آخوندک

آخوندَک یا شُتُرزَنَک را به هر یک از حشرات راسته آخوندکان (Mantodea) گویند. این حشره به نامهای فال‌بین و قاطرکُش نیز معروف است چون از آب دهان این حشره قاطر مسموم می‌شود.

آخوندک حشره‌ای است سبزفام، ملخ‌وش، باریک و کشیده با پاهای دراز، سر بزرگ و دو جفت بال،^[۱] که هنگامی که آرام می‌ایستد پاهای خود را مانند دو دست به سمت جلو نگه می‌دارد و در این حالت از این جهت که انگار دارد دعا می‌خواند، او را در فارسی آخوندک و در بسیاری از زبان‌های فرنگی، ‎Mantis، Mantodea یا مانند آن می‌خوانند؛ چون که Mantis واژه‌ای یونانی به معنای پیغمبر است. برای تأکید بر این معنا حتی در زبان انگلیسی، گاه نام این جانور را با صفت «نیایشگر» هم همراه می‌کنند و آن را Praying Mantis می‌خوانند.^[۲] آخوندک بسیار خون‌آشام است و حتی به هم نوعهای خود هم رحم نمی‌کند. این حشره می‌تواند مدت درازی را بدون آب و خوراک تاب آورد. آخوندک تنها حشره‌ای است که قادر است سر خود را به اطراف بچرخاند. آن‌ها بیشتر در لابلای شاخ و برگ درختان زندگی می‌کنند و برای فریب طعمه ها، خود را به شکل شاخه‌ای کوچک در می آورند.^[۳] هرگاه مگسی به نزدیک این حشره بیاید دستها را به سویش دراز کرده، آن را می‌گیرد و سپس آرام آرام به خوردنش مشغول می‌شود. آخوندک‌ها چون حشرات زیان‌آور برای برزیگری و باغداری را شکار میکنند، برای این پیشه‌ها سودمند هستند.^[۱] آخوندک دارای ۸۰۰ گونه‌است که ۲۰ نوع از آنها در آمریکای شمالی یافت می‌شود و همگی بالهایی به رنگ قهوه‌ای یا سبز و طول اندامی در حدود ۵ سانتی‌متر دارند.

برخی از گونه‌های آخوندک

• Acanthops falcata - آخوندک برگِ مُرده ونزوئلایی


• Acanthops fuscifolia - آخوندک برگ مرده گرمسیری


• Acanthops tuberculata - برگ مرده گرمسیری


• Acromantis sp. - آخوندک مشتزن


• Ameles decolor


• Ameles spallanziana


• Alalomantis muta - آخوندک کامرونی


• Asiadodis squilla - آخوندک سپردار آسیایی


• Blepharopsis mendica - آخوندک ژاژ


• Brunneria sp. - آخوندک تَرکه‌ای


• Brunneria borealis - آخوندک شاخه‌ای

• Camelomantis sondaica


• Ceratocrania macra


• Ceratomantis saussurii


• Choeradodis rhombicollis - آخوندک سپردار گرمسیری


• Choeradodis stalii


• Cilnia humeralis


• Creobroter meleagris - آخوندک گُلی


• Creobroter gemmatus - آخوندک گلی هندی


• Creobroter pictipennis - آخوندک گلی هندی


• Creobroter elongata - آخوندک گلی


• Deroplatys angustata - آخوندک برگ مرده


• Deroplatys desiccata - آخوندک برگ مرده


• Deroplatys lobata - آخوندک برگ مرده


• Deroplatys truncata - آخوندک برگ مرده


• Empusa fasciata


• Empusa pennata


• Eremiaphila zetterstedti


• Euchomenella heteroptera - آخوندک سرشاخه


• Gongylus gongylodes - آخوندک ویالون


• Gonatista grisea - آخوندک جوگندمی


• Heterochaeta strachani


• Hierodula membranacea - آخوندک بزرگ آسیایی


• Hierodula grandis - آخوندک بزرگ هندی


• Hierodula patellifera - آخوندک هندی-آرامی


• Hierodula parviceps - آخوندک فیلیپینی


• Hoplocorypha sp.


• Humbertiella ceylonica


• Hymenopus coronatus - آخوندک ارکیده


• Idolomantis diabolica - آخوندک شیطان


• Idolomorpha madagascariensis


• Ischnomantis gigas


• Iris oratoria - آخوندک مدیترانه


• Liturgousa sp. - آخوندک گلسنگ


• Macromantis hyalina


• Mantis religiosa - آخوندک اروپایی


• Miomantis paykullii - آخوندک مصری


• Miomantis abyssinica - آخوندک مصری


• Odontomantis sp. - آخوندک مورچه‌ای


• Oligonicella scudderi - آخوندک اسکادر


• Orthodera novaezealandiae - آخوندک نیوزلندی


• Otomantis sp. - آخوندک مشتزن


• Oxyopsis gracilis - آخوندک پرویی


• Oxyopsis peruviana - آخوندک پرویی


• Oxyothespis dumonti


• Parasphendale agrionina - آخوندک پَرغنچه‌ای


• Parasphendale affinis - آخوندک باندپیچی آفریقایی


• Paratoxodera cornicollis - آخوندک ترکه‌ای بزرگ مالزی


• Phyllocrania paradoxa - آخوندک شبح


• Phyllovates chlorophaea


• Plistospilota guineensis


• Polyspilota aeruginosa


• Popa spurca - آخوندک سرشاخه


• Pseudocreobotra ocellata - آخوندک گلی خاردار


• Pseudocreobotra wahlbergii - آخوندک گلی خاردار


• Pseudovates arizonae - آخوندک تکشاخ آریزونا


• Rhombodera basalis - آخوندک سپردار بزرگ مالزی


• Rhombodera extensicollis - آخوندک سپردار بزرگ


• Rhombodera megaera - آخوندک سپردار بزرگ


• Sphodromantis balachowskyi - آخوندک آفریقایی


• Sphodromantis lineola - آخوندک آفریقایی


• Sphodromantis rubrostigma - آخوندک آفریقایی


• Sphodromantis centralis - آخوندک آفریقایی


• Sphodromantis viridis - آخوندک آفریقایی


• Sphodromantis gastrica - آخوندک آفریقایی


• Stagmatoptera hyaloptera


• Stagmomantis californica - آخوندک کالیفرنیا


• Stagmomantis carolina - آخوندک کارولینا


• Stagmomantis limbata - آخوندک حاشیه‌دار


• Stagmomantis floridensis - آخوندک فلوریدا


• Sibylla pretiosa


• Tamolanica tamolana


• Tarachodes afzelii


• Tarachodula pantherina


• Theopropus elegans - آخوندک برازنده


• Tisma freyi


• Taumantis sigiana - آخوندک سبز چمنی


• Tenodera australasiae


• Tenodera angustipennis - آخوندک باریک‌بال


• Tenodera sinensis - آخوندک چینی


• Toxodera denticulata - آخوندک ترکه‌ای بزرگ مالزی


• Yersiniops sophronicum - آخوندک زمینی یرسین


• Yersiniops solitarium - آخوندک زمینی شاخدار


• Zoolea lobipes

مردی که حدود 30 زنجره را پخته و خورده بود پس از گذشت چند ساعت ، مجبور شد به دلیل عکس العمل های شدید آلرژیک به دکتر مراجعه کند.
این مرد، که از نوک سر تا کف پا کهیر زده بود ، در بیمارستان بلومینگ به پزشکان اظهار داشت که 30 زنجره را از باغچه حیاط خانه اش شکار کرده و آنها را با کره و کمی سیر رنده شده و ریحان ، سرخ کرده و خورده بود.
وی در ادامه به پزشکان گفت :«راستش را بخواهید، طعمش آنقدرها هم بد نبود.» پزشک این مرد در این خصوص اظهار داشت که یکی از دلایل مهمی که پس از خوردن خوراک زنجره ، باعث بروز عکس العمل شدید آلرژیک در این بیمار شده این است که این مرد دچار بیماری آسم شدید و نیز آلرژی نسبت به حشرات و حیوانات صدف دار بوده است.
بنا به گفته حشره شناسان این زنجره ها مدت زمانی طولانی ، تقریبا 17 سال در زیر زمین زندگی کرده و از ریشه درختان تغذیه می کردند و نهایتا از زیر زمین بیرون آمده و میلیون ها گونه از آنها در فضا رها شدند.
جالب تر آنکه پس از حجوم این زنجره ها به آمریکای شرقی ، روزنامه ها از مزه خوب این زنجره ها تعریف کردند بدون اینکه از عواقب و خطرات احتمالی خوردن آنها حرفی به میان بیاوردند.
یکی از پزشکان بیمارستانی که این مرد در ان بستری شد اظهار داشت که روزنامه ها باید در خصوص تبلیغ اینگونه مواد غذایی بسیار محتاطانه عمل کنند.
چرا که ابتلا به برخی آلرژی ها خصوصا از نوعی که این بیمار به آن دچار شده بد می تواند خطر مرگ به همراه داشته باشد.
این پزشک همچنین به مردم توصیه کرد پیش از هرگونه اقدام برای خوردن چنین حشراتی بهتر است قبلا به پزشک معالج خود مراجعه کنند و پس از حصول اطمینان از سلامت کامل جسمانی اقدام به خوردن این گونه حشرات بکنند.

به نقل از جام جم

حشرات یا شش پایان ساکن خشکی هستند و بعضی بطور ثانویه آبزی شده‌اند.سر حشرات 6 قطعه وسینه حشرات 3 قطعه است که معمولا دارای 3 جفت پا و دو جفت بال است.شکم حشرات اصولا 11 قطعه بدون زواید حرکتی دارد.چشمها مرکب و ساده‌اند.بیش از 800 هزار گونه دارند.

حدود یک میلیون گونه از حشرات شناسایی شده و شاید چندین برابر این مقدار گونه های ناشناخته از حشرات وجود داشته باشد،حشرات به عنوان بخش اکثریت گونه های جانوری روی زمین به شمار می روند.حشرات تقریباً در تمام زیستگاه های خاکی و وابسته به آب شیرین یافت می شوند، از خشک ترین بیابان ها تا دریاچه های آب شیرین، از تاج پوشش گیاهان در یک جنگل بارانى منطقه استوایی (که در آنجا تنوع آنها به طرز باورنکردنی زیاد است) تا مناطق دور افتاده قطب شمال.حتی تعدادی از گونه‏ های حشرات در دریا یافت می شوند. بدین ترتیب عادت های غذایی حشرات نیز گوناگون است؛تقریباً هر ماده ای که ارزش غذایی داشته باشد توسط گروهی از حشرات برای تغذیه استفاده می شود.

نوع حشرات

تنوع حشرات در شکل نیز بسیار گسترده است. تقریباً تنها حالتی که درحشرات دیده نمی شود داشتن ابعاد خیلی بزرگ است. با این حال، حشرات در شمار زیادی از ویژگی ها با هم اشتراک دارند. علاوه بر مشخصه های کلی uniramian ها، اینها یک بدنه متشکل از سه قسمت شامل سر، قفسه سینه و شکم می شوند، یک جفت چشم مرکب (compound eyes) نسبتاً بزرگ و معمولاً سه چشم ساده (ocelli) که روی سر قرار گرفته اند؛ یک جفت شاخک، که آنها هم روی سر حشرات قرار دارند؛ زائده هایی نزدیک دهان حشرات شامل یک جزء لب مانند (labrum)، یک جفت اندام آرواره مانند بالایی برای گاز زدن (mandibles)، یک جفت اندام آرواره مانند پایینی (maxillae)، یک لب زیرین (labium) و قسمت زبان مانند کف دهان (hypopharynx)؛ دو جفت بال که از روی بدنه خارجی آنها رشد کرده اند (برخلاف مهره داران)؛ و سه جفت پا برای راه رفتن.

حشرات دارای سیستم گوارش کامل و پیچیده ای هستند. زائده دهانی حشرات، به ویژه، انواع گوناگونی دارد که به شکل پیچیده ای به عادت غذایی آنها مربوط می شود.

حشرات از طریق یک سیستم نایی، با دریچه های خارجی به نام اسپیراکل (spiracles) و لوله های بسیار ریز و ظریف شاخه ای، برای رساندن دقیق گازها به بافت های ویژه ی متابولیسم، " نفس می کشند ".اشکال آبزی حشرات ممکن است از طریق پوست خود گازها را با محیط مبادله کنند یا ممکن است انواع مختلفی از آبشش داشته باشند. دفع ضایعات نیتروژن دار از طریق لوله هاى مالپیگى (Malpighian tubules) انجام می شود.سیستم عصبی حشرات پیچیده است و تعدادی گره عصبی و دو رشته عصبی شکمی را شامل می شود.گره ها در عملکردشان از یکدیگر کاملاً مستقل می باشند؛برای مثال،اگر قفسه سینه از بقیه قسمت‏های بدن جدا شود، می تواند به صورت مجزا راه برود. این در حالی است که گره ها از خروجی های حسی (sensory output) نیز استفاده می کنند. یک ملخ حتی با از دست دادن یک بال می تواند با استفاده از ورودی‏های حسی (sensory output) از مغزش، این عیب را تصحیح کرده و به پرواز خود ادامه دهد. اندام های حس بسیار حساس و پیچیده هستند. علاوه بر چشم های ساده و چشم های مرکب،برخی از حشرات نسبت به صدا کاملاً حساس بوده و قدرت پاسخ دهی آنها در برابر محرک های شیمیایی بسیار شگفت آور است.

دانشمندان دریافته‌اند مگس سرکه با یافتن یک لکه کوچک پوسیده روی میوه یا مواد زائد ریخته شده پس از پیک نیک مردم در تفرج‌گاهها و غیره میتواند دو چیز مورد علاقه خود در طول عمر دو ماهه یعنی غذا و جفت خود را پیدا کند.

یافتن محل این غذاها برای این موجود کوچک فوق‌العاده حائز اهمیت است و باد و اعضای حسی حساسش در یافتن آنها نقش بزرگی را ایفا میکنند.

حشرات با توجه به مقوی تر بودن از گوشت و ماهی ممکن است در آینده تبدیل به غذای انسان‌ها در سراسر کره زمین شوند. روزنامه ایتالیایی"لارپوبلیکا" روز جمعه بااشاره به‌این مطلب می‌نویسد: تمایلات غذایی جدیدی ممکن است بشر را درآینده به‌سوی حشره خواری سوق دهد. البته این تمایل غذایی جدید هم اکنون نیز وجود دارد و حشره خوارها فقط از ملخ ، مورچه ، زنبور ، پروانه و سایر حشرات تغذیه می‌کنند. در حقیقت بشر همواره از حشرات تغذیه کرده است چه درگذشته و در زمان یونانیان و رومی‌ها و چه هم اکنون در بسیاری مناطق آسیایی ، آفریقایی و آمریکای جنوبی ، حشرات پرورانده شده و از آنها استفاده غذایی می‌شود.

البته نسل جدید حشره‌خواری نسبت به گذشته متفاوت است و این افراد بر این عقیده هستند که تنها حشرات می‌توانند کره زمین را نجات دهند. اگر موفق شویم تا در قبال حشرات احساس بیزاری خود را کنار بگذاریم می توان به نظریه حشره خواران حق داد. زیرا حشرات در قیاس با گوشت خام و ماهی دارای پروتئین بیشتر بوده و برخی نیز درحالت اولیه، زمانی که هنوز به‌شکل کرم هستند، سرشار ازانواع ویتامین‌ها و نمک‌های معدنی هستند و کمتر از گاوها و مرغ‌ها و ماهی ها بیماری زا هستند.

به عقیده کارشناسان"فائو" ( سازمان خواروبار و کشاورزی سازمان ملل ) بیش از ‪ ۱۴۰۰‬نوع حشره در سراسر جهان مصرف غذایی می‌شوند که از نظر تجاری و تغذیه می‌توانند امکانات گسترده‌ای ارائه دهند. به‌عقیده فائو نیاز به بهبود در بسته بندی و توزیع این نوع غذا می‌باشد تا حشرات درمقابل چشمان مصرف‌کننده جذاب ترشوند و بازارهای جدید مصرفی ایجاد شوند. به عقیده برخی کارشناسان تغذیه ، چرا باید مزارع را سمپاشی کرد وقتی می دانیم که همان حشرات مقوی تر از گیاهانی است که کاشته می‌شوند.

به هر حال این امید وجود دارد که درآینده حشرات واقعا تبدیل به غذای همگانی شوند ، زیرا می‌توانند ما را واقعا سیر کنند.

حشرات مقوی ، غذای آینده ساکنان کره زمین !

حشرات با توجه به مقوی تر بودن از گوشت و ماهی ممکن است در آینده تبدیل به غذای انسان‌ها در سراسر کره زمین شوند. روزنامه ایتالیایی"لارپوبلیکا" روز جمعه بااشاره به‌این مطلب می‌نویسد: تمایلات غذایی جدیدی ممکن است بشر را درآینده به‌سوی حشره خواری سوق دهد. البته این تمایل غذایی جدید هم اکنون نیز وجود دارد و حشره خوارها فقط از ملخ ، مورچه ، زنبور ، پروانه و سایر حشرات تغذیه می‌کنند. در حقیقت بشر همواره از حشرات تغذیه کرده است چه درگذشته و در زمان یونانیان و رومی‌ها و چه هم اکنون در بسیاری مناطق آسیایی ، آفریقایی و آمریکای جنوبی ، حشرات پرورانده شده و از آنها استفاده غذایی می‌شود.

البته نسل جدید حشره‌خواری نسبت به گذشته متفاوت است و این افراد بر این عقیده هستند که تنها حشرات می‌توانند کره زمین را نجات دهند. اگر موفق شویم تا در قبال حشرات احساس بیزاری خود را کنار بگذاریم می توان به نظریه حشره خواران حق داد. زیرا حشرات در قیاس با گوشت خام و ماهی دارای پروتئین بیشتر بوده و برخی نیز درحالت اولیه، زمانی که هنوز به‌شکل کرم هستند، سرشار ازانواع ویتامین‌ها و نمک‌های معدنی هستند و کمتر از گاوها و مرغ‌ها و ماهی ها بیماری زا هستند.

به عقیده کارشناسان"فائو" ( سازمان خواروبار و کشاورزی سازمان ملل ) بیش از ‪ ۱۴۰۰‬نوع حشره در سراسر جهان مصرف غذایی می‌شوند که از نظر تجاری و تغذیه می‌توانند امکانات گسترده‌ای ارائه دهند. به‌عقیده فائو نیاز به بهبود در بسته بندی و توزیع این نوع غذا می‌باشد تا حشرات درمقابل چشمان مصرف‌کننده جذاب ترشوند و بازارهای جدید مصرفی ایجاد شوند. به عقیده برخی کارشناسان تغذیه ، چرا باید مزارع را سمپاشی کرد وقتی می دانیم که همان حشرات مقوی تر از گیاهانی است که کاشته می‌شوند.

به هر حال این امید وجود دارد که درآینده حشرات واقعا تبدیل به غذای همگانی شوند ، زیرا می‌توانند ما را واقعا سیر کنند.

حشرات دو جنسی هستند و لقاح حشرات اغلب داخلی است. البته روش های جفت گیری در حشرات به طور غیر قابل باوری متغیر است. مطالعه این تغییر پذیری توسط زیست شناسان تکاملی، درک ما را نسبت به مسئله تکامل رفتار، تکامل اجتماعی و ویژگی هایی نظیر اندازه اولیه حشرات و الگوهای رشد گسترش داده است.در تولید مثل حشرات، معمولاً یک حشره نر از طریق مواد شیمیایی (فرومون) که از جنس ماده آزاد می شود به دنبال ماده دریافت کننده می گردد. در بیشتر گونه های حشرات، حشره های ماده، اسپرم را در یک حفره خاص در شکمشان (receptacle) ذخیره می کنند؛ حتی آن دسته از حشراتی که تعداد خیلی زیادی تخم می گذارند (مثلاً تعداد تخم ها در مورد زنبورهای عسل ممکن است بیش از یک میلیون باشد)؛ زنبورهای ماده تنها یکبار جفت گیری می کنند و تا پایان عمرشان  از اسپرم های ذخیره شده حاصل از همان جفت گیری استفاده می کنند.

نحوه رشد حشرات یکی از مشخصه های مهم و منحصر به فرد حشرات است.در برخی از گونه ها، حشرات وقتی از تخم بیرون می آیند شکلی مینیاتوری از حشرات بالغ هستند و اسکلت خارجی آنها (پوشش محافظ خارجی) باید در روندی به نام پوست اندازی  رشد کند.

با این حال نزدیک به 90% از گونه های حشرات، وقتی از تخم بیرون می آیند شکل کاملاً متفاوتی نسبت به ظاهر پس از نمو خود دارند. این فرم کرمی شکل حشرات معمولاً در زیستگاه های مختلفی زندگی می کنند،غذاهای متفاوتی می خورند،و شکل اندام آنها با اندام پدر و مادرشان کاملاً فرق دارد.حشره کرمی شکل (لارو) غذا می خورد، رشد می کند و بدنش به صورت دوره ای پوست اندازی می کند.در یک زمان معینی،رشد حشره کرمی شکل کامل می شود و حشره تغذیه خود را متوقف کرده و در اطراف خود یک حفاظ یا پیله می سازد. این وضعیت که حشره در آن تغذیه نمی کند شفیره نام دارد. وقتی حشرات کرمی شکل در پیله هستند به طور کامل دچار تغییر شکل یا "دگردیسی" شده و به شکل کاملاً بالغ ظاهر می شوند. حشراتی که این سیر کامل تغییرات را طی می کنند، حشرات با دگردیسی کامل (holometabolous) نامیده می شوند، گونه های دیگر حشرات که در آنها  حشرات تازه از تخم بیرون آمده به شکل بالغ خود شباهت بیشتری دارند و تنها اندازه آنها کوچکتر بوده و بدون بال می باشند، از نظر جنسی نابالغ بوده و ممکن است از جهات دیگر متفاوت باشند. شکل نابالغ این حشرات نمف (nymph) نامیده می شوند و سیکل زندگی این حشرات بر اساس فرآیند "نیمه دگردیسی" (hemimetabolous) است.

حشرات مضر

حشرات برای انسان بسیار مهم هستند.معمولاً ما نسبت به حشرات احساس مثبت و خوبی نداریم. حشرات غذای ما را می خورند، از خون و پوست ما تغذیه می کنند، محل سکونت ما را آلوده کرده و بیماری های خطرناک را منتقل می کنند. اما بدون وجود حشرات، ما قادر به زندگی نیستیم.آنها نقش مهم و اساسی در اکوسیستم ما دارند.

فهرست خلاصه و ناقصی از فواید و نقش های مثبت حشرات عبارتند از:

گرده افشانی اغلب گیاهان آوندی؛ تجزیه مواد آلی، تسهیل در چرخه کربن، نیتروژن و سایر مواد غذایی ضروری؛ کنترل جمعیت گونه های مضر بی مهره گان (شامل سایر حشرات)؛ تولید مستقیم برخی از مواد غذایی (برای مثال عسل)؛ و ساختن محصولات مفیدی نظیر ابریشم و شالاک (لاک شفاف).

تا کنون هیچ توافق کلی در مورد جزئیات نحوه ارتباط گروهای مختلف حشرات با هم صورت نگرفته است.