تبیان، دستیار زندگی

اتاق‌ فكر پل ارتباطی بین جهان ایده و عمل می‌باشد. واژه Think tank   یا اتاق فكر برای اولین بار به طور رسمی در ایالات متحده و در خلال جنگ جهانی دوم مطرح شد. با گذشت زمان كاربرد این اصطلاح نیز گسترده‌تر شد و حوزه معنایی وسیع‌تری را در برگرفت.

نسل اول اتاق‌های فكر ایالات متحده، موسسات مطالعاتی و تحقیقاتی بودند كه در دهه اول قرن 20 با هدف انجام پروژه‌های آكادمیك، تربیت نخبگان سیاسی، جهت­دهی غیرمستقیم سیاست‌های دولت بدون جهت‌گیری سیاسی و یا گرایش به جناح سیاسی خاص شكل گرفتند.

نسل دوم اتاق‌های فكر در ایالات متحده تقریبا همزمان با پایان جنگ جهانی دوم پا به عرصه وجود نهادند. جهت‌گیری این اتاق‌های فكر باتوجه به شرایط جدید بین‌المللی (ظهور ابر قدرت‌های جدید و انزوای اقتصادی، سیاسی و نظامی اكثر كشورهای اروپایی، آغاز دوران جنگ سرد و دیگر ملزومات یك جهان دوقطبی) بسیار متفاوت با نسل اول اتاق‌های فكر بود.

نسل سوم اتاق‌های فكر تقریبا تحولی عظیم در موسسات مطالعاتی تحقیقاتی به وجود آوردند. این نسل از اتاق‌های فكر همزمان با اوج مصرف‌گرایی و سرمایه‌داری در آمریكا به وجود آمدند. تلاش عمده این نسل از اتاق‌‌های فكر، یافتن بازار مناسب برای محصولات به اصطلاح روشنفكرانه و عالمانه خود بود.

   ملاحظات اتاق فكر
برای اتاق فكر سه ملاحظه كلی وجود دارد:
   الف: ملاحظات اکتشافی،
   ب: ملاحظات خلاقیتی و تعاملی،
  ج: همگانی کردن فرهنگ فکر در جامعه انسانی.

مدیریت اتاق فكر
مدیریت اتاق فكر بر شانه سه محور قرار دارد:
الف:روش محور (تعلیم روش فكر كردن)
 ب: ترویجی محور(ترویج مدل ها و ساخت های فكر در جامعه علمی)
ج: خدمات پژوهشی محور(استفاده عمومی از فكر در مدل های دانشی و گسترش حوزه دانش آموختگی)

انتظار دولت از اتاق فكر
دولت از كانون های تفكر سه انتظار دارد:
   الف: سیاست پژوهی برای نوبنیادی منطق سیاست و دولت،
   ب: آینده پژوهی برای جامعه سازی برتر علمی،
   ج: ایده پردازی جهت ارتقای منطق فکر و تولید دانش های بنیادین و بومی سازی دانش.

 تأثیراتاق فكر
اتاق فكر دو تاثیر عمده بر جای می گذارد:
  الف: تأثیر در ایده سازی و ایده پروری که تا حدودی افق آینده پژوهی ممکن شود.
 ب: تأثیر عملی در سیاست گذاری، تعلیم سیاست مداران، مدیران حکومتی و در مواردی حضور در عرصه سیاست عملی.

كانون های تفكر
اتاق فكر راه ورودی به كانون های تفكر است.
اصول حاكم بر كانون ها:
1- دانش پژوهی،
2- فكرپژوهی،
3- سیاست پژوهی برای سیاستگذاری،
4- سیاست سازی برای ارتقای آموزش و پژوهش.
   كانون های تفكر مركز مطالعاتی و پژوهشی هستند كه با تاملات بنیادین پژوهش های كاربردی انجام می دهند.
  كانون های تفكر، حلقه سیاست پژوهی برای سیاست سازی و سیاستگذاری هستند.
 وظیفه اصلی كانون ها، سیاست پژوهی برای سیاستگذاری در عرصه علم، سیاست، حكومت، اجتماع، اقتصاد و حقوق است.
 وظیفه دوم كانون ها بررسی برنامه ها، سیاست ها، كشف تهدیدها، فرصت ها و دریافت توانایی ها و ضعف هاست.

طراحی اندیشگاه
طراحی اندیشگاه به چند نیاز بنیادی پاسخ می دهد:
الف: تاسیس كرسی فكر در اندیشگاهها كه ذهن را متوجه تولید دانش می كند.
 ب: به وجود آوردن كارگاه فكر در كنار كارگاه دانش تا اهمیت فكر شناخته شود و منطق فكر عمومیت پیدا كند.
ج: احیای تجمیع اندیشه و عرضه كردن اندیشه به نخبگان متناظر و دریافت این نكته كه كرسی عصاره، عصاره اتاق فكر است.

موانع اندیشیدن
برای اندیشیدن چند مانع اصلی وجود دارد:
الف: فراموشی فكر و فرهنگ فكر بر اساس فراموشی منطق فكر در جامعه علمی،
ب: حیرت زدگی نسبت به تحولات نانوتكنولوژی و عدم سیطره مفهومی بر آن و سستی در مواجهه با دانش های بنیادین،
ج: ضعف فرهنگ و عدم اهتمام به خرد جمعی و باور به تجمیع دانایی برای  ارتقای توانایی،
د: سستی در احیای فكر و فراموشی منطق فكر و از دستور افتادن رویكرد تالاری به فكر.

چه باید کرد؟ 
برای چه باید كرد ؟ سه پاسخ وجود دارد:
الف: كشف موانع فكرسازی،
ب: درك راهكارهای فكرسازی و توسعه فكر،
ج:  ورود به عرصه دانش سازی و باور به توانایی ها.

راهكارها
در این رابطه چند راهكار ارائه می شود:
الف: شناخت امكانات كشور به مثابه واقع،
ب: كشف توانایی فكری جامعه علمی ،
ج: آگاهی از ظرفیت ها و توانایی علمی.

راهكارهای تولید فكر چند جانبه است:
الف: راهكار فرهنگی:
1- به وجود آوردن نقطه مشترك مفهومی در حوزه  اندیشه فرهنگی،
2- تبدیل شدن جنبش فكری به استراتژی مدیریتی اتاق فكر،
3- ارزش عمومی بخشیدن به حركت فكر با فضاسازی فكری در جامعه به واسطه رسانه ها.
4- تفكیك قلمرو نخبگان از دانش آموختگان حوزوی و دانشگاهی.

ب: راهكارهای فكرسازی:
 1- مفاهمه یا دانش پیشین برای به وجود آمدن دانش جدید،
 2- ضرورت طبقه بندی دانش ها برای حركت در جهان تاسیس و تولید،
 3- هماهنگ سازی روش شناسی فكری گذشته، حال و تبیین روش شناسی فكر آینده،
4-  پدیداری فكرشناسی بنیادین در كشور بر اساس سه دوره باستانی، اسلامی، معاصر.

ج: راهكارهای مدیریتی:
1- راهكار مدیریتی زیر ساخت راهكارهای فرهنگی و دانش سازی،
2- اصلاح بنیادین سازوكارهای آموزشی و پژوهی،
3- احیای روش تعلیم فكر و دانش به جای تعلیم فكر و دانش،
4- تفكیك حوزه های تخصصی، ‌تحقیقاتی با تحقیقات میان رشته ای.

د: راهكارهای اجرایی:
1- ایجاد فضای باز فكری برای احیای فكر و دانش،
2- مناظره فكری مطابق با روش علمی،
 3- تلفیق پژوهشهای بنیادی و راهبردی برای استفاده عملی در حكومت،
 4- طرح سازمان جامع فكری در جامعه فكری برای روش مندی كردن منطق فكر،
 5- طراحی كانون های تفكر و احیای كارگاه و كرسی فكر در نظام آموزشی و پژوهشی،
6- ایجاد اندیشگاهها در كنار دانشگاهها و پژوهشگاهها و اجتناب از سیاست زدگی و دسته بندی عرفی.