تبیان، دستیار زندگی

هفت سین چیست و چگونه درفرهنگ ما وارد شده است؟ اجزاء سفره عید یا سفره هفت سین کدامند و هریک نماد چه هستند؟

تقدّس عدد هفت:
عدد هفت عددى مقدّس نزد ملل مختلف است واز جمله در ایران به دلایلى این عدد مقدّس شمرده مى شده است: هفت آسمان، هفت شهرعشق، هفت خوان رستم و هفت سین یا شین یا میم سفره عید، از حضور مستمر این عدد در سنن و عقاید ملّت ها حکایت دارد. " هفت نزد ایرانیان عدد مقدّسى است و با هفت امشاسپندان یا هفت جاودانه مقدّس ارتباط کامل دارد."(3) امشاسپندان یا جاودانان مقدّس، مقدّسان بى مرگ یا جاودانان پاک، صفات پاک اهورامزدا هستند که نامهایشان به ترتیب عبارتند از: ( واژه ها به صورت فارسى آمده، نه پهلوى و اوستایی)1- بهمن 2- اردیبهشت 3- شهریور 4- سفندارمذ یا اسفند 5- خرداد 6- اَمـِرتات یا امرداد یا بنابر غلط مشهور مرداد.
" آنچه از اوستا بر می آید در راس این شش امشاسپندان گاه "سپنته مئینیو" قرار داشته و گاه اهورا مزدا، و با این افزوده عدد هفت را کامل مى کرده اند.
همچنین گاه به جاى اهورا مزدا، ایزد سروش را براى کامل کردن عدد هفت افزوده اند."(4)
متأسّفانه تاکنون میان اجزا هفت سین ( آنچه بیشترین فراوانى را میان ملّت ایران دارد.) و هفت امشاسپند ارتباط معنایى یافت نشده است: وهومن یا بهمن به معناى اندیشه نیک اشه وهیشته یا اردیبهشت به معناى بهترین و بالاترین راستى و پاکى خشثروئیریه یا شهریور با معناى بهترین و بالاترین راستى و پاکى سپنته آرمئى تى یا سفندارمذ ( اسفند) فروتنى مقدس هئوروتات یا خرداد: رسایى و تندرستى امرتات یا بیمرگى ( الف در اول کلمه امرتات نفى کننده است مرداد به تنهایى به معنى مرگ و نیستى است) " اگر در درازاى زمان هفت "سینی" یا هفت میوه یا گل یا سبزى که با سین آغاز مى شوند و هر یک با نشانه اى از با رورى و تندرستى تلقین شده اند، در آنجا باید پاى ذوق لطیف ایرانى را جستجو کرد. آن چیزهایى که امروزه خوان ما را زینت مى بخشد و همه اهل خانه را به جهانى از شادى و سرسبزى فرا مى خواند چیست، سبزه نودمیده است و سنبل خوش بر و خوش بو، سیب که میوه اى بهشتى نام گرفته است و نمادى از زایش است ، سمنو این مائده تهیّه شده از جوانه گندم که بخشى از آیین هاى باستانى را یاد آورى می کند.
سنجد که بوى، برگ و شکوفه درخت آن محرِّک عشق و دلباختگى است.
سیر که از دیر زمان به عنوان دارویى براى تندرستى شناخته شده است.
دانه هاى سپند(اسفند) که نامش به معنى مقدّس است و دانه هاى به رشته کشیده آن زینت بخش خانه هاى روستایى و دافعِ چشم بد است.
ما بر این خوان آیینه مى گذاریم که نور و روشنایى مى تاباند، شمع مى افروزیم که روشنایى و تابش آتش را به یاد مى آورد ،
تخم مرغ که تمثیلى از نطفه و بارورى است، کاسه آبِ زلال به نشانه همه آبهاى خوب جهان و ماهىِ زنده در آب به نشانه تازگى و شادابى ."(5)
با مقایسه اى میان معناى نام امشاسپندان ( که نام 6 ماه از سالهاى شمسى نیز هست.) و کنایات و استعاره هاى اجزا سفره هفت سین آشکار مى گردد که جز سپنته و اسفند که فقط تکرار واژه است، ایندو ارتباط دیگرى با یکدیگر ندارند و این ناشى از مسخ و قلب این سنّت کهن در طىّ اعصار طولانى است.
به هر روى تنها مى توان گفت: خوان نوروزى که اجزا آن با عشق چیده شده است ، بر رخسار زیباى محبَّت و موَّدت خانوادگى، زیبایى طبیعت و رنگ هاى اعجاب آور آن را هم خواهد افزود.
،چرا که نوروز جشن طبیعت و جشن نوشدن زندگى است.
پى نوشتها:
1- برومند،دکترسعید جواد، نوروز جمشید،ص 326
2- همان، ص 328
3- همان،ص 327
4- رضى، هاشم ، دانشنامه ایران باستان، ج 1، صص 40و339
5- آموزگار، ژاله ، کِلک، بهمن واسفند 1370 ،ش 24-23 ،دانشنامه مزدیسنا تألیف: دکتر جهانگیر اوشیدری