تبیان، دستیار زندگی

سلام دوستان

در این جا چند تا مباحث و فرمول براتون دارم میگم

از دوستان دیگه خواهش می کنم بیان و اونا هم چند تا فرمول برامون بزارن

سلام

والا ما هم که گفتیم بچه های دیگه هم بیان فعالیت ولی کسی که نیومد

حالا هم بهشون میگیم بیان

لطفا مارو دست تنها نگذارید

قوانین گرفتگی ها

پیشگویی هلال

آیا می توان رؤیت هلال را از روی سن آن پیشگویی کرد؟

آیا می توان رؤیت هلال را از روی مکث آن پس از غروب, پیشگویی کرد؟

مهمترین علت عدم امکان رؤیت هلال در افق, نور خورشید است که در آغاز ماه قمری, اتفاقا در نزدیکی ماه قرار دارد. بنابراین پس از غروب آفتاب, هر چه هلال بیشتر در آسمان باقی بماند, یا به اصطلاح مکث بیشتری داشته باشد, احتمال رؤیت آن بیشتر خواهد بود.
مدت زمان مکث هلال در افق نیز مشخصه قابل اتکایی برای رؤیت پذیری هلال نیست. بطور مختصر علت این مساله به فاصله زمانی بین الطلوعین و بین العشایین باز می گردد. اگر در تقویم اوقات شرعی دقت نمایید, در مییابید که فاصله زمانی بین الطلوعین و بین العشایین در اول تابستان به حداکثر و در اعتدالین به حداقل می رسد. علت این پدیده را می توان در تغییر میل خورشید در طول یک سال شمسی, جستجو نمود. بنابراین زمان تاریک شدن هوا در بین العشایین و در نتیجه سرعت کاهش ارتفاع خورشید زیر افق, در فصول مختلف, متغیر است. در مساله رویت هلال, هرچه آسمان تاریک تر باشد, یعنی ارتفاع خورشید, کاهش بیشتری پیدا کرده باشد, شانس رؤیت بیشتری داریم. با توجه به مقدمه ای که در مورد بین الطلوعین و بین العشایین بیان شد, مشخص می شود که زمان, عامل تعیین کننده ای برای تاریک تر شدن هوا نیست. یعنی مثلا در طول 15 دقیقه, در اعتدالین, هوا به مراتب تاریکتر می شود تا در مدت مشابه در اول تابستان. بنابراین مکث زمانی هلال در افق, رابطه مستقیمی با تاریک تر شدن هوا و رویت پذیرتر شدن هلال ندارد.

تحلیل صحیح از رؤیت پذیری هلال

برای اینکه ما بتوانیم هلال را رؤیت کنیم, باید بتوانیم نور هلال را از روشنی آسمان در افق تمییز دهیم. آنچه گفته شد, یک اصل کلی در رؤیت همه اشیا و بخصوص اجرام سماوی است. اینکه ما در روز نمی توانیم ستارگان را ببینیم بخاطر اینست که نور آنها به حدی نیست که از نور خورشید قابل تمایز باشد و پس از غروب خورشید با تاریک تر شدن هوا, رفته رفته تعداد ستارگانی که قابل رؤیتند, بیشتر می شود.
نور هلال بستگی به دو مشخصه مقدار روشن, و اندازه قطر مریی آن دارد. مقدار روشن هلال به زاویه بین ماه و خورشید بستگی دارد. اندازه قطر ماه هم به فاصله ماه تا زمین مربوط می شود. چنانچه می دانیم ماه در حالت اوج, دورترین فاصله و در حالت حضیض, نزدیکترین فاصله را داراست. روشنی محل قرار گرفتن هلال در افق, بستگی به اختلاف ارتفاع ماه و خورشید دارد. هرچه این اختلاف بیشتر شود, هلال در موقعیت تاریکتری قرار می گیرد و نور آن قابل تمایز تر است. بنابراین یک تحلیل صحیح از رؤیت پذیری هلال, بستگی به سه عامل: مقدار روشن, اندازه قطر و ارتفاع هلال بهنگام غروب آفتاب دارد.

منطق پیشگویی هلال در برنامه نجوم اسلامی

با توجه به تحلیل فوق, باید با استفاده از گزارشات مستند نجومی1 که از رؤیت هلال های جوان به ما رسیده است, می توانیم حد قابل رؤیت هلال را مشخص نماییم. این گزارشات باید با ذکر دقیق موقعیت ناظر و حتی المقدور عکس مستند از هلال باشد. به عنوان یکی از دقیق ترین منابع نجومی در ?Astronomical Almanac? حد رؤیت پذیری هلال را با چشم غیر مسلح, در شرایط عادی, زمانی دانسته شده است که لااقل 1% از سطح ماه روشن باشد.2
در این راستا برای پیشگویی رؤیت پذیری هلالی معین, سه حالت پیش می آید:

حالت اول: مشخصات هلال مورد نظر از کمترین حد رؤیت شده پایین تر است.

حالت دوم: مشخصات هلال مورد نظر از حدودی که رؤیت شده است, بالاتر است.

حالت سوم: مشخصات در حدی نیست که بتوان جزم به رؤیت یا عدم آن داشت.
در حالت اول هلال رؤیت شدنی نیست. در حالت دوم هلال قطعا رؤیت می شود و در حالت سوم احتمال رؤیت یا عدم رؤیت می رود. هرچه مشاهدات ما در رؤیت هلال های جوان بیشتر شود, از حجم حالت سوم کمتر و به دو حالت اول و دوم بیشتر می شود. در شرایط فعلی معمولا حدود 10 ماه از سال در دو حالت اول و دوم و فقط دو ماه در حالت سوم قرار می گیرند.  

تعیین معیار برای رؤیت پذیری هلال

چنانچه گفته شد, باید رؤیت پذیری هلال را در سه سطح اطمینان به رؤیت, اطمینان به عدم رؤیت و عدم اطمینان, جستجو نمود. برای یافتن هریک از محدوده های فوق, قبل از هر چیز باید به گزارشات مستندی که در مورد رؤیت هلال به ما می رسد, تکیه کنیم. این گزارشات باید توام با ارایه شواهد قابل قبول مانند عکس یا تصویر نقاشی شده شکل هلال و بیان موقعیت دقیق محل رؤیت باشند. معمولا سیاراتی مانند عطارد, زهره و مریخ, قراین خوبی برای تشخیص صحیح بودن ادعای رؤیت هستند. از آنجا که موقعیت این سیاره ها نسبت به هلال, قابل محاسبه است, رصد کننده باید در گزارش خود, به وضعیت قرار گرفتن هلال نسبت به این سیارات اشاره نماید.
در هر صورت از دیدگاه نجومی, به علت درصد بالای خطا در رؤیت هلال, نمی توان به گزارشات افراد غیر حرفه ای, بدون توجه به قراین, اطمینان نمود. دانشمند مالزیایی, الیاس, در یک تحقیق تجربی به این نتیجه رسید که 15% رؤیت کنندگان هلال, ممکن است صادقانه و از روی توهّم, ادعای رؤیت نمایند!
با بررسی گزارشات, ما می توانیم امکان یا عدم امکان رؤیت را تعمیم دهیم. مثلا با توجه به اینکه هلالی با درصد روشن 32/1 و قطر حد اکثر و با ارتفاع 9 درجه و 26 دقیقه بهنگام غروب آفتاب, رؤیت شده است1 , می توان نتیجه گرفت که در این ارتفاع, هلال هایی با درصد روشن بیشتر, به طریق اولی رؤیت شدنی خواهند بود ویا هلالی با این درصد روشن, در ارتفاع های بالاتر قطعا رؤیت می شود. از طرف دیگر می توانیم با بررسی رکوردهای ثبت شده در مورد رؤیت هلال, پایین ترین حد امکان رؤیت با چشم غیر مسلح را بدست آوریم. به دو رکورد زیر که به عنوان نمونه از گزارش رؤیت هلال ماه های قمری 1416-1417 نقل می شود, توجه فرمایید:
1- هلال شوال سال 1409 قمری در آمریکا توسط پنج گروه مجزا, ابتدا با سن 13 ساعت و 28 دقیقه با دوربین دو چشمی 80x11 در شهر لانسینگ, سپس در شهر گراند راپیدز با سن 13 ساعت و 40 دقیقه با تلسکوپ انعکاسی 10 اینچی, سپس در شهر آستین با سن 13 ساعت و 47 دقیقه با دوربین دو چشمی 70x11, آنگاه در شهر دنور با دوربین دو چشمی 35x7 و بالاخره در سوکور با سن 14 ساعت و 51 دقیقه با چشم غیر مسلح رصد شده است. با توجه به مشخصات هلال در شهر سوکور که با چشم غیر مسلح رؤیت شده است یعنی درصد روشن 7/0 و قطر نزدیک به حداکثر و ارتفاع 7 درجه و 37 دقیقه بهنگام غروب آفتاب, به عنوان یک رکورد, می توان امکان مشاهده موارد با مشخصات کمتر از این را منتفی دانست.1
2- هلال محرم سال 1418 با سن 18 ساعت و 31 دقیقه در رصدگاه عبدالعلی بیرجندی شهر بیرجند, توسط آقای محمد زاهد آرام رؤیت شده است. همین هلال کمی بعد توسط آقای محسن قاضی میر سعید در رصدگاه کوشیار گیلانی هشتگرد, با دوربین دو چشمی 60x20 رؤیت شده است. با توجه به مشخصات هلال در بیرجند, یعنی درصد روشن 87/0 و قطر 53/0 درجه (تقریبا معادل قطر متوسط ماه) و ارتفاع 6 درجه و 12 دقیقه به هنگام غروب آفتاب, این رؤیت هم می تواند بعنوان یک رکورد, قابل استفاده قرار گیرد.2
موارد مشکوک مواردی هستند که هلال با مشخصاتی شبیه به رکوردها ولی با قدری تفاوت, قابل رؤیت است. مثلا اگر درصد روشن هلال همان اندازه باشد یا قدری بیشتر باشد ولی ارتفاع آن کمی کمتر از حد ثبت شده باشد, نمی توان حکم قطعی به رؤیت یا عدم امکان رؤیت نمود. مشخص نبودن قدرت بینایی چشم انسان و غالبا غبارآلود بودن افق, محدوده موارد مشکوک را بزرگتر می کنند. ولی در مجموع در بیشتر موارد, با استناد به مشاهدات انجام شده, می توان حکم به امکان یا عدم امکان رؤیت از نظر نجومی نمود.  

استفاده از زاویه یاب (تیودولیت) در رؤیت هلال

از آنجا که تنظیم تلسکوپ های قوی در موقعیت ماه, کاری زمان گیر است, و معمولا مدت مکث هلال های جوان در افق کم است, برای رؤیت, معمولا از ابزار ساده تری به نام زاویه یاب یا تیودولیت استفاده می شود. خصوصیت این دستگاه آن است که می تواند به سهولت نقطه ای از آسمان با سمت و ارتفاع مشخص را برای ما پیدا کند. برای رویت باید ابتدا بکمک نرم افزارهای نجومی, سمت و ارتفاع ظاهری ماه را در فواصل 5 دقیقه ای استخراج نماییم, آنگاه راس مقطع های زمانی ثبت شده, زاویه یاب را بطرف محل هلال نشانه رویم. از آنجا که معمولا زاویه یاب ها قدرت بزرگنمایی هم دارند, می توانیم, در صورت قابل رویت بودن, هلال را رصد نماییم. با این روش می توان اطمینان حاصل نمود که در افقی خاص هلال رؤیت پذیر می باشد, یا خیر. برای اطمینان بیشتر می توان پس از تعیین محل دقیق هلال توسط تیودولیت, با دوربین دو چشمی قوی, منطقه مزبور را جستجو نمود. گروه های تخصصی رؤیت هلال معمولا از این ابزارها استفاده می نمایند.

تقویم قمری

قدیمی ترین نوع تقویم, تقویم قمری است. از آنجا که با نگاه به شکل ظاهری ماه, بسادگی تاریخ روز, بدست می آید, در گذشته این تقویم بسیار متداول بوده است. شروع ماه قمری با اولین غروبی است که هلال ماه در آن رؤیت می گردد و هر ماه تا 29 یا 30 روز ادامه پیدا می کند. از آنجا که طول متوسط ماه هلالی 5306/29 روز است, تعداد ماه های 30 روزه بیشتر از ماه های 29 روزه است. پیشگویی 29 یا 30 روزه بودن ماه بسادگی ممکن نیست. زیرا رؤیت شده یا نشدن هلال بستگی به عوامل پیچیده ای دارد که محاسبه آنها برای همه میسور نیست.
تقویم تطبیقی به تقویمی گفته می شود که در صدد تبدیل دو یا چند گونه تقویم مختلف به یکدیگر باشد. مثلا تطابق تقویم های شمسی, قمری و میلادی در یک تقویم تطبیقی انجام می گردد. دسترسی به تقویم تطبیقی می تواند نقش مؤثری در مطالعات تاریخی داشته باشد. در این راستا نوشتن تقویم های تطبیقی که تقویم قمری را به شمسی یا میلادی تبدیل نماید, کار دشواری است, زیرا تعیین 29 یا 30 روزه بودن ماه ها در گذشته های دور, بسادگی قابل دسترسی نیست. بهترین الگویی که برای به نظم کشانیدن تقویم قمری پیشنهاد گردیده است, انتخاب یک دوره سی ساله با ماه های یکی در میان 29 و 30 روزه است. در این دوره, 11 سال کبیسه موجود خواهد بود. سال کبیسه سالی است که ذوالحجه آن برخلاف اصل یکی در میان بودن ماه های 29 و 30 روزه, مانند ذوالقعده, 30 روزه باشد. بنابراین طول سالهای عادی 354 روز و طول سال های کبیسه 355 روزه خواهد بود. در این تقویم 29 یا 30 روزه بودن هیچ ماهی به دقت تعیین نمی شود و فقط می توانیم در مجموع تقویم نسبتا صحیحی داشته باشیم. چنانچه بیان شد, از آنجا که طول ماه متوسط هلالی به میزان 0306/0 روز بیش از 5/29 روز است, بنابراین با نظام یکی در میان 29 و 30 روزه در هر سال کسری از روز زیاد می آید و مجموع این کسر روز ها در سی سال تقریبا معادل 11 روز می شود.

کسر اضافه از روز برای هر سال 3672/0 = 12 * 0306/0
روز اضافه در هر دوره سی ساله 016/11 = 30 * 3672/0

بنابراین در هر 2000 سال تقریبا یک روز خطا در این سیستم تطبیقی بوجود می آید, که قابل اغماض است.

روز 056/1 = 016/0 * (30/2000)

همانطور که اشاره شد, مشکل این تقویم آنست که 29 یا 30 روزه بودن هر ماه مشخص را نمی تواند تعیین نماید ولی می تواند در مجموع نزدیکترین مقیاس تخمینی را در اختیار ما قرار دهد.
با استفاده از قابلیت های روز افزون رایانه, برنامه نجوم اسلامی در تقویم تطبیقی خود, برای اولین بار تقویم تطبیقی دایمی با محاسبات کامل را در اختیار کاربران قرار داده است. در این تقویم 29 یا 30 روزه بودن هر ماه قمری طبق افق منطقه ای مشخص, با محاسبه حالات ماه در آن منطقه و در آن تاریخ به دقت انجام می شود. می توان با مقایسه برخی از وقایع تاریخی مستند, به دقت بالای این برنامه در محاسبه تقویم تطبیقی پی برد.