت و رالز اختصاص دارد.
3-  در منطق بنیادین فكر تئوری اتاق فكر، استراتژی اتاق فكر، كارگاهی برای فكرسازی و فلسفه فكر طراحی شده است.
4- پژوهشهای حكومتی: كانون های تفكر، انتظار دولت از كانونهای تفكر و  اتاق فكر حكومتی بیان شده تا ضرورت و شاخص های اتاق فكرحكومتی طراحی شود.
5- تالار آگاهی و گواهی مدلی از احیای فلسفه فكر ایرانی و جامع ترین اندیشه و كتاب در حوزه فلسفه فكر و ذهن است.

ضرورت اتاق فكر
ضرورت اتاق فكر از دو جهت قابل فهم است.
الف: ضرورت تاریخی كه به واسطه احیای تاریخ تفكر در دوره ایران باستان، اسلامی و معاصر دانسته می شود.
ب: ضرورت ملی كه حیات همه مردم ایران در گرو به وجود آمدن اتاق فكر ملی  است.

ضرورت فكرپژوهی و فكرشناسی
این ضرورت از سه جهت دانسته می شود:
  الف: فراموشی فکر و در نتیجه به فراموشی سپرده شدن انسان خردمند؛  
   ب: پیچیدگی فکرشناسی، فکرستانی، فکرسازی و فکرورزی  در جامعه انسانی؛
   ج: پیچیدگی روابط انسانی در گفتمان های فکری و عرفی در جامعه فکری.

ادبیات اتاق فکر
  فکر پژوهی ادبیات جدید و نوبنیاد  در ایران است که بر سیستمی بودن ادبیات فکری تأکید می کند. برای پیدایی فکر پژوهی لازم است فرهنگ سازی صورت گیرد تا با پشتوانه تحقیقات فکری، اتاق فکر یا پژوهش های فکر خودبنیاد تأسیس شود.
   ادبیات اتاق فكر با مفهوم سازی و اصطلاح سازی به وجود می آید و اگر هر یك نباشند، پدیداری ادبیات اتاق فكر خیال انگیزی بیهوده است.

شناسایی اتاق فکر
   شناسایی فکر مانند هر چیز جدیدی بسیار دشوار و در عین حال کاری ممکن در  حوزه انسانی است. شناسایی فكر در اتاق فكر صورت می گیرد. اتاق فکر مرکزی برای شناسایی فکرسازان و فکرپژوهان است. در این مرکز، فکرورزی روش مند برای مفهوم سازی و مفهوم ستانی در جهان واقعی و در حوزه انسانی صورت می گیرد. اتاق فكر، بستری فراهم می آورد که احیای  فکرپژوهی و فکرسازی روش مند در جامعه  انسانی ممکن شود و در زوایای مختلف در منطق بنیادین فکر احیایی صورت گیرد.
1- چگونه می توان برپرتوهای فكر سیطره پیدا كرد؟
2- اتاق فكر اتاق ذهن است.
3-  اتاق فكر، اتاق پرسش های بنیادین و پاسخ های بنیادین است.
4-  اتاق فكر ما را به فكر پیوند می دهد، ولی به جای ما فكر نمی كند.
5- اتاق فكر جایی برای ایستادن نیست و راهی برای رفتن است.
6- اتاق فكر راهنمای فكر است.
7- اتاق فكر اتاق مدیریت فكر است.
8- اتاق فكر، اتاق مفهوم ستانی، مفهوم پژوهی و مفهوم سازی است.
9- تاسیس اتاق فكر بدون پشتوانه منطق بنیادین فكر و مفاهمه فكر ممنوع است.

تئوری اتاق فکر

اتاق فكر به تناسب فعالیت ها
اتاق فكر به تناسب فعالیت ها متفاوت است. این تفاوت در سه بخش دنبال می شود:
   الف: اتاق فكر آکادمیک،
   ب: اتاق فكر خدماتی،
   ج: اتاق فكر با جهت گیری حكومتی.