تبیان، دستیار زندگی

سلام دوستان

در این جا چند تا مباحث و فرمول براتون دارم میگم

از دوستان دیگه خواهش می کنم بیان و اونا هم چند تا فرمول برامون بزارن

مساله اتحاد یا اختلاف آفاق

یکی از مسایلی که در تقویم قمری مطرح شده است, مساله اتحاد یا اختلاف تقویم قمری در سطح کره زمین است. به این معنی که آیا اگر هلال اول ماه در یک نقطه از کره رؤیت شود, برای نقاط دیگر که در شب با آن نقطه مشترکند نیز, ماه جدید شروع می شود, یا نه؟ این مساله خصوصا در عصر حاضر با فزونی عرصه ارتباطات جهانی مطرح شده است. قبل از ورود به بحث, دو نکته را متذکر می شویم:
1. اصطلاح اتحاد یا اختلاف آفاق, اصطلاح گمراه کننده ای است, زیرا طبق هر دو مبنا, شروع ماه قمری از یک مقطع در کره زمین انجام می شود و برای مقاطع دیگر ادامه می یابد. یعنی از اولین غروب آفتابی که رؤیت در آن انجام می شود, تا مدت یک برهه گردش زمین, ادامه پیدا می کند. در حقیقت بنابر هر یک از مبناها, ما از یک حیث اتفاق و از حیث دیگری اختلاف در آفاق داریم. یعنی از این جهت که غروب آفتاب ها پیوسته است, و پس از اولین رؤیت, آفاق جدید, ‏پی در پی هلال را رؤیت می کنند, اتحاد افق, و از این جهت که بالاخره در حین اولین رؤیت, مناطق غربی تر هنوز در روز آخر ماه سابق هستند, اختلاف در افق داریم. تنها تفاوت دو قول, مبدا شروع ماه قمری است. در قول به اتحاد آفاق, مبدا شروع, شرقی ترین نقطه ای است که با افق اولین رؤیت در شب, مشترک است و از آن پس مناطق دیگر به تدریج وارد ماه جدید می شوند, ولی در قول به اختلاف آفاق, مبدا شروع, همان محل اولین رؤیت است. بنابراین مدت استیعاب اول ماه برای همه کره زمین, طبق قول اتحاد, حدود 12 ساعت و طبق قول اختلاف, حدود 24 ساعت خواهد بود.
2. مساله اتحاد و اختلاف آفاق در تقویم شمسی هم مطرح است. زیرا برای تعیین روز نوروز, زمان دقیق ورود خورشید به اعتدال بهاری, با زمان عبور خورشید از نصف النهار مقایسه می شود, اگر زمان اعتدال بهاری قبل از عبور خورشید بود, همان روز, روز یکم فروردین وگرنه روز بعدی روز یکم فروردین خواهد بود.2 بنابراین مناطق مختلف در روز نوروز متفاوت می شوند.

دلایل اتحاد آفاق

می توان دلایلی را که برای اتحاد آفاق ذکر می شود, به سه بخش عمده تقسیم نمود, ما به اختصار به توضیح هر دلیل و نقدی بر آن می پردازیم:  

1. دلایل نجومی و تحلیل ماه قمری:

مرحوم آقای خویی در آخر رساله "المسایل المنتخبه", تحت عنوان "تفاصیل ثبوت الهلال", می فرمایند که: "ماه های قمری براساس حرکت ماه و وضعیت آن نسبت به خورشید, شروع می شود. ماه در پایان گردش خود وارد منطقه شعاع خورشید می شود و در این حال, که محاق نامیده می شود, از هیچ نقطه از کره زمین قابل رؤیت نیست. پس از خروج ماه از این حالت و امکان رؤیت آن, ماه قمری پایان می یابد و ماه دیگری شروع می شود."
ایشان در مورد اینکه به چه دلیل, شروع ماه قمری را خروج ماه از تحت الشعاع گرفته اند, توضیح بیشتری نداده اند. ولی این مبنا قطعا خلاف تاریخ بشر در استفاده از تقویم قمری است. در جوامع ابتدایی, مانند جامعه مدینه النبی (ص) در زمان ظهور اسلام, آیا تصور تقویمی با چنین مبدای ممکن است. بلی در عصر کامپیوتر با دسترسی به محاسبات پیچیده نجومی, می توان چنین تقویمی تاسیس نمود. ایشان در ادامه می افزایند: واضح است که خروج ماه از این حالت در مدار خود, به وضعیت ناظر بستگی ندارد و واقعیتی خارجی است که برای تمام آفاق واحد است. گرچه فرمایش ایشان در این زمینه کاملا صحیح است, زیرا چنانچه گذشت, مفاهیمی همچون مقارنه, خسوف, اعتدالین و انقلابین, ربطی به موقعیت ناظر در زمین ندارند, اما مبدا ماه قمری, طبق ادله متعدده تاریخی و روایی, رؤیت هلال است, و رؤیت کاملا بستگی به موقعیت ناظر روی زمین دارد.  

2. دلایل روایی:

ایشان در ادامه, به ذکر روایاتی می پردازند که اقامه بینه بر رؤیت را در هر شهری که باشد, برای اثبات هلال, کافی می داند. مشکلی که جلوی استناد به این روایات را می گیرد, آنست که مسافات و مناطق, در نظر سایل و مخاطب امام (ع) و کلا در عرف آن زمان, شهرهای مناطق اسلامی هم جوار که اطلاع از رؤیت به صورت متعارف از آنها ممکن باشد, بوده است. ما نمی توانیم این اطلاق را حتی به شهرهای موجود در قاره آمریکا تسری دهیم!  

3. دلایلی که در ابواب دیگر فقه دلالت بر اتحاد افق می کنند:

پس از آن ایشان به دلالت شواهدی مانند دعای قنوت نماز عید, که در آن عبارت "هذا الیوم" آورد شده است و ظهور اینکه لیله القدر, شب واحدی در کل کره زمین است, استناد می نمایند.
با ذکر مقدمه ای که در ابتدای کلام آوردیم, مشخص می شود بنابر هر دو قول اتحاد و اتفاق, ما یک روز ثابت به عنوان روز عید و یک شب ثابت به عنوان لیله القدر نداریم. بلکه بخاطر کروی بودن زمین, مناطق مختلف از حیث شب و روز باهم در تقابلند. بنابراین باید ادله ای از این قبیل در هر صورت, حمل به افق همان شخص شود. مثلا وقتی گفته می شود که در هنگام زوال, درهای آسمان گشوده می شود, واضح است, که زوال هر منطقه برای خودش لحاظ شده است.
در نهایت به ذکر اشکال مهمی که به مبنای اتحاد افق وارد می شود می پردازیم:

بیان اشکال

حتی طبق نظریه اتحاد آفاق, واضح است که رؤیت در بلد, شرعا به عنوان اماره خروج ماه از تحت الشعاع جعل شده است. پیامبر اکرم (ص) و ایمه معصومین (ع) برای شروع ماه به این اماره تمسک می نموده اند و همه مسلمانان تا قبل از اختراع تلگراف و تلفن, راه دیگری جز اتکا به این اماره نداشته اند. در صورتیکه با توجه به کروی بودن زمین و حرکت ماه در مدار خود به گرد زمین, واضح است که اگر ماه در یک افق دیده نشود, بالاخره در آفاق غربی تر, قابل رؤیت خواهد بود. بنابراین در بسیاری از موارد, اماره رؤیت, منعکس کننده واقع نخواهد بود و در نتیجه بسیاری از اعمالی که مؤمنین طبق این اماره قبل از عصر ارتباطات انجام داده اند, از دید واقعی خارج از وقت بوده است. در صورتیکه در مواردی مانند روزه آخر ماه شعبان, شارع می توانسته است که با جعل احتیاط, جلوی این فوت مصلحت واقعیه را بگیرد, باز این کار را انجام نداده است و معصومین (ع) هم اعمال خود را طبق همین اصل انجام می داده اند.
پس جعل رؤیت به عنوان اماره, کشف از این می کند که خود رؤیت باید نقشی در شروع ماه قمری داشته باشد.