جهل
جهل و نادانی زمینه گناه را به وجود میآورد و انسان را به سوی گناه میکشاند. جهل به خدا، جهل به هدف از آفرینش، جهل به قوانین خلقت، و جهل به زشتی گناه و آثار آن از جمله ابعاد نادانیاند.در دوران جاهلیت گناهان گوناگون، سراسر زندگی مردم را گرفته بود و علت بیشتر آنها جهل و حماقت بود. برای توضیح به این آیات توجه کنید:
قَالُوا یا مُوسَى اجْعَلْ لَنَا إِلَهًا کَمَا لَهُمْ آلِهَةٌ قَالَ إِنَّکُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ. (اعراف / 138)[بنیاسرائیل به موسی] گفتند: ای موسی برای ما معبودی (از بت) قرار بده، چنانکه آنها (بتپرستان) معبودانی (از بت) دارند. [موسی] گفت: شما جمعیتی جاهل و نادان هستید.
حضرت لوط(ع) به قومش فرمود:أَئِنَّکُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ شَهْوَةً مِنْ دُونِ النِّسَاءِ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ. (نمل / 55) آیا شما به جای زنان، به سراغ مردان، از روی شهوت میروید؟ شما قومی جاهل هستید.در سوره یوسف نیز میخوانیم:قَالَ هَلْ عَلِمْتُمْ مَا فَعَلْتُمْ بِیوسُفَ وَأَخِیهِ إِذْ أَنْتُمْ جَاهِلُونَ. (یوسف / 89)یوسف (به برادران خود) گفت: آیا دانستید که با یوسف و برادرش (بنیامین) چه کردید؟ آنگاه که جاهل بودید.از این آیات به روشنی استفاده میشود که جهل و نادانی یکی از ریشههای گناهان است.
در سخنان امام علی(ع) نیز بارها جهل، زمینه گناه معرفی شده است، مانند:لَا یَجْتَرِئُ عَلَى اللَّهِ إِلَّا جَاهِلٌ شَقِیٌّ. (شریفرضی، بیتا: ن 53)گستاخی و جرأت بر (نافرمانی) خدا را جز جاهل و شقی روا نمیدارد.الجهل معدن الشر، الجهل اصل کل شر، الجهل یفسدالمعاد. (تمیمیآمدی، 1366: (جهل))جهل مرکز زشتی است، جهل ریشه و پایه زشتی است، جهل موجب تباهی معاد انسان است.
قَصَّمَ ظَهری رَجُلان: عالِم مُتَهتِّک و جاهِل مُتَنسِّک ... . (مشکینیاردبیلی، بیتا: 127)دو شخص، کمرم را شکستند، دانشمند بیپروا، و جاهل مقدس نما. [سپس فرمود:] جاهل، انسان را با زهدنماییاش میفریبد، و عالم با گستاخی و بیپرواییاش، انسان را فریب میدهد.