تبیان، دستیار زندگی

خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: «وَ مِن آیاتِهِ أن خَلَقَ لکُم مِنْ انفُسِکُم أزواجا لِتَسکُنوا اِلیْها و جَعَلَ بَیْنَکُم مَودَّةً وَ رَحْمَةً، اِنَّ فی ذلکَ لایاتٍ لِقَومٍ یَتَفکرونَ؛

از جمله آیت های خدا این است که برای شما از جنس خودتان همسران آفرید تا به وجود آنها آرام گیرید و میان شما دوستی و مهربانی برقرار ساخت. در این امر برای کسانی که اندیشه می کنند عبرت هاست.»

خانواده به یکی از نهادهای بنیادی و سازنده اجتماعات بشری است و نقش بسزایی در رشد و تربیت افراد جامعه و توسعه و تقویت ارزش های والای انسانی دارد. گرچه امروزه در جوامعی که به سمت صنعتی شدن در حرکت هستند تحولات عمیقی در آن رخ داده است. در جوامع صنعتی زندگی به صورت مکانیکی و ماشینی تبدیل گردیده و به دلیل گوناگونی در سلیقه ها، ارزش ها و اختلاف نظرها، روابط اعضای خانواده روز به روز مادی تر و خشک تر گردیده و عواطف انسانی کم رنگ تر شده است و خانواده ها از حالت سنتی به خانواده های هسته ای و کوچک تبدیل گردیده است.

پروفسور «مارگارت مید» از دانشمندان بزرگ علوم اجتماعی در این باره می گوید:

«به وجود آمدن خانواده هسته ای به صورت یک زن و شوهر که دور از سایر اقوام و آشنایان به طور مجزا زندگی می نمایند، در عصر فضا در حال گذشتن از بوته آزمایش بسیار مشکل و مهم است و همین طور ازدواج های کم دوام و تصنعی عصر ما ... با وجودی که واژه خانواده هسته ای رابطه فیزیکی با بمب هسته ای ندارد ولی همان طوری که نامگذاری شده است از بمب هسته ای هم خطرناک تر است.»

تحکیم خانواده جامعه را به سمت آرمان های مطلوب سوق می دهد، لذا باید جوانان را ابتدا به ازدواج تشویق نمود و روش های استحکام زندگی خانوادگی را به آنها آموخت. ازدواج علاوه بر اینکه مورد تأکید اسلام و سنت رسول اکرم(ص) است، باعث احساس تعهد در فرد نسبت به خانواده و اجتماع، ارضای غرایز انسانی، دوری از گناه و پاکدامنی و ایجاد آرامش و تکامل انسان است.

پیامبر اسلام(ص) می فرماید: «مَن تَزوَّجَ اَحْرزَ نِصفَ دینه؛ آن کس که ازدواج کند نیمی از دینش را حفظ نموده است.»

انسان متمدن امروزی که با کمک پیشرفت های چشمگیر و شایان توجه خود بخصوص در زمینه علوم و صنایع توانسته است بر روی بعضی از اجرام سماوی قدم بگذارد و در اعماق دریاها و اوج آسمان ها سفر کند و پرده از روی بسیاری از اسرار نهان بردارد و در حقیقت بر خشکی ها، آسمان ها و دریاها حکومت کند و با استفاده از اصول، قوانین و یافته های علمی و عملی بسیاری از معماها و مسائل و مشکلات حیات و بقا را حل نماید و سر از اسرار پیچیده و مشکلِ نهفته در دل ذرّات و در اعماق محیط درون و بیرون به در آورد، ولی انسان متمدن امروز هنوز در راه حل بسیاری از مسائل و مشکلات زندگانی روزمره خود از جمله مهم ترین رکن زندگی یعنی محیط خانوادگی عاجز و ناتوان بر جای مانده است. دنیای متمدن در فرآیند توسعه در ابعاد مختلف زندگی، هنوز راه حل های جدی در جهت ایجاد پیوند خانوادگی ارائه نکرده و موفقیتی چندان را به دست نیاورده است، ولی تلاش ها در جهت دستیابی به چنین مسئله اساسی، به نوبه خود، بسیار نویدبخش است. «بالزاک»، اندیشمند بزرگ معاصر می گوید: «مسافرین طریق زناشویی باید دارای قطب نما و راهنما باشند.»

امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) فرمودند: «مَن عرف نَفسَه، فَقَد انتَهی الی غایَةِ کُلِّ مَعرِفَةٍ وَ عِلْمٍ؛ کسی که خود را بشناسد، به هدف نهایی همه دانش ها و معرفت ها دست یافته است.»

بنابراین در این مقاله سعی شده است با طرح سؤالات زیر به اختصار روش هایی که می تواند استحکام خانواده را دوام بخشد مورد توجه قرار گیرد.

بیان ویژگی های مثبت

به جای در نظر گرفتن خصوصیات منفی بهتر است ویژگی های مثبت یکدیگر را در نظر بگیرید و به آنها توجه کنید. بنابراین از پوزخند زدن، مسخره هر زن و مردی به سهم خود مسئولیت دارند که از به وجود آمدن این مسائل پیشگیری کنند و در اولین فرصت ممکن به حل و فصل آنها بپردازند، زیرا سوء تفاهمات به صورت یک فرآیند مخرب و پیش رونده عمل می کنند. گاهی یک سوء تفاهم کوچک مانند گلوله برفی است که بر اثر غلطیدن از فراز کوه به تدریج به یک بهمن بزرگ تبدیل می شود و بنیاد زندگی زناشویی را از بیخ و بُن برمی کَند و متلاشی می سازد.

خانواده یک نهاد اصلی و ویژه جامعه است و برقراری روابط انسانی سالم و درست میان اعضای خانواده مهم ترین عامل سلامت خانواده است.

لازمه استمرار روابط زناشویی سالم، داشتن تعهد و وفاداری، اعتماد، انصاف، صمیمیت، پذیرش متقابل، سعه صدر، تفاهم و اعتماد است.

کردن، تحقیر کردن، سرزنش کردن، ناسزا گفتن و به رخ کشیدن یکدیگر باید اجتناب کرد. این گونه رفتارهای نامطلوب موجب افزایش مقاومت های روانی در طرف مقابل می شود و ادامه زندگی زناشویی و ارتباط را دشوار و فاجعه آمیز می کند.

تعامل صحیح

در روابط زناشویی نه باید مردسالاری حاکم باشد و نه زن سالاری. به بیان دیگر اصولاً رابطه سلطه پذیرانه چه از طرف زن و چه از طرف شوهر برای کانون گرم خانواده آفت بزرگی به شمار می آید.

هدیه دادن

زن و شوهر می توانند با یادآوری برخی ایام مانند روز تولد، سالگرد ازدواج و نظایر آن و دادن هدیه های هر چند کوچک (مثلاً یک شاخه گل) به طور نمادی و سمبلیک عشق و علاقه و توجه را نسبت به یکدیگر بروز دهند. امام باقر(ع) فرمود: «تَهادُوا فَانَّ الهَدیَّةَ تَسُلُ السَّخائِم و تُجلِی ضَغائِنَ العَداوَةِ و الاحقادَ؛ برای یکدیگر هدیه برید، که هدیه بردن، کینه ها را از دل ها بیرون برد و انتقام و دشمنی و کینه توزی ها را برطرف سازد.»

تفکر مثبت در زندگی

اساس یک ارتباط سالم و بانشاط، مثبت فکر کردن است. در زندگی شخصی خانوادگی و زناشویی همواره سعی کنید به مثبت ها، موهبت ها و نعمت هایی که در اختیار دارید بیندیشید نه به آن اموری که در اختیار ندارید. برای مثال برخورداری از سلامت و نعمت هایی که در اختیار دارید باید شاکر درگاه الهی باشید.

آراسته بودن ظاهر

زن و شوهر موظفند خود را در برابر همدیگر آراسته و پاکیزه و جالب توجه نگهداری کنند و از پریشانی و وضع نامرتب اجتناب کنند. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «تَنَظَّفوا ما اسْتَطَعتُم؛ هر چه می توانید پاکیزه باشید.»

پرهیز از سوء ظن

بر اساس سوء ظن و گمان بد و حدس نادرست نمی توان زندگی کرد و ارتباط سالم برقرار نمود. اگر موضوع و یا مسئله ای ذهن زن و شوهر را به خود مشغول کرده است باید آن را به صراحت و صادقانه مطرح کرد و درستی یا نادرستی اش را مورد بررسی قرار داد. برای مثال امروز خسته به نظر می رسی چرا؟ چطور شد که این حرف را نزدی یا این کار را کردی؟ همواره زن و شوهر باید یکدیگر را به صبر و بردباری و اخلاص و توکل توصیه کنند. حضرت علی(ع) فرمود: «ایّاکَ وَ التَّغایُرَ فی غَیرِ مَوْضَعَ غَیرَةٍ فَاِنَّ ذلک یَدعوا الصَّحیحَةَ اِلی السُّقمِ و البَریئةَ الی الرَّیْبِ؛ از غیرت ورزی نابه جا بپرهیز که چنین کاری زن سالم را به نادرستی می کشاند و پاکدامن را به سوی شک و تردید می برد.»

بخشش و گذشت

گذشت و عفو عنصر اصلی استمرار و استحکام پیوند زناشویی از سوی هر یک از زوج هاست. لذا از خطاهای یکدیگر بگذرید و خطاهای همدیگر را تحمل کنید. رسول خدا(ص) فرمود: «عَلیکُم بالعفو لا یَزیدُ العَبْدَ الاّ عِزّا فتعافَوا یعزکُمُ اللّه ؛ بر شما باد که عفو و گذشت داشته باشید، زیرا عفو، موجب عزت بنده است. از یکدیگر عفو کنید تا خدا شما را عزیز کند.»

عمل به وعده ها

گاه عملی نشدن قول ها و قرارها چه پیش از ازدواج و چه پس از ازدواج از طرف زن و شوهر به دل شکستگی، سلب اعتماد و احساس فریب خوردگی منجر می شود. بنابراین سعی کنید حتی الامکان به قول های داده شده عمل کنید و احساس مسئولیت خود را در قول و عمل نشان دهید.

پرهیز از القاب ناشایست

از نسبت دادن القاب و زدن برچسب های نامطلوب به یکدیگر مانند بدقول، شلخته، بی احساس، کله شق، یکدنده، لجباز، بی انصاف، زورگو، خودخواه و نظایر آن خودداری کنید. حضرت علی(ع) فرمود: «بَعیدا فُحشُهُ، لَیّنا قَولهُ؛ مؤمن از فحش به دور است و گفتارش نرم و ملایم است.»

پرهیز از اختلاف

سعی کنید از طرح مورد یا موارد سوء تفاهم یا مسائل مورد اختلاف پرهیز کنید. برای مثال اگر همسر شما یک بار بدقولی کرده است به او نگویید تو همیشه بدقولی می کنی در حالی که ممکن است همسر شما این بار قولش را فراموش کرده باشد و یا علت خاصی داشته باشد. رسول اکرم(ص) فرمود: «مَن ضَرب امرَأته بغیر ذنبٍ فأنا خصمه؛ کسی که همسر خود را می آزارد، من دشمن او خواهم بود.»