تبیان، دستیار زندگی

برخی از کارشناسان معتقدند نماز خواندن تنها غذای روح انسان نیست , بلکه جسم انسانها را نیز تقویت می کند و آنها را در مبارزه با مشکلات روزمره یاری می دهد . وقتی چشمها در حالت نماز ثابت می ماند جریان فکر هم خود به خود آرام شده و ... ادامه مطلب

در نتیجه تمرکز فکر افزایش می یابد. ثابت ماندن چشم باعث بهبود ضعف و نواقصی مانند نزدیک بینی می شود و به لحاظ روانی این حالت باعث افزایش مقاومت عصبی فرد شده و بی خوابی و افکار ناآرام را از انسان دور می کند. ایستادن در حالت نماز باعث تقویت حالت تعادلی بدن شده و قسمت مرکزی مخچه که محل کنترل اعمال و حرکات ارادی است را تقویت می کند و این عمل باعث می شود فرد با صرف کمترین نیرو و انرژی به انجام صحیح حرکات بعدی بپردازد. نماز قسمت فوقانی بدن را پرورش داده و ستون مهره ها را تقویت کرده و آن را در حالت مستقیم نگاه می دارد. تقویت احشاء و ماهیچه های شکم , حفظ سلامت دستگاه گوارش و رفع یبوست مزمن سوء هاضمه و بی اشتهایی از دیگر خواص نماز خواندن و رکوع در نماز است.

ضرورت یكنواختی ساعت خواب
امروزه ، نخستین اصلی كه در ایجاد بهداشت خواب ،ت وسط جدیدترین منابع علمی دنیا توصیه می شود « بیدار شدن هر صبح سر یك موقع مشخص از خواب است .
دكتر « شابیرو » می گوید :
هر شب در یك ساعت معین خوابیدن و صبح ها در یك ساعت معین بیدار شدن ، نه تنها فرد را در طول روز با نشاط و شاداب می سازد بلكه خوابی راحت و آرام برای او به ارمغان می آورد .
با یك نگاه دقیق می بینیم وقت نماز شب در تمام طول سال ، یا در نظر گرفتن تغییرات ناشی از حركات وضعی و انتقالی زمین ، زمان ثابتی است و اقامه كننده نماز شب با برخاستن قبل از اذان صبح در واقع اساسی ترین گام را در جهت رعایت بهداشت خواب و در نتیجه آن ، سلامت بدنی و تعادل روانی برداشته است .
بهترین وقت برای خواب
بدون شك برنامه اصلی خواب مربوط به شب است ، و شب به خاطر آرامش كه از تاریكی پدید می آید اولویت خاصی در این مورد دارد .
دانشمندان پی برده اند 70 % از خواب عمیق در یك سوم اول شب صورت می گیرد و چنانكه یك فرد تا نیمه شب بخواب نرود در واقع قسمت اصلی خواب خود را از دست داده است .
پرفسور « اُوزولد » كه بیش از 40 سال در دانشگاه « ادنبره » در مورد خواب تحقیق و بررسی نموده است می گوید :
« بهترین وقت برای خوابیدن چندین ساعت قبل از نیمه شب می باشد . »
یك ساعت خواب قبل از نیمه شب برابر با جندین ساعت خواب بعد از آن می باشد

اگر می خواهید هنگام رفتن به رختخواب بسرعت خوابتان ببرد ، صبح ها زود از خواب بیدار شوید و این كار را بصورت دائم و منظم انجام دهید .
این گونه می توانید بهترین نوع خواب را برای خود فراهم سازید و در طول روز با نشاط و شاداب شوید .
مولف كتاب « خواب هنر است » ترجمه « احمد رضوان » می نویسد :
« ... تاثیر خوابیدن قبل از نیمه شب ، در ایجاد شادابی و نشاط جسم دهها بار بیشتر از خواب ساعات بعد از نیمه شب است .
بدترین چیز اسن است كه یك فرد بگوید : ساعت دو نیمه شب خواهم خوابید و چون به هشت ساعت خواب نیاز دارم ، ساعت ده صبح بیدار خواهم شد ... »
« نیریس دی » پژوهشگر زن در كتاب خود « تفسیر و دلالتهای رویاها » می نویسد :
این نظریه كه می گوید : « زود خوابیدن و صبح زود بیدار شدن انسان را سلام ، پر بار و خردمند می گرداند »ـ و نیز « یك ساعت خوابیدن قبل از نیمه شب برابر است با سه ساعت خواب بعد از نیمه شب » حقیقت است .

فواید خواب « قیلوله »
گاه شرایطی در زندگی انسان پیش می آید كه مثلاًمجبور می شود شبانه سفر كند و روز استراحت نماید ، كه این صورت توصیه می شود فرد به خواب « قیلوله » برود .
خواب قیلوله ، خواب بسیار مفیدی است كه موقع آن قبل از ظهر می باشد.
بررسی ها و تحقیقات انجام شده در یكی از دانشگاه های آمریكا نشان می دهد كه خواب قیلوله به مدت 15 دقیقه هنگام ظهر خطر ابتلا به عوارض قلبی را 10 تا 15 در صد كاهش می دهد .
در نتایج این تحقیقات آمده است كه خواب قیلوله در تنظیم « ساعت بیولوژیك » بدن بسیار موثر بوده و نشاط فكری ، فعالیت ها و كار ایی افراد را افزایش می دهد .
پزشكان غربی در تحقیقات دیگری ثابت نموده اند كه نیم ساعت خواب قیلوله – اگر فرد طی آن به خواب عمیق برود – به اندازه یك شب خوابیدن برای بدن او مفید خواهد بود .
این پزشكان می افزایند كارمندان و كارگرانی كه ظهر هنگام به خواب قیلوله می روند فعالیت و كارایی آنها بسیار بهتر از دیگران می باشد .
این حقیقت كه به تازگی در غرب كشف شده ،چهار ده قرن پیش بر زبان پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و اهل بیت گرامیش جاری شده است .
در رابطه علامه مجلسی می گوید :
« مستحب است قبل از ظهر خوابیدن و بعد از نماز ظهر تا موقع نماز عصر » .

بدترین وقت خواب
اوقاتی كه خوابیدن در آنها نهی شده است عبارتند از :
1- هنگام نماز شب ، یعنی یك یا دو ساعت قبل از اذان صبح
2- هنگام طلوع فجر ، از اذان صبح تا طلوع آفتاب
3- قبل و هنگام غروب آفتاب و نیز بعد از آن .
رسول خدا صلی الله علیه و آْه می فرماید : « خوابیدن ابتدایی روز ( بین الطلوعین ) بی عقلی است و خواب قیلوله ( قبل از ظهر ) نعمت است خواب بعد از عصر حماقت است و خوابیدن بین مغرب و عشا مانع رزق و روزی می شود » .
امام زین العابدین علیه السلام به یكی از یاران خود می فرماید : قبل از طلوع آفتاب هرگز مخواب چرا كه این موقع خوابیدن را برای تو نمی پسندم و بدان كه خداوند روزی بندگان را بدست ما در آن ساعت تقسیم می نماید . »
امیر المومنین علیه السلام می فرماید : « خوابیدن بین نماز مغرب و عشا و نیز قبل از طلوع آفتاب موجب فقر می شود . »

آرامش عضلانی حاصل در اثر نماز شب
گروهی از نویسندگان مسلمان كوشیده اند ، در حركات نماز اعم از قیام و قعود و ركوع و سجود جنبه های از نرمش عظلانی و ورزش بدنی را بجویند و آن را با نرمش های متداول دیگر كه منجر به استراحت و آمادگی عظلانی می شود، مقایسه كنند .
اما دیدگاه ما به آرامش عضلانی ناشی از نماز ،از دریچه دیگری است .
دانش پزشكی امروزه ، به اثبات رسانده است كه اگر شخصی در ساعت حدود 10 شب بخوابد و حدود نیم ساعت قبل از اذان صبح بیدار شود ( یعنی حدوداً 7 ساعت بخوابد ) در ساعت حدود یك بامداد در بدن او برخی مواد شیمیایی شبه « مورفین » تشرح می شوند ( این مواد به عنوان گروهی « اندروفین ها » و « آنگفالین ها » نامگذاری شده اند ) و اثر مستقیمی بر قسمتهای مختلف بدن از جمله عضلات اسكلتی دارند و در طول روز پس از آن ، منجر به آرامش و راحتی عضلات ( RELAXAATION ) برای فرد می شوند .
اما چنانچه شخص در ساعت حدود 12 شب بخوابد و صبح زود بعد ،ساعت 10 صبح از خواب برخیزد ( یعین حدوداً 10 ساعت بخوابد ) « اندروفین ها » و « آنگفالین ها » بر خلاف حالت گذشته ترشح كافی پیدا نمی كنند و در نتیجه این امر سبب می شود با اینكه این شخص حدود 3 ساعت بیشتر از شخص قبلی خوابیده است . از آرامش و استراحت عضلانی به اندازه كافی بهره مند نشود .
و درست به همین علت است كه هر چه خواب انسان بیشتر ادامه پیدا كند ، احساس خستگی و كوفتگی عضلانی او بیشتر می شود .
نماز پر فضیلت شب با اثر درخشان و بی نظیری كه در ایجاد بهداشت خواب و تنظیم آن دارد در این مورد نقض بسزایی دارد و انسان را به سوی آرامش عضلانی ناشی از ترشح این مواد شیمیایی درون زا سوق می دهد .
بزرگان عرصه علم و اندیشه مانند استاد « شهید مطهری » برنامه زندگی خود را بر مبنای خوابیدن در ساعت 10 شب و بر خاستن از خواب ، حدود نیم ساعت قبل از اذان صبح تنظیم كرده بودند تا از مواهب خدادای و بی حد وحضر نماز شب ، حداكثر فیض و بهره را ببرند .

فعل و انفعالات بدن موقع خواب
هنگام خواب بسیار از فعالیت های جسمانی و بخش مهمی از فعالیتهای فكر ی و مغزی انسان تعطیل می شود. در این هنگام دستگاههای از بدن مانند قلب و ریه و بخشی از فعالیت های مغزی كه برای ادامه حیات لازم است به كار خود ادامه می دهند آن هم بسیار مهم و آهسه اضافه بر این یكسری فعالیت های دیگر نیز صورت می گیرد كه به شرح ذیل می باشد :
در اثر خواب سطحی و سبك ، سوخت و ساز مواد غذایی در مغز صورت می گیرد و بدن انسان را از خستگی و تنبلی رها می نماید . و در اثر خواب REM توانایی مغزی و فكری تقویت و افزایش می یابد
تغییرات شیمایی كه در خواب سبك و آرام صورت می گیرد
در مرحله خواب سبك ترشح هورمن رشد Growth hormone و تولید پروتیئین افزایش می یابد و بدن شروع به ترمیم خود می كند .

تغییرات حاصل بر وظایف غدد در موقع خواب

هنگام خواب تغییرات مختصری در وظایف و فعالیتهای غدد صورت می گیرد .
اضافه بر هورمن رشد Growth hormone ، ترشح هورمن دیگری به نام پرو لاكتین Prolactin نیز در هنگام شب افزایش می یابد .
دختران و پسران جوان در اوائل بلوغ نیز ترشح هورمن ها دستگا ههای تناسلی آنها LH ، FSH در هنگام خواب افزایش می یابد .

پیامد ها و خطرات ناشی از خواب
آیا هنگام خواب طبیعی خطری وجود دارد ؟!

خداوند متعال می فرماید :
( خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض می كند ، و ارواحی را كه نمرده اند نیز به هنگام خواب می گیرد ، سبب ارواح كسانی كه فرمان مرگشان را صادر كرده نگه می دارد و ارواح دیگری را ( كه باید زنده بمانند ) باز می گرداند تا سر آمدی معین ، در این امر نشانه های روشنی است برای كسانی كه اندیشه می كنند . )
دكتر شابیرو می گوید :
بررسی ها نشان داده است كه میانگین مرگ و میر ها در اثر سكته قلبی ، تنگی نفس ، سكته مغزی در هنگام خواب بیش از هنگام بیداری می باشد » .
وی می افزاید :
تعداد از بیماریها در هنگام خواب رخ می دهد ، اختلال و نوسان ضربان قلب همواره در خواب REM ( متناقض ) صورت می گیرد .
هنگام خواب در بسیاری از مردم مجرای تنفسی برای مدت گذاریی مسدود شده و نفس كشیدن آنها قطع می گردد .

مضرات بی خوابی
نیاز جسم و روح انسان به خواب به اندازه ای زیاد است كه توانایی و تحمل انسان در برابر بی خوابی بسیار كمك است و از چند شبانه روز تجاوز نمی كند ، به همین جهت جلوگیری از خواب و بیداری نگهداشتن اجباری افراد ، همیشه به عنوان یكی از دردناكترین شكنجه های نزد جباران و طاغوتیان شناخته شده است .
اگر چنانچه انسان یك شب یا بیشتر نخوابد ، در او عكس العمل و در حالتی ایجاد می شود كه بدن طی آن ، آنچه را در شب قبل در اثر بی خوابی از دست داده ، جبران می نماید .
در كتاب Health and body آمده است :
نخوابیدن انسان را بیشتر از گرسنگی و نخوردن از بین می برد .
روانشناسان اعلام كرده اند كه اگر یك فرد به مدت یك هفته نخوابد دچار پریشانی روانی و هذیان گویی می شود .
طی آزمایش های انجام شده بر روی افرادی كه آنها در آزمایشگاه های ویژه بیدار نگه داشته اند ، دریافته اند كه بی خوای سبب ایجاد حالتی از پرخاشگری و بر انگیختن در رفتار انسان شده ، و پریشانی و نگرانی ایجاد می نماید .
كاهش دقت و عدم تمركز ، پریشانی روانی و هذیان گویی ، خیالبافی و توهم نیز از پیامد های بیداری مفرط می باشند .
خلاصه می توان گفت در اثر بی خوابی حالاتی مشابه جنون به انسان دست می دهد
اضافه بر این محرومیت از خواب ، سبب ابتلا به بیماریهای همچون درد مفاصل ، ماهیچه ها و به طور كلی كندی حركت اعضا و جوراح بدن می شود .

مضرات پر خوابی
رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید : از پر خوابی بپرهیزید ، زیرا پرخوابی صاحب خود را در روز قیامت تهی دست می گذارد .
بررسی ها نشان داده است كسانی كه بسیار می خوابند از لحاظ روانی گرایش به نگرانی، افسردگی و خجالت زدگی دارند .
اعتماد به نفس در این افراد كم می باشد .
كوچكترین مشكلات و حوادث زندگی آنها را به رنج می آورد ، و فكر آنها را به خود مشغول می سازد ، و بیش از دیگران در مرعض اختلالات روانی هستند .