با هم بودن کنار سفره افطار 

 

---

---

آمارهای رسمی و غیررسمی زیادی در مورد متوسط میزان ساعتی كه خانواده‌های ایرانی با هم می‌گذرانند اعلام می‌شود. مثلا گفته می‌شود پدرهای ایرانی فقط 20 دقیقه فرزندانشان را می‌بینند یا حتی گفته می‌شود خانواده‌ها تنها 15دقیقه از شبانه‌روز را كنار هم می‌گذرانند، اما از این عدد و رقم‌ها كه بگذریم هر خانواده‌ای می‌تواند به شاخص درستی از این مساله دست پیدا كند.

ممكن است در خانواده‌ای زمان‌های دور هم بودن آنها كمتر از یك ساعت باشد و ممكن است در خانواده دیگری این میزان به چند ساعت هم برسد، اما مساله این است كه به گفته جامعه‌شناسان و كارشناسان امور خانواده هر چقدر تعامل بین اعضای خانواده بیشتر باشد به همان میزان كانون خانواده بر پایه‌های محكم‌تری بنا می‌شود.

در خانواده‌ای كه فرزندشان بیشتر وقتش را پای رایانه می‌گذراند یا والدین حداقل زمان را صرف گفت‌وگو می‌كنند مسلما تعامل مثبت و لازم انجام نمی‌شود.

در حالی كه در خانواده‌هایی كه حتما زمانی را برای صحبت‌كردن و تعامل صرف می‌كنند، مسائل كمتر پنهان و پیچیده می‌ماند. تعامل شاید به شكل‌های مختلفی تعریف شود، اما مفهوم اصلی آن ارتباط موثر و مفید داشتن است. ارتباطی كه منجر می‌شود مساله‌ای پنهان نماند، در صورت مطرح شدن بدون قضاوت یا سرزنش حل شود و در نهایت روابط در خانواده بر پایه دوستی و محبت واقعی باشد.

احساس خانواده داشتن یكی از نیاز‌های اساسی برای انسان تلقی می‌شود. در واقع احساس تعلق به جایی، از طریق خانواده برطرف می‌شود. از سوی دیگر احساس تكیه‌گاه داشتن، محبت، رابطه، اعتماد به‌نفس، شایستگی و... نیازهایی است كه باید در خانواده ارضا شود و فضای گرم خانواده بستری مناسب برای ارضای این نیازهاست.

مفاهیمی چون مهر، محبت، عشق، صمیمیت، صفا و اعتماد به نفس در یك خانواده زمانی نهادینه می‌شود كه ارتباط اعضای آن بر اساس همین مفاهیم شكل گرفته باشد.

در واقع بحث سعه صدر، احترام به یكدیگر، روابط صمیمی و نزدیك، توجه به ارزش‌ها و عشق باید در فرهنگ خانوادگی با تعامل و گفت‌وگوی خانوادگی شكل بگیرد.

همه زندگی كار نیست

هدف از تعریف اوقات فراغت در جوامع صنعتی این بود كه خانواده‌ها در زمان فارغ‌شدن از كار، فرصت تفریح، گردش و پرداختن به امور زندگی بهتر را داشته باشند.

در واقع در جوامع صنعتی به خانواده‌ها آموزش داده می‌شود كه چگونه برنامه‌ریزی كنند تا بعد از انجام كار طاقت‌فرسا و خستگی، فرصت داشته باشند تا در كنار خانواده خود به امور زندگی بهتر بپردازند.

طبیعی است كه اگر برنامه‌ریزی درستی از سوی خانواده‌ها ایجاد نشود به دلیل مشغله‌های زندگی مدرن فرصت گفت‌وگو در خانواده‌ها كم می‌شود

متاسفانه برخی از خانواده‌ها قدر لحظاتی را كه كنار هم هستند ندانسته و ارتباط مفید را برقرار نمی‌كنند در حالی جزئیات رابطه بسیار مهم است

به اعتقاد كارشناسان امور خانواده هرچه این فرصت گفت وگو و با هم بودن از خانواده‌ها بیشتر گرفته شود به همان میزان ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی در جامعه افزایش خواهد یافت.

کیفیت را فدای كمیت نكنیم

هر كمیتی حاوی كیفیت نیست، بر همین اساس نمی‌توان هر گفت‌وگو و ارتباطی را در خانواده مثبت ارزیابی كرد.

به گفته مریم‌السادات بقایی، روان‌شناس و مشاور خانواده، هر چند كه ارتباط بیشتر و رابطه با محور صحبت و گفت‌وگو شاخص خوبی برای داشتن خانواده‌ای مثبت ارزیابی می‌شود، اما همیشه نمی‌توان به چنین شاخصی اعتماد كرد.

او معتقد است: ممكن است در خانواده‌ای ساعت‌های با هم بودن به خاطر مشغله‌كاری والدین كم به نظر برسد، اما خانواده‌های فهیم سعی می‌كنند كیفیت رابطه را هم در نظر داشته باشند.

این مشاور خانواده به زندگی شهری و صنعتی اشاره می کند و می‌گوید: كم‌شدن حضور افراد خانواده در زندگی شهری اجتناب‌ناپذیر است. با این وجود خانواده باید بیاموزد كه چگونه از حضور خود حداكثر استفاده را ببرد.

او به تعامل اولیای مدرسه و والدین اشاره می‌كند و می‌گوید: خانواده‌ها با پیگری روابط فرزندانشان در روابط دوستان و مدارس می‌توانند كیفیت رابطه‌شان را بررسی و تحلیل كنند.

بقایی ادامه می‌دهد: متاسفانه برخی از خانواده‌ها قدر لحظاتی را كه كنار هم هستند ندانسته و ارتباط مفید را برقرار نمی‌كنند در حالی جزئیات رابطه بسیار مهم است.

پدر یا مادر، مساله این است؟

ایجاد تعامل مثبت در خانواده بر عهده چه كسی است؟ این سوالی است كه اغلب خانواده در مواقع چالش به آن پاسخ می‌دهند یا به دنبال جواب آن هستند. در واقع زمانی كه به هر دلیلی نبود تعامل در خانواده سبب ایجاد مشكلی شده است، همه به دنبال این پاسخ و متهم‌كردن یكدیگر هستند.

اما حقیقت این است كه ایجاد تعامل در خانواده به همه اعضای آن بستگی دارد و هیچ‌كس به‌تنهایی مسئول ایجاد بهتر‌كردن روابط در خانواده نیست.

پدر، مادر و فرزندان هر یك وظایف مشخص خود را دارند و هیچ‌كدام به تنهایی و بدون كمك بقیه، امكان برقراری تعامل مثبت را ندارند. متاسفانه در برخی از خانواده‌ها وظیفه گرم‌كردن كانون خانواده را تنها بر عهده مادران می‌دانند در حالی كه مادران تنها بخشی از این وظیفه را بر عهده دارند. در برخی از خانواده‌ها نیز اگر تعامل درستی وجود ندارد مقصر اصلی پدر و خصوصا نبود او به دلایل مشغله كاری عنوان می‌شود در حالی كه برقراری تعامل درست تنها با حضور فیزیكی به دست نمی‌آید.

بنابراین نمی‌توان نبود تعامل مثبت در خانواده را به گردن تنها یكی از اعضای خانواده گذاشت ضمن این‌كه تعامل زمانی مثبت تعریف می‌شود كه همه اعضای خانواده نقش و جایگاه درست خود را شناخته و به آن عمل كند.

در واقع سبك زندگی امروز باعث شده اعضای خانواده به سادگی كنار هم قرار نگیرند. اشتغال پدر و چندشغله بودن او باعث شده كه پدرها كمتر در كنار فرزندان خود قرار بگیرند، در بسیاری از موارد فاصله فیزیكی باعث فاصله عاطفی با فرزندان می‌شود و اثرات مخرب تربیتی به همراه دارد.

از سوی دیگر اشتغال و فشار كار مادر در بسیاری از موارد باعث می‌شود فرزندان توجه لازم را از مادر خود دریافت نكنند. مشغول بودن با اسباب بازی یا مهد كودك و امثال اینها بخشی از نیاز كودكان را برطرف می‌كند، اما آنها نیاز دارند از طرف پدر و مادر خود مورد توجه و محبت قرار گیرند.

غذا به صرف دور هم بودن

در خانواده‌های سنتی رسم بر این بود كه باید وعده‌های غذایی بخصوص افطار و سحر حتما با حضور همه اعضای خانواده صرف می شد. بر همین اساس والدین و فرزندان موظف بودند به این مساله توجه كنند، اما در زندگی شهرنشینی كه همه چیز بر اساس سرعت و كمبود وقت می‌گذرد امكان این كار فراهم نیست. با این حال نمی‌توان از اهمیت این موضوع دور ماند.

كارشناسان امور خانواده معتقدند والدین باید بر این اساس برنامه‌ریزی كنند تا به بهانه صرف غذا در یك وعده هم كه شده كنار هم بوده و زمانی مشخصی را با هم بگذرانند.

وعده شام از جمله وعده‌های غذایی‌ای محسوب می‌شود كه بیشتر از هر زمان دیگری اعضای خانواده كنار هم هستند. بر همین اساس توصیه می‌شود اعضای خانواده در زمان صرف شام یا ساعتی پس از آن به بهانه نوشیدن چای یا خوردن تنقلات كنار هم باشند و از مسائل روزانه خود صحبت كنند تا به این ترتیب دغدغه‌ها و مسائل هر كدام از اعضای خانواده مشخص شود و مسائل و مشكلات پنهان نماند.

خانواده در میان غذاخوردن تبادل اطلاعات می‌كنند، از وضع هم باخبر می‌شوند، در مورد مشكلات صحبت، مشورت و نظرخواهی می‌كنند، به یكدیگر توجه و محبت می‌كنند و به طور كلی لحظاتی در كنار هم خانواده بودن را تجربه می‌كنند.

در واقع غذاخوردن خانوادگی زمینه‌ای برای برقراری ارتباطی عاطفی و صحیح بین اعضای خانواده برقرار می‌كند.

وقتی فاصله‌ها زیاد می‌شود

وقتی تعامل و گفت‌وگو در خانواده‌ها كاهش می‌یابد، فاصله بین اعضای خانواده‌ها بیشتر خواهد شد و كم‌كم وضع به شكلی پیش خواهد رفت كه اعضای خانواده بخصوص والدین احساس می‌كنند حرف یكدیگر را متوجه نمی‌شوند؛ چون تعامل مناسبی بین آنها وجود ندارد.

در واقع وقتی تعامل در زندگی كم می‌شود، زندگی‌ها شكل انزواگونه‌ای به خود می‌گیرد و خانواده‌ها فرصت خوب دیدن نكات مثبت را ندارند و نكات منفی زندگی را هم بدون دلیل برجسته می‌كنند. در خانواده‌هایی كه گفت‌وگو و تعامل‌ كم است، مادران به مرور دچار افسردگی می‌شوند و پدران به سمت پرخاشگری پیش می‌روند و فرزندان نیز با مسائل متفرقه و كاذب پناه می‌آورند. در چنین خانواده‌ای مشكلات بیشتر می‌شود و خانواده كاركرد خود را از دست می‌دهد.

پدر، مادر، شما مسئول هستید

از آنجا كه الگوی فرزندان، والدین محسوب می‌شوند بنابراین نقش آنها در ایجاد فضای مثبت و دوستانه بسیار مهم است. اگر والدین تمایل دارند كه فرزندانشان با آنها دوست بوده و مسائلشان را با آنها در میان بگذارند باید در این زمینه الگو باشند و خودشان در عمل به گفت‌وگو و دوستانه برخوردكردن، اعتقاد داشته باشند.

والدینی كه خود نسبت به تعامل و روابط مثبت بی‌تفاوت هستند نمی‌توانند توقع داشته باشند كه فرزندان آنها الگویی غیر از این را برگزینند. زندگی سالم زمانی ممكن است كه فرهنگ گفت‌وگو و دوستی در خانواده‌ها شكل بگیرد. خانواده سالم نیز خانواده‌ای است كه اعضای آن از نظر عاطفی، اجتماعی، اقتصادی، روانی و جمعی رشد می‌كنند و با كمك یكدیگر به سوی اهداف اساسی گام برمی‌دارند.

در چنین خانواده‌ای پدر و مادر در كنار فرزندان خود مسائل و مشكلات زندگی را بررسی می‌كنند. نقاط قوت یكدیگر را می‌شناسند و برای برطرف‌كردن نقاط ضعف برنامه‌ریزی می‌كنند تا بهبود كیفیت در زندگی آنان ایجاد شود.

 

قطعه ای از بهشت را بسازید

---

---

خانواده ها با هم متفاوتند. هر كدام خصوصیات، رسوم، الگوهای فكری و روش هایی خاص برای برقراری ارتباط با یكدیگر دارند. پس نمی توان الگویی خاص و با قواعد مشخص را به عنوان «دستورالعمل داشتن خانواده موفق» به همه تعمیم داد.

از طرف دیگر خانواده باید قوانین خاص خود و تعریف هایی نیز داشته باشد. همه ما دوست داریم چنین جوی بر خانواده مان حكمفرما باشد ولی با استرس هایی كه زندگی روزمره به ما تحمیل می كند به وجود آوردن چنین فضایی سخت تر می شود. بد نیست گاهی به تغییراتی كه منجر به بهبود فضای عاطفی خانواده می شود فكر كنیم.

آرامش ایجاد كنید

چارچوب قابل پیش بینی برای فعالیت های روزانه، قوانین واضح و دائمی و یك خانه سازمان یافته به والدین و فرزندان كمك می كند تا بیشتر احساس آرامش و راحتی كنند. این فضا، به تعادل عاطفی اعضای خانواده بسیار كمك می كند. هنگامی كه مشاجره ها، تنش ها و بحران ها رخ می دهند، این چارچوب و قوانین دائمی خانواده برای افراد، پشتیبانی آشنا و اطمینان بخش است، بخشی قابل اعتماد كه آرامش بخش است و هیچ گاه تغییر نمی كند. اگر در چارچوب زندگی خود تغییراتی دهید كه شب ها به رختخواب رفتن بچه ها با آرامش بیشتری همراه باشد از بسیاری از ترس های كودكان از تاریكی كه معمولاً شب ها و وقتی چراغ ها خاموش می شود رخ می دهد، جلوگیری خواهید كرد. البته باید توجه داشت كه اگر این قوانین بسیار غیرقابل انعطاف باشد به كودكان اجازه نشان دادن خلق و خو، پسند و سلیقه و عادات و خصیصه های منحصر به فردشان را نخواهد داد و موجب اختلال در رشد شخصیت آنان می شود.

گفتگوهای روزانه خود را بیشتر کنید

نسبت به هم شرم مسموم  نداشته باشید ،یعنی به یكدیگر اعتماد داشته باشید و از این اعتماد سوء استفاده  نكنید. اجازه دهید فرزندانتان خواسته های طبیعی خودشان را بدون نگرانی یا خشونت ابراز كنند. زمینه گفتگو و مشورت منطقی را فراهم آورید که متعاقب آن به احساس مسئولیتی دست خواهید یافت که تبعات ارزنده ای بسیاری را به همراه خواهد داشت.

در انتخاب كلمات بیشتر دقت كنید

نحوه صحبت كردن ما با بچه ها، خود بخشی از فضای عاطفی خانواده است كه می توان آن را به راحتی بهبود بخشید. در كنار كمك به كودكان خود، باید به آنان یاد دهیم احساسات خود را صادقانه بیان كنند. بنابراین باید مراقب لحن و عباراتی باشیم كه هنگام حرف زدن با آنها به كار می بریم. گاهی فراموش می كنیم كه كودكان تا چه اندازه انتقادات والدین را جدی می گیرند و عباراتی كه ما برای سرزنش آنها به كار می بریم چقدر بر احساس شان نسبت به خودشان تأثیر می گذارد. از نظر روانشناسی كودكانی كه توسط والدین شان مرتب و به صورت اغراق آمیز مورد سرزنش قرار می گیرند، به شدت احساس گناه و شرمساری می كنند و از نظر عاطفی منزوی می شوند. انتقاد از كودكان باید سازنده باشد و راه تغییر رفتار بدشان را به آنها نشان دهد.

روش دیگر انتقاد كردن از كودكان این است كه به آنها یادآوری كنیم رفتارهایشان چه تأثیری روی ما دارد. در این صورت آنها به جای مقاومت در برابر خواسته ما، همدلی بیشتری از خود نشان می دهند.

احترام متقابل را رکن اصلی ارتباط خود با اعضای خانواده قرار دهید

روان شناسان معتقدند که در یک فضای عاطفی مفید،اعضای خانواده ،به سلیقه ها و عقاید یكدیگر آگاه بوده و به آن احترام گذاشته و عمل می كنند.

برای ایجاد تعادل و حفظ فضای عاطفی اعضای خانواده ، هر یک از اعضا موظفند شخصیت ،دیدگاه ونقطه نظر طرف مقابل خود را محترم بشمارند، که این مهم در ارتباط سازنده والدین با فرزندان نقش بسزایی دارد ، بدین سان است که به  والدین گرامی توصیه می شود: بهتر است انتقادات و یا نظرات مخالف را با جملات مثبت به فرزندانتان بیان و تفهیم نمائید. هرگز بی احتیاطی ننموده و از رد و بدل جملات منفی چون " به تو چه؟ تو غلط کردی؟" شدیدا امتناع کنید.

نشست های خانوادگی،  برای اختصاص وقت بیشتر به اعضای خانواده ، فراموش تان نشود

زمانی كه اعضای خانواده همه در كنار هم هستند به قدری لذت بخش است كه بعضی خانواده ها به طور منظم زمانی را برای بحث و گفت وگو در مورد مشكلات یا حتی صحبت در مورد اتفاقات خوشایندی كه برای شان رخ داده است می گذارند. بعضی ها ترجیح می دهند این جلسات را جمعه شب ها برگزار كنند تا بتوانند برای هفته ای كه پیش رو دارند برنامه ریزی كنند.

حس عشق ورزیدن را در فرزندان خود بیدار كنید

زندگی روزمره پر از فرصت هایی است كه می توانیم از آنان برای عشق ورزیدن به فرزندان مان استفاده كنیم. محققان دریافته اند در خانواده هایی كه والدین زمان بیشتری را به بازی كودكان، شوخی كردن و صحبت كردن درباره افكار و احساسات شان با كودكان اختصاص می دهند، فرزندان دارای رفتاری دوستانه، سخاوتمند و سرشار از عشق هستند، هر چه بیشتر به كودكانمان عشق بورزیم احساس عشق و دوست داشتن در آنها بیشتر شكل می گیرد. بسیاری از والدین هنگامی كه زمانی را به طور مشخص و با توجه كامل با فرزندان خود صرف می كنند بیشترین احساس هماهنگی را از نظر عاطفی با آنان دارند. در حین مكالمه ها فرزندان ترس ها و احساسات فرو خورده خود را با والدینشان در میان می گذارند.

همه ما دوست داریم فرزندانمان با دیگران، بخصوص خواهر و برادرشان با مهربانی، احترام و انصاف برخورد كنند كه با پرورش حس عشق ورزیدن در وجودشان همه این ها محقق می شود. می توان جدولی تهیه كرد و از كودكان خواست در پایان هر روز نام كسی را كه كار خوبی برای آنان انجام داده در آن یادداشت كنند. این كار باعث پرورش حس دوستی و قدرشناسی در آنها می شود.

جشن ها و رسوم خانوادگی را جدی بگیرید

كنار گذاشتن اوقاتی از روز یا هفته برای دور هم جمع شدن اعضای خانواده به كودكان حس همبستگی می دهد، تا جایی كه حتی وقتی بزرگ شوند به خانواده خود احساس تعلق و وابستگی دارند. بعضی خانواده ها به طور مرتب و به صورت دسته جمعی در مراسم مذهبی شركت می كنند (مثلاً همه با هم به مسجد می روند) و بعضی ها آخر هفته به پارك می روند. بعضی ها تصمیم می گیرند آخر هفته را جشن بگیرند! یك شام ساده و لذت بخش كه همه آن را دوست دارند، انجام چند بازی با حضور همه اعضای خانواده، به سینما رفتن و... همین جشن های كوچك كودكان را به صرف وقت بیشتر در كنار دیگر اعضای خانواده علاقه مند می كند.

اثرات مخرب مشكلات و مشاجرات را کاهش دهید

این روزها زندگی آن قدرها هم پایدار و مطمئن نیست. حتی بهترین و موفق ترین زوج ها هم درگیر دعوا، مشكلات اقتصادی و عاطفی می شوند، والدین از هم طلاق می گیرند و با فرد دیگری ازدواج می كنند و... همه این موارد حتی دلسوزترین والدین را نیز دچار چالش می كند. مشكلات بخشی از زندگی ما هستند كه نمی توان آن ها را انكار كرد. ولی با بهبود فضای عاطفی خانواده می توان اثر مخرب آنها را به شدت كم كرد.

هنگامی كه والدین با یكدیگر مشاجره لفظی دارند، پس از حل مشكل باید به فرزندان خود توضیح دهند كه اكنون همه چیز مثل سابق است و پدر و مادرشان دیگر با هم مشكلی ندارند. به فرزندانتان بگویید كه شما هم گاهی با هم اختلاف نظر پیدا می كنید و عصبانی می شوید ولی الآن مسائلتان را حل كرده اید. بگویید متأسفید كه آنها صدای شما را هنگام مشاجره شنیده اند.

زمانی را بدون حضور فرزندان و فقط با همسرتان بگذارنید

این والدین هستید كه فضای حاكم بر خانواده را می سازند. هنگامی كه به خاطر بدهی هایمان عصبانی هستیم، مشكلات محل كار نگرانمان كرده است یا از همسرمان دلگیریم، ناخواسته به فضای عاطفی خانواده لطمه می زنیم و فرزندانمان را ناراحت و نگران می كنیم. والدین نیز نیاز به زمانی دارند كه بدون حضور فرزندان درباره خود و مشكلاتشان صحبت كنند. با همسرتان به پیاده روی یا رستوران بروید. به این ترتیب، هم در حین گفت وگو درباره مشكلات به یكدیگر دلداری می دهید و هم عشقی را كه شما را برای نخستین بار در كنار یكدیگر قرار داد، دوباره تجربه می كنید.

ما ، در کنارهم

---

یکی از عوامل تعیین کننده موفقیت و یا عدم موفقیت در زندگی، نحوه مدیریت کانون خانواده است. چنانچه خانواده به صورت یک حوزه متشکل و وحدت یافته و منتظم اداره شود، تصمیمات، اندیشه ها و کنش ها به سوی یک کانون جهت گیری می شود و مرکزیّت مقتدر و متّحدی به وجود می آید.

---

مدیریت خانواده  یعنی علم و هنر هماهنگی کوشش ها و مساعی اعضای خانواده و استفاده از منابع برای نیل به اهداف معین. اگر خانواده مهم ترین نهاد تأثیر گذار دررشد،تعادل و شکوفایی افراد جامعه باشد،توجه به این نهاد و بررسی راهکارهای مدیریت این نهاد می تواند اولویت اصلی اندیشه های بشر باشد. از سوی دیگر،فرهنگ غنی اسلامی مملو از آیات و روایاتی است که می توانند راهنمای بسیارخوبی برای ما در این خصوص باشد چنان که رعایت دستورات و توصیه های موجود در آن می تواند نوید بخش خانواده ای سالم و متعالی و انسان هایی رشد یافته و مؤمن باشد که شکوفایی و اعتلای جامعه اسلامی را تضمین می کنند. این تعریف را برای «مدیریت خانواده» ارائه کرد: مدیریت خانواده یعنی علم و هنر هماهنگی کوشش ها و مساعی اعضای خانواده و استفاده از منابع برای نیل به اهداف معین. همچنین، همان طور که در مقدمه اشاره داشتیم، فرایند مدیریت، در تمام اقسام وانواع آن، دارای اجزایی است که با توجه به تعابیر گوناگون صاحب نظران می توان برخی از مهم ترین آنها را این گونه برشمرد: برنامه ریزی، سازمان دهی، نظارت و کنترل، انگیزش، ارتباطات، هدایت و تصمیم گیری.

یکی از عوامل تعیین کننده موفقیت و یا عدم موفقیت در زندگی، نحوه مدیریت کانون خانواده است. چنانچه خانواده به صورت یک حوزه متشکّل و وحدت یافته و منتظم اداره شود، تصمیمات، اندیشه ها و کنش ها به سوی یک کانون جهت گیری می شود و مرکزیّت مقتدر و متّحدی به وجود می آید. زن و شوهر در این کانون، در کنار یکدیگر قرار می گیرند و به مرور زمان، قطب واحدی در تصمیم گیری و هدایت زندگی شکل می گیرد. چنین کیفیّتی به نام « همکنشی » و یا « همگرایی » موسوم است و از طریق آن خط مشی خانواده برای حل و آینده، روشن و مشخص است و الگوی مطلوبی برای تنظیم مناسبات زوجین، فراهم می شود. در اینجا، اصطلاحاً همگرایی را مترادف با هماهنگی و واگرایی را مترادف با ناهماهنگی، آورده ایم.

از ویژگی های خانواده متعادل، تشخیص مصلحت زندگی و ترجیح آن بر منفعت شخصی است و این خصوصیّات در پرتو همگرایی زوجین، امکان پذیر است. قرار دادها و مقررات در این خانواده، مورد احترام است ولی آنجا که پای مصلحت بزرگتری در میان باشد، هر یک از زوجین از انعطاف پذیری روحی خاصی برخوردار است که خواسته های فردی را فدای پیشبرد اهداف زندگی خواهد نمود.

در این مقاله به توضیح  ، ذیل عناوینی همچون «دوراندیشی و پیش گیری»، «برنامه ریزی»، «نظم و مقررات و کنترل» و «مسؤولیت ها و روابط» خواهیم پرداخت.

دوراندیشی و پیش گیری

اگرچه مدیریت خانواده سخن از نحوه ی عملکرد افراد در بطن خانواده ای شکل گرفته دارد، اما، حزم و دور اندیشی، آینده نگری و پیش گیری از مهم ترین اصول مدیریتی به شمار می آیند که مدیران در هدف گذاریها و برنامه ریزی های خود قبل از هر اقدامی باید به آنها توجه داشته باشند. در این باره روایات بسیاری در فرهنگ اسلامی یافت می شود. به عنوان نمونه، حضرت عبدالعظیم الحسنی از امام جواد (ع) روایت می کند که امیرالمؤمنین (ع) فرمود: «اگر قبل از شروع هر کاری در آن دقت کنی از پشیمانی ایمن خواهی شد» (کلینی، اصول کافی).

برنامه ریزی

مدیریت صحیح خانواده بدون برنامه ریزی های دقیق و همه جانبه امکان پذیر نمی باشد.بنابراین،توجه به این نکته یکی از مهم ترین راه کارهای مدیریت خانواده محسوب می شود

برنامه ریزی زمانی: به طور کلی، تنظیم اوقات از دستورات مؤکد ائمه معصومین (ع) است که نحوه ی این کار در سیره ی آن بزرگواران (ع) به خوبی قابل مشاهده است. هیچ یک از مسائل مربوط به ابعاد وجودی انسان (یعنی مسائل شخصی، خانوادگی و اجتماعی) در این زمان بندی از نظر غافل نمی ماند.

برنامه ریزی اقتصادی: تأمین معاش خانواده و مدیریت منابع مالی یکی ازمهم ترین وظایف و نقش ها در مدیریت خانواده است. این وظیفه بسته به شرایط مختلف می تواند بر عهده هریک از اعضای خانواده باشد، اما به طور معمول مردها ایفاگر چنین نقشی هستند. در هر صورت، از دید اسلام اجر و منزلت بسیار بالایی برای انجام صحیح این وظیفه توصیف شده است.

در روایتی از امام رضا (ع) داریم: آن کس که در پی به دست آوردن مال بیش است تا با آن کفاف زندگی خانواده خود را فراهم آورد، اجرا او از کسی که درراه خدا جهاد می کند بالاتر است (حکیمی،1380، الحیاه).

برنامه ریزی فرهنگی: همان طور که برنامه ریزی اقتصادی در خانواده اهمیت دارد و تأمین معاش و امنیت خانواده باید مورد توجه قرار گیرد، برنامه ریزی های فرهنگی نیز برای تأمین سلامت و امنیت روانی و عاطفی اعضای خانواده بسیار مهم است. تمام اعضای خانواده باید برای خود برنامه های فرهنگی داشته باشند و دراین راه به یکدیگر کمک کرده و سعی در رشد و اعتلای عمومی خانواده خود داشته باشند. بنابراین، روابط تربیتی و عاطفی به هیچ عنوان یک سویه و از بالا به پایین نخواهد بود،بلکه والدینی می توانند مربیان خوبی برای فرزندان خود باشند که در وهله ی نخست،رشد اخلاقی و معنوی خود را مدّ نظر داشته باشند. البته، نحوه ی پیاده سازی چنین دیدگاهی نیازمند مدیریتی مدّبرانه و دقیق است.

یکی از مهم ترین فعالیت های فرهنگی که در یک خانواده اسلامی باید بدان توجه شود، دعوت اعضای خانواده به ایمان و عمل به وظایف و تکالیف دینی است.

نظم و مقررات و کنترل

نظم و مقررات: وجود برنامه های مشخص روزانه،هفتگی، ماهانه و سالانه برای تک تک اعضای خانواده به صورت فردی و برای جمع آنها، به صورت اجتماعی و تصویب و اجرای قوانین و مقررات فردی و اجتماعی در یک خانواده امری کاملاً لازم و ضروری به نظر می رسد. هرچند دراین امر،والدین و بزرگ ترهای خانواده نقش هم کار و هم فکر برای یکدیگر و نقش راهنما و الگو برای اعضای کوچک تر را ایفا می کنند و استفاده از تشویق و تنبیه درست و به جای نیز می تواند در تقویت و تکمیل چنین وضعیتی مفید و چاره ساز باشد.

در فرهنگ اسلامی آیات و روایات بسیاری یافت می شود که بر لزوم وجود نظم و مقررات در تمام شؤون فردی و اجتماعی زندگی دلالت دارند.

کنترل: در این زمینه، نوع رفتار مدیریتی در خانواده باید با گونه ای عمل تربیتی همراه باشد تا ضمن حفظ پیوندهای عاطفی میان اعضای خانواده،انحرافی از حرکت به سوی اهداف فردی و اجتماعی اتفاق نیفتد و در صورت بروز چنین امری به سرعت رفع گردد پرورش ایمان اعضای خانواده، آموزش ارزش ها و قوانین و تذکر مناسب بر رعایت آنها، فرصت دادن به یکدیگر برای جبران خطاها و اصلاح خود، استفاده بجا از تشویق ها و تنبیه های مناسب،

انجام رفتارو عملکرد شایسته از سوی والدین، و الگو ساختن خود برای فرزندان و.. از مواردی است که نظارت و کنترل را در خانواده به نحو احسن اجرا می کند.

ازدیگر راهکارهای اسلامی مدیریت خانواده می توان به مسئولیت ها و روابط اعم از سرپرستی ، مشورت، حرمت در روابط اشاره نمود. در نهایت، توجه به نقش ها و مسؤولیت های هریک از اعضای خانواده و جایگاه آنها در این نهاد و همچنین،توجه به چگونگی روابط آنها با یکدیگر ذیل عنوان «مسؤولیت ها و روابط» مورد اهمیت قرار می گیرد.

بیا زندگی را زندگی کنیم

---

آن چیزی كه همه بر آن توافق داشته و دارند این است كه خانواده مانند یك پیكر است. یك عنصر زنده كه از اعضای مختلفی تشكیل شده است. این پیكر اما نیاز به تغذیه دارد؛ باید چیزهایی به او بدهیم تا سرپا و سلامت بماند.

---

این روزها بحث در باره ی خانه و خانواده داغ شده است. خیلی‌ها خیلی حرف‌ها در این مورد زده‌اند و خیلی‌ها با بیشتر‌ آن حرف‌ها موافق بوده‌اند و خیلی‌های دیگر مخالف.اما آن چیزی كه همه بر آن توافق داشته و دارند این است كه خانواده مانند یك پیكر است. یك عنصر زنده كه از اعضای مختلفی تشكیل شده است. این پیكر اما نیاز به تغذیه دارد؛ باید چیزهایی به او بدهیم تا سرپا و سلامت بماند.

شاید مناسب باشد زندگی را به پیكر انسان تشبیه كنیم. اگر تغذیه انسان خوب و براساس قاعده باشد، می‌تواند در برابر بیماری‌ها، سختی‌ها و استرس‌ها مقاومت كند. خانواده هم باید درست تغذیه شود تا در برابر مشكلات قد خم نكند.

عقل و عشق؛ ستون‌های چاردیواری

ما باید یاد بگیریم و به فرزندانمان هم یاد بدهیم كه خانواده یك عنصر زنده است. در این پیكره، همه اجزا به هم پیوسته‌اند. اگر یكی از اعضای خانه به هر دلیلی ناراحت، نگران یا افسرده باشد نمی‌توان انتظار داشت كه اعضای دیگر بدون توجه به او زندگی عادی خود را ادامه دهند. این قانون طبیعت است كه حیات همه اجزای هر پیكره زنده‌ای به یكدیگر وابسته و بر یكدیگر اثر گذارند.

برای یك زندگی شیرین و همراه با تفاهم باید همه افراد خانواده با هم همراه باشند. همراهی گام اول زندگی موفق زیر یك سقف و در یك چاردیواری است. همین جا به این نكته اشاره كنیم كه تفاهم به این معنی نیست كه همه افراد خانواده باید در تمام موضوعات هم رای و هم عقیده باشند؛ بلكه منظور در كنار هم بودن است. این كه به رای دیگران احترام بگذاریم و در یك جمع دوستانه به حل مشكلات بپردازیم.

نكته دوم كه متاسفانه در این روزگار كمتر به آن توجه می‌شود این است كه خانه و خانواده برای زنده بودن بیش و پیش از هر چیز به عقل و عشق نیاز دارد.

این روزها همه افراد آنقدر درگیر مسائل و مشكلات زندگی روزمره شده‌اند كه اصل زندگی را فراموش كرده‌اند. به همین دلیل همه‌چیز در چاردیواری‌هایمان می‌ریزیم جز عشق و محبت و پس از مدتی تعجب می‌كنیم از این كه می‌بینیم دور و برمان پر شده از توقع، انتظار، بدخلقی، خشم، غم و... كه همه مانند میكروب‌هایی خطرناك بر پیكر زندگی می‌تازند. اگر فكری برای مقابله با این تهاجم نكنیم، همین‌ها زندگی را از پا درمی‌آورند و ما به عنوان افراد یك خانه، مانند این است كه همیشه روی گسل فعالی زندگی می‌كنیم. هر آن باید منتظر باشیم كه زلزله‌ای زندگی‌مان را از هم بپاشد.

راه‌حل چیست؟

برای این كه زندگی‌هایمان، بو و رنگ واقعی زندگی بگیرد باید فكری كنیم. باید نوری بر این چاردیواری‌ها بتابد. نباید دست روی دست بگذاریم و آن قدر نگاه كنیم تا زندگی جلوی چشمان ما از پا دربیاید. فرصت ما برای زندگی محدود است. بیهوده این فرصت را از دست ندهیم.

پس بیایید سفره‌هایمان را روی زمین واقعی پهن كنیم. باید یاد بگیریم از دنیای فكر و خیال بیرون بیاییم. با ای كاش و حیف و... كاری از پیش نمی‌رود. خانواده ما همین است كه هست و ماها همین‌هایی هستیم كه می‌بینیم. باید برای بهتر شدن همین شرایط گامی برداشت و كاری كرد. باید از خیال‌های پوچ و واهی دور شد بهتر است. گام بر زمینی كه روی آن زندگی می‌كنیم بگذاریم و راه‌های پیش‌رو را بهتر بشناسیم. خیال‌های غیر واقعی، ما را در جایی بین زمین و آسمان نگه می‌دارد. در چنین شرایطی راه به هیچ كجا نمی‌بریم. باید این فكرها را دور بریزیم؛ مانند نیاكان‌مان در چهارشنبه‌سوری‌های قدیم. باید زندگی را جور دیگری ببینیم. این كار سخت نیست. فقط باید باورش كنیم.

از همین امروز، سهم عقل و عشق را در زندگی‌هایمان بیشتر كنیم. دست به زانو بگیریم و بلند شویم و در دنیای واقعی راه‌های سعادت را بجوییم. این خواستن، گام نخست است.

بزرگداشت غدیر در خانواده

آیا عید غدیر در خانواده ی شما با یک روز معمولی تفاوت ندارد؟

---

اگر دوست دارید شان و منزلت غدیر را در خانواده رعایت کنید و اهل خانواده را با غدیر آشناتر و مانوس تر کنید این مقاله را بخوانید.

---

همانطور که برای رسیدن عید نوروز آماده می شوید و با خانه تکانی و گردگیری و نو کردن برخی لوازم خانه، رسیدن ایامی شاد و فوق العاده ای را اعلام می کنید و اهل خانواده را از لحاظ روانی آماده می کنید ،جا دارد و بلکه اولی تر آن است که برای ورود در عید بزرگ ولایت امیرالمومنین نیز خانواده را از لحاظ روانی آماده کنید .

شب عید غدیر گفتگویی در باره فردا و بزرگداشت آن انجام دهید و از همه نظر بگیرید که چه برنامه ای برای فردا داشته باشید. وقتی خودشان در باره ی این موضوع فکر کنند و نظر بدهند بیشتر با شما همراهی می کنند اما اگر قرار باشد شما فکر کنید و نظرتان را اعمال کنید فضا بیشتر برای انتقاد و مخالفت باز می شود .این طبیعت خیلی از آدمهاست.

حتما خانه را تزیین کنید اگرچه تنها با نصب نوشته ای درباره ی غدیر یا امیرالمومنین علیه السلام باشد. اگر هنوز کودکانتان با غدیر آشنایی ندارند ،داستان غدیر را شب عید برایشان تعریف کنید.(می توانید از داستان غدیر در منوی کودکان استفاده کنید) به بچه ها بفهمانید که فردا روز بزرگی است و قرار است کارهای مهمی هم انجام دهید. صبح غدیر زود تر از خواب بیدار شوید و با انرژی در اولین جمله عید را تبریک بگویید .لباس نو بپوشید و ظاهر آراسته ی در شان یک عید بزرگ داشته باشید .اینها همه در معرفی عید و ایجاد فضای عید در خانه تاثیر گذارند.

اگر پدر و ماد خوش ذوق و با حوصله ای باشید می توانید در غالب یک نمایش ساده غدیر را به فرزندان خود معرفی کنید.یا مانند یک راوی ماجرا را تعریف کنید.

برای شاد بودن در غدیر از برنامه هایی استفاده کنید که بیشتر معرف این عید و موجب بزرگداشت آن باشد نه اینکه تنها مفرح و شاد باشد .مثلا رفتن به سینما و یا دیدن برنامه های تلویزیون کاری است که در هر جمعه و یا هر روز تعطیلی می توانید انجام دهید .نباید عیدی با این عظمت مثل یک جمعه ی معمولی سپری شود. یکی از برنامه های عید غدیر مثلا می تواند شرکت در نماز جماعت ظهر در مسجد جامع شهرتان باشد. اگر شما آن را با اهمیت و شاد جلوه دهید فرزندانتان هم آن را مهم و شاد خواهند یافت .

یکی از اشتباهاتی که ما در اعیاد اسلامی انجام می دهیم این است که عید را در بیرون از خانه جستجو می کنیم . مثلا در نیمه ی شعبان خانه را تزیین نمی کنیم فقط از اماکن دینی تزیین شده دیدن می کنیم .یا در عید غدیر خانه را شاید به اندازه هر روز هم نظافت نکنیم و یا برای درست کردن یک غذای خوب وقت نگذاریم و تمام وقت را در بازدید از سادات و یا شرکت در جشن های مذهبی بگذرانیم .اینها همه خوب است اما بهترین کار و ضروری ترین کار این است که بوی عید، قبل از همه از درون خانه به مشام برسد.

گاهی بی توجهی ما به فضای خانواده ،و وقت گذرانی بیش از حد در بیرون از منزل، تا حدی که خسته کننده باشد،درک بچه ها را از عید منفی و بد می کند و خاطره ی ناخوشایندی  از عید در ذهنشان می گذارد.

از اعمال عید غدیر تا حد امکان و در اندازه ی حوصله ی اهل خانواده استفاده ی همگانی ببرید .یکی از اعمال عید، زیارت حضرت امیرالمومنین است.می توانید در صورت امکان به همراه اهل خانواده به پشت بام ،یا حیاط،یا تراس ... بروید رو به قبله بایستید و به امیرالمومنین در چند جمله سلام و عرض ادب و احترام کنید و از آن حضرت عیدی بخواهید .البته این کار را داخل خانه هم می توانید انجام دهید اما همین  جا به جایی تاثیر تربیتی دارد و احترام بیشتری را نشان می دهد.

یکی از برنامه های دینی عید غدیر مسئله ی استحباب عقد اخوت است . از این فرصت هم می توانید استفاده ی تربیتی ببرید .اگر می خواهید بین نوجوانتان و یک دوست خوب پیوند موثری ایجادت کنید خوب است با استفاده از این امتیاز این پیوند را با چاشنی روانی عمیقی انجام دهید. بنابر روایتی که در مفاتیح الجنان آمده است در عید غدیر می توان بین دو نفر عقد اخوت بست .با خواندن دعای مربوطه که بحث آن در اعمال عید در مفاتیح آمده است می توان بین دو مرد ،رابطه ی برادری یا بین دو  دو زن رابطه ی خواهری ایجاد کرد و در فضای همین روز خجسته آن را جشن گرفت.

در کنار سادات

اگرچه مسئله ی بازدید از سادات جزء اعمال عید غدیر نیست اما از آنجایی که این امر به جهت بزرگداشت غدیر باب شده است ،بد نیست شما هم به همراه خانواده به دیدن سادات بروید و فرزندانتان را با مسئله ی سیادت و ضرورت احترام به سادات آشنا کنید.

اصلاح روابط قطع شده فامیلی

---

---

این روزها که ایام عید و شادمانی است بهتر است اگر کدورتی و اختلافی با دیگران مخصوصا فامیل وجود دارد ، در جهت رفع آن افدام کنیم.

اگر با بعضی از بستگانتان رابطه خوبی ندارید در روابطتان تجدید نظر کنید آنها می توانند بهترین دوستان شما باشند.محبتی که خداوند در بین بستگان و مخصوصا ارحام قرار داده است بسیار با ارزش و مفید است از این محبت و محسنات این روابط خودتان را محروم نکنید.

اصلاح روابط قطع شده می تواند دریچه جدیدی از امید و نشاط را به روی شما بگشاید.به عبارتی همین عشقهای کوچک است که زندگی را زیبا می کند و مارا به آن پایبند می سازد.

اگر روابط قطع شده ای با ارحام خود دارید به این نکات توجه فرمایید:

** آرامش چیزی است که با شادی های مصنوعی به وجود نمی آید .برای خلق آرامش و نشاط درونی به روابط خوبی با ارحام و ذوی الحقوق خود نیازمندید .خدایی که بشر را آفریده ،سفارش زیادی به روابط نیک با ارحام فرموده و برای صله رحم _ که به معنی نیکی و پیوستن به خویشاوندان است _ تاثیرات بسیاری از قبیل طول عمر ،آرامش ،سبکی و نشاط واقعی قرار داده است. با از سر گرفتن روابط بریده شده ،علاوه بر آنکه خداوند را از خود خشنود می کنید ،می توانید یک بار دیگر پشتیبانان واقعی خودتان را به سمت خود جذب کنید.

** اگر دوست دارید فرزندان شما در بزرگسالی همدیگر را رها نکنند و کنار هم بمانند ،امروز پایبندی و وفاداری نسبت به اقوام را به آنها بیاموزید و باور داشته باشید که قطع روابط مخصوصا با ارحام ،بدترین الگویی است که می توانید برای آنها ترسیم کنید .فرزندان شما از روابط شما ،میزان اهمیت روابط با یکدیگر و احسان در حق هم را می آموزند .علاوه بر این فرزندان شما به محبت پدربزرگ و مادربزرگ، عمه ها و عموها ،دایی ها و خاله ها نیازمندند.روابط با آنها موجب تقویت قوای عاطفی فرزندانتان و مهارت یافتن در روابط با دیگران می شود.علاوه بر این فرزندان آنها می توانند بهترین دوست و همبازی کودکان و نوجوانان شما باشند.

** اگر نامهربانی و یا بدرفتاری فامیل مورد نظر موجب قطع روابط شده ،ریشه این کم کاری عاطفی و بدرفتاری را پیدا کنید .خیلی وقتها ما در شناسایی عوامل اصلی بدرفتاریها اشتباه می کنیم .چه بسا عدم اعتماد به نفس و ضعف اخلاقی آنها باعث کم کاریشان در روابط عاطفی می شود اما شما به حساب غرور و تکبر می گذارید.

گاهی مشکلات شخصی شان موجب بدخلقی هایشان شده شما به حساب احساسشان نسبت به خودتان می گذارید اگر می توانید در حل مشکلاتشان به گونه ای بزرگ منشانه کمک کنید تا از طریق فرمول  «الانسان عبید الاحسان:انسان بنده کسی است که به او احسان می کند»(حدیثی از امام علی علیه السلام) ،روابط خوبی بین شما برقرار گردد.

** شاید برخی از روابط قطع شده شما با بستگانتان مربوط به زمانهای گذشته و خواست بزرگترها باشد وقتی که شما هنوز درک خوب و واضحی از این مسائل نداشته اید اکنون با شهامت و حسن نیت، روابط را از سر گیرید و قصدتان را برای آنها هم بگویید .سعی کنید اقوامتان را از نگاه خودتان بشناسید و تقلید کورکورانه نکنید.

** بندگان خدا بسیار متفاوت و گوناگونند .شما با داشتن یک روش خاص و پافشاری بر اجرای خواسته ها و تحمیل عقاید خودتان به دیگران مجبور می شوید با خیلی از نزدیکانتان قطع رابطه کنید و یا تسلیم قطع روابط شوید در حالیکه اگر مدارا کنید و دیگران را به خاطر چیزهای بی ارزش نرنجانید بعد از مدتی خواهید فهمید که این روابط چقدر می توانند مفید باشند.

** آن کسی که شما او را با قهر از خود دور کرده اید می تواند یکی  از صمیمی ترین دوستان و یاران شما باشد مخصوصا که بین شما پیوند فامیلی هم وجود دارد .این مطلب تنها به طرز فکر شما بستگی دارد اگر بین شما و بستگانتان برزخی از افکار و پندار نادرست وجود دارد همه چیز فقط در فکر شماست در واقعیت، او یکی است مثل همان دوستی که از دوستی با او لذت می برید .کافی است طرز فکرتان را عوض کنید.

اصلاح روابط با اقوام پدری

محبت فرزندان به فامیل پدری از ارزش زیادی برخوردار است .زیرا کودکان بیشترین وقت خود را با مادر می گذرانند و خلق و خوی او را به خود می گیرند و از عواطف مثبت و منفی او نسبت به دیگران تاثیر بسیار زیادی می گیرند .لذا دوست داشتن فامیل پدری علاوه بر آنکه نجابت و لطافت عواطف مادر را نشان می دهد ،داشتن روابط مثبتی را هم با اقوام همسر فرد در آینده تضمین می کند .کسانی که از روابط خوبی با فامیل پدر برخوردار نیستند اما روابط بسیار محکمی با فامیل مادر دارند باید نگاهشان را از تعصبات پاک کرده و بی طرفانه داوری کنند .

خیلی از اوقات ضعف روابط با فامیل همسر اعم از زن یا مرد،فقط به خاطر الگو برداری از افکار مسموم قدیمی و پیش داوریهایی است که یک نوعروس یا یک تازه داماد را از معاشرت شایسته با فامیل همسر باز می دارد اکنون که روابط شما قطع شده و بدون اضطراب و نگرانی از دخالت دیگران می توانید درست فکر کنید برای بازسازی روابط قطع شده تان نقشه جدیدی بریزید اگر قدم اول را شما بردارید وبه سمت آنها بازگردید کنترل این رابطه همیشه دست شما باقی می ماند.اگر همسرتان مانع روابط شما با اقوامتان می شود ،بخشی از مشکلات به خودتان برمی گردد.اگر به او اطمینان بدهید که این روابط ،شکافی بین شما ایجاد نمی کند او هم بهتر از این موضوع استقبال می کند.

بعد از اصلاح روابط از افراط و تفریط بپرهیزید .افراط بسیار خطرناک است و منجر به مشکلاتی بزرگتر از قبل می شود .حتی اگر دوستی و محبت بین شما بالا گرفت،نگذارید حد و حدود از بین برود. اگر از چیزی رنجیدید قهر نکنید یک مدت کوتاه، سکوت کنید و دوباره معاشرت کنید .گذشت زمان همیشه بهترین حل کننده مشکلات است.کافی است کمی به هم فرصت بدهیم .

هنر پول درآوردن یا خرج کردن؟

---

مدیریت اقتصاد خانواده، هنری است كه با كمی تدبیر و كنترل خواسته‌ها و تمایالات شخصی، دسترسی به آن امكان‌پذیر می‌باشد.

---

ما در طول زمان كالاهای بسیاری را مصرف می‌كنیم. برخی از این كالاها مثل غذا، خوراك و پوشاك برای زندگی لازم و ضروری است و برخی دیگر مثل انواع تفریحات و تجملات جزو كالاهای لوكس بشمار می‌روند. یك مدیر خوب كسی است كه ضمن تامین تمامی كالاهای ضروری بتواند بخشی از درآمد خانواده را به نیازهای غیرضروری نیز اختصاص دهد.

امروزه براساس رقابت‌های غیرمنطقی بین خانواده‌ها در عقدها و عروسی‌ها و حتی در مهمانی‌ها، بسیاری دیگران را الگو قرار داده و می‌كوشند برنامه‌های خود را با آنها مطابقت دهند. در حالی كه نباید فراموش كرد كه هیچ‌كس دیگری را به خاطر مثل دیگران اندیشیدن تحسین نمی‌كند همان‌گونه كه اگر آن شخص روزی ورشكسته شود كسی كمكش نمی‌كند. بدانید آن‌كه هیچ‌گاه دست نیاز به روی كسی بلند نمی‌كند نزد دیگران مقرب‌تر است.

از این‌روست كه با دنبال كردن الگویی كه بتواند با درآمدها سنخیت داشته باشد و بتواند جوابگوی نیازها باشد می‌توان به تمام نیازها رسید بدون این‌كه دست نیاز به سوی كسی بلند شود. اگر ما فكر كنیم كه درآمد ما كمی بیشتر از این درآمد فعلی‌مان بود الان دیگر مشكلی نداشتیم، بیهوده فكر كرده‌ایم چرا كه هرچه درآمد زیادتر باشد خرج ما هم به همان میزان زیادتر می‌شود. لذا باز هم با بی‌پولی روبه‌رو خواهیم شد.درواقع آنچه در این میان مهم است درست و عاقلانه خرج كردن است به گونه‌ای كه هر كدام از اعضای خانواده بدانند كه سهم خود از درآمد خانواده چقدر است و متناسب با آن سهم خرج كنند. یك زن مدیر و مدبر خانواده می‌داند كه چگونه برای درآمد و بودجه خانواده برنامه منظمی را تنظیم كند و براساس آن برنامه هزینه‌ها را انجام دهد. چنین برنامه‌هایی است كه ما را به هدف و آرزوهایی كه در زندگی داریم می‌رساند.

 همه ما به دنبال داشتن یك خانه مستقل و ماشین، تحصیلات عالیه برای فرزندان، مسافرت و پس‌انداز برای زمان پیری هستیم و این امور جز با داشتن یك برنامه منظم امكان‌پذیر نیست. در بسیاری از خانواده‌ها می‌بینیم كه مردها فكر آینده‌نگری ندارند و نمی‌توانند پولی را كه به دست می‌آورند درست خرج كنند در واقع راه درست خرج كردن را بلد نیستند. اینجاست كه زن‌ها باید در مقابل چنین شوهرانی درایت و تدبیر خود را به كار گیرند و بهترین روش هزینه كردن را انتخاب كنند در مقابل در برخی از خانواده‌ها نیز زن‌ها از چنین درایتی برخوردار نیستند، ولی شوهران‌شان مردهایی اقتصادی و آینده‌نگر هستند.

مسلما چنین خانواده‌هایی در آینده دچار مشكل نخواهند شد زیرا بالاخره كسی وجود دارد كه هزینه‌ها را كنترل كند، اما بدا به حال خانواده‌هایی كه هر دو زن و شوهر با منطق و درایت در برابر درآمدهای خانواده برخورد نمی‌كنند و هر آنچه كه به دست می‌آورند به راحتی خرج می‌كنند در واقع آنها با شیوه درست دخل و خرج آگاهی ندارند.

بدانید برای آن‌كه بودجه شما از نظر اقتصادی ارزش واقعی داشته باشد باید به قامت خود شما بریده شود و مثل لباس، جزءجزء آن روی اندام شما امتحان شود تا از هر جهت برازنده شما و زیبا و راحت باشد. درآمد، موقعیت و مخارج هیچ خانواده‌ای مثل خانواده دیگری نیست. مشكلات و مسائلی كه شما در امر پول خرج كردن و بودجه خود دارید با دیگران متفاوت است.پس به درآمد خانواده فکر کنید و بر طبق آن برنامه ی منظمی برای خرج کردن داشته باشید تا به خواسته های تان برسید و در آینده نیز دچار مشکل نشوید.

 دوران بارداری مردانه

---

پدر مظهر اقتدار در خانه و خانواده است؛ لکن زمانی که به منزل می آید، با خستگی و بیحالی روبروست و دیگر توانی برای بررسی مسائل جاری و مشکلات احتمالی ندارد. نیز علاقه ای هم نشان نمی دهد تا حداقل در جریان امور قرار گیرد و به زندگی خود سروسامان ببخشد.

---

درست است که مادر نقش عاطفی و تربیتی فوق العاده در تربیت فرزندان دارد، لکن این بدان معنا نیست که پدر کاملاً خود را کنار بکشد و هیچ وظیفه ای را متقبل نگردد. ولی بعنوان پدر این را بدانیم که هرچه به خورد بچه هایمان می دهیم، همان نتیجه حتی غیرقابل انتظار به خود ما بازمی گردد.

خانواده با ازدواج پسر و دختری شکل می گیرد و از همان روز اول قرارداد زندگی، وظایف متقابلی پیش می آید. ما دیگر همان پسر آزاد در اختیار دیروز نیستیم، بلکه به دو تن تقسیم شده ایم و با تولد هر فرزند، به بخش های دیگری تقسیم می شویم. احساس همسری و پدری باید قبل از ماجرا در ما شکل بگیرد وگرنه آیا می شود به ما واژه متأهل را چسباند.

پدر اگر واقعاً می خواهد که یک پدر باشد، باید قبل از تولد فرزند با همسر خود و نیز پسر و یا دختر آینده اش ارتباط عاطفی برقرار نماید و حتی با او صحبت کند و به اصطلاح نازش کند. چراکه جنین از 6 ماهگی می تواند صداهای بیرونی را حس کند و بر اساس تحقیقات صورت گرفته می تواند صدای پدر را بهتر از صدای مادر بشنود و بعد از تولد به راحتی می تواند با پدرش ارتباط برقرار کند.

 پدر می بایست قبل از تولد شکم همسرش را -که دردانه ای را در خود جای داده-  لمس نماید چراکه دو پیام ارزشمند را مخابره می کند: دلبستگی نسبت به همسر و فرزند. این کار احساس خوبی را در همسرتان به وجود می آورد و از اینکه شما پدر فرزندش هستید، به خود افتخار خواهد کرد.  خود پدر نیز چه قبل از تولد فرزندش و چه بعد از آن صمیمیت خاصی را بین خود و بچه اش احساس و درک می کند. قابل ذکر است مواردی از این دست برای خانواده های خارج از ایران آموزش داده می شود.

نگرانی همیشگی مادر در دوران بارداری باعث می شود تا در درون بدن مادر هورمونی ترشح شود که فشار روحی شدیدی را به وجود می آورند و بنابراین باعث ناآرامی جنین می گردد. به یاد داشته باشیم که کودک افسرده و نگران از مادر افسرده و نگران متولد می شود. اگر کودک در خانه ای که براساس ازدواجی محکم و موفق و پایدار بنا شده، به دنیا بیاید، خوشبخت ترین است. قابل ذکر است نباید فکر کنیم که با ازدواج رشدمان قطعی و کامل است، بلکه هر تغییر کوچک در زندگی، ما را به سمت کمال پیش می برد، پس باید در کنار یکدیگر رشد کنیم.

بنابراین کار بزرگی که باید انجام دهیم این است که رابطه خود را ارزیابی کرده و بهتر کنیم. نقاط قوت را تقویت و نقاط ضعف را برطرف نموده و سمپاشی کنیم تا آفتی نشود برای از بین بردن ارزشهای زندگی مان. عواطف زن در دوران بارداری بسیار حساس است بنابراین شما نیز باید حساسیت موضوع را به نوعی به او متقابلاً انتقال دهید. در اواخر دوران بارداری همسرتان سعی کنید از هرگونه تغییر بزرگ و غیرمنتظره در شغل و کار و منزل و وروابط و ... پرهیز نمایید و تمام تلاش تان بر این باشد که زمینه ورود یک مهمان عزیز را فراهم آورید. در هر حال مهمترین نقش پدر در دوران بارداری، دلبستگی پدرانه و همسرانه است.

شناخت و نحوه برخورد با هیجانات فردی در این دوره برای پدر بسیار مهم است.  پدر باید بداند که در زمان مواجهه با هیجانات و احساسات متعدد و گاهی ضد و نقیض چه برخوردی داشته باشد؟! گاهی اوقات آدمی هیجان زده می شود، بعضی وقتها احساس سردرگمی می کند، گاهی احساس می کند که از زندگی همسرش کنار گذاشته شده است، در سه ماه اول بارداری همسرش، برعکس سه ماه دوم لذت جنسی را تجربه نمی کند و در سه ماه آخر هم فعالیت جنسی کاهش می یابد. در اولین بارداری احساس وابستگی به سراغش می آید، همچنین تغییرات جسمی را مشاهده خواهد کرد نظیر: ازدیاد وزن، تهوع.

مسائل و مشکلات متعدد و گاهی پیچیده زوجین در دوران بارداری نشان می دهد که باید بطور مشترک احساسات همدیگر را درک و روشهایی را در پیش گیرند تا زندگی بهتری را تجربه کنند.

راه های کسب آرامش در خانواده

---

همه انسان‌ها در طول تاریخ، صرف نظر از ایدئولوژی و رویکرد دینی و غیردینی در پی کسب آرامش و شادابی و نشاط بوده‌اند. برخی از راه تحصیل مال ، گروهی از طریق کسب مقام و مدرک و عده‌ای با ریاضت و  ترک دنیا.....

---

در مقاله ی قبل با عنوان بروشور یک زندگی شاد به دو مورد از عواملی که به افزایش احساس شادی در زندگی خانوادگی می انجامد اشاده کردیم و در این مقاله با ما همراه باشید با عوامل دیگر:

قدرشناسی

قدر آنچه را که دارید بدانید. همین امروز چشم‌هایتان را ببندید و در تخیل خود فرض کنید کسی را که بسیار دوستش دارید از دست داده‌اید. چه حالی پیدا می‌کنید؟ حال چشم‌ها را باز کنید آن عزیز را در زندگی خود می‌یابید. فرض کنید مرده بود اما به زندگی با شما بازگشت. آیا نباید شاکر باشید و قدرشناس؟ اگر همین امروز دردی در وجود خود حس کنید و به پزشک مراجعه کنید و خدای نکرده! پزشکان بگویند مشکل خونی دارید و هر از چند گاهی باید خونتان عوض شود چه حسی پیدا می‌کنید؟ حال اگر مدتی بعد اطلاع پیدا کنید که به طور معجزه آسایی مشکل خونی شما رفع شده؟ آیا به سجده نمی‌افتید و احساس شادی و شعف نمی‌کنید؟ انرژی نمی‌گیرید؟ باید حتماً به درد و رنج گرفتار شوید تا قدر سلامتی و آرامش را بدانید و درک کنید و لذت ببرید؟ کم نیستند افرادی که برای درک و شکر نعمت‌ها، باید آن‌ها را از دست بدهند.

آیا ما هم باید مرگ و تلخی و رنج‌های شکننده را از نزدیک لمس کنیم تا قدرشناس نعمت‌ها و موهبت‌های فراوانی که بر سر و رویمان  فرو ریخته باشیم؟

بیایید قیمت گنج‌ها و داشته‌های امروزمان را دریابیم و شکرگذار باشیم تا فردا با از دست دادن آن‌ها  نادم و پشیمان نشویم. که پشیمانی نه تنها سودی ندارد، بلکه حسرت و آه و ناله‌های سرد و در نتیجه افسردگی و غم و اندوه‌های پایدار به دنبال دارد.

زندگی در اکنون

همان‌طور که گاهی امروز افسوس دیروز را می‌خوریم. مبادا فردا هم افسوس امروز را بخوریم. پس امروز را دریابید. چرا بعضی همیشه با خاطرات گذشته زندگی می‌کنند دیروز نیست. فردا نیست. امروز هست. دو نیست را فدای یک هست نکنید. امروز را با شادی و انرژی و موفقیت سپری کن که هم آینده‌ات توأم با شادی و موفقیت باشد. هم گذشته‌ات چون امروز برای فردا. دیروز دیگری است. امروز را در کنار همسر و عزیزان خود خوب دریابید تا در آینده افسوس هدر دادن انرژی عمر را نخورید. می‌گویند: پیران با گذشته زندگی می‌کنند و جوانان با آینده، زندگی را از کودکان بیاموزید که با حال زندگی می‌کنند. نه حسرت گذشته و نه حرص آینده در ذهن و زندگی جوان جایی ندارند. امروزت را که خوب دریابی و خوب بسازی و شاد و پرتلاش باشی فردایت نیز ساخته می‌شود.

شوخ طبعی

خیلی جدّی نباشید. خشک باشید می‌شکنید. شوخ طبعی هنر است. باید آن را آموخت. شوخ طبعی، باعث شادی خود و دیگران می‌شود. کینه و کدورت را از بین می‌برد. نشانه دوستی و صمیمیت است. موجب گرمی و حلاوت روابط می‌شود. از نشانه‌های مؤمن است.

رسول گرامی اسلام(ص) فرمود: مؤمن شوخ و زنده دل است و منافق سخت و غضبناک (بحار – ج 77  ص 153)

امام صادق(ع) از یکی از اصحاب خود پرسید شوخی شما با هم چقدر است؟ عرض کرد: اندک. فرمود: این‌گونه نباشید. مزّاح بودن و شوخ طبعی از حُسن خلق است همانا بدین وسیله شادی و سرور را در قلب خود داخل می‌کنید.

البته نباید در شوخی افراط کرد. مکان و زمان شوخی را باید در نظر داشت – چنانچه فرموده‌اند شوخی در بین قبور و قبرستان در هنگام تشییع جنازه و نیز در برابر مصیبت دیدگان از بی خردی است.

شوخی نباید موجب تحقیر و تمسخر، و توأم با توهین، غیبت و ر نجش کسی شود.

رسول خدا(ص) می‌فرماید: من شوخی می‌کنم و اهل مزاح هستم اما حرف باطل و بیهوده نمی‌گویم»

همچنین تصریح فرموده‌اند: کسی که مؤمنان را شاد کند همانا مرا شاد کرده و کسی که مرا شاد سازد همانان از سوی خداوند عهدی برای خویش گرفته است و چنین کسی در قیامت در امنیت و آسایش است (بحار ج 74 ص 413)

بخش مهمی از مشکلات و معضلات زندگی زناشویی را با شوخ طبعی و جدّی نگرفتن می‌توان حل کرد.

یک قاضی دادگاه خانواده می‌گفت: پس از بررسی چهار هزار پرونده‌ی طلاق به این نتیجه رسیدم که ریشه بسیاری از جدایی‌ها و طلاق‌ها، امور سطحی و قابل اغماض و بچه‌گانه ای می‌باشد که می‌شود با برخوردی توأم با مزاح و خنده و شوخ طبعی هنرمندانه از آن‌ها گذر کرد و زندگی با حرارت و حلاوت توأم نمود و از حوادث تلخ و ناگوار جلوگیری کرد.

خندیدن

می‌گویند خنده آنتی بیوتیک عفونت‌های روحی و روانی است خنده 15 ماهیچه از ماهیچه‌های بدن را به حرکت در می‌آورد. و همچون نرمش و ورزشی کششی که از مفیدترین ورزش‌هاست، موجب تقویت جسم و روح انسان می‌شود.

خنده در کنترل فشار خون و کاهش بیماری‌های قلبی و عروقی و افزایش اشتها و هضم غذا و کارکرد سالم ریه‌ها نقش بسیار مفید و مؤثری دارد.

تحقیقات نشان می‌دهد هنگامی که در گروه و جمع خانواده و عزیزانمان هستیم سی برابر بیشتر از زمانی که تنها هستیم می‌خندیم.

پزشکان می‌گویند: 95 درصد بیماری‌های جسمی ریشه در بیماری‌ها و ناآرامی‌ها روحی و روانی دارد و خنده بخش مهمی از ناآرامی‌ها و اضطراب‌های روانی انسان را خنثی می‌سازد و آرامش روحی و روانی بر بهداشت و سلامت جسم تأثیری مستقیم دارد.

خنده را با خانواده و عزیزانتان تقسیم کنید. فرزندان و همسر ما از ما تنها سقف و سفره نمی‌خواهند از ما نوکر و غلام نمی‌خواهند از ما پدر و همسری مهربان و خندان و شاداب و پر انرژی می‌خواهند. خنده را همچون نقل و نبات بر سر و روی اعضای خانواده‌تان بپاشید. فراموش نکنید  فرزندان شاد و سرحال و پرتلاش محصول خانواده‌های موفق و پرنشاط اند.

در ضرب‌المثل‌های اسپانیایی آمده است: هر بار که انسان می‌خندد، یک میخ از تابوتش جدا می شود. البته مطالبی را که درباره شوخ طبعی گفته شد درباره خنده نیز باید تداعی شود. چرا که خنده نیز نباید پیامدهای تلخ و آزاردهنده ای داشته باشد. خنده باید آثار مثبت مذکور را داشته باشد.

با خنده و شادی انرژی متراکم کودکان و نوجوانان به طور سالم و سودمند تخلیه شده و به والدین و خانواده خود علاقمند شده وقتی علاقمند شدند از آنان تأثیر می‌پذیرند و با آنان همراهی می‌کنند و در برابر والدین نمی‌ایستند. جاذبه خانواده برایشان گواراتر از جاذبه‌های کاذب خارج از خانواده می‌شود.

اگر می‌خواهیم فرزندانی سالم و صالح و اهل دین و دانش داشته باشیم. باید دین و ارزش‌های دینی را با شادی و خوش خلقی و شادابی توأم کنیم.

نوجوانانی که نسبت به ارزش‌های دینی بی اعتنا یا کم توجه می‌باشند، یکی از دلایل عمده‌اش ارائه خشک و خشن دین و به عبارتی دفاع بد از ارزش‌های از سوی والدین می‌باشد.

 برنامه ی خانوادگی با طعم مهرماه

---

دوباره «یار دبستانی» از رادیوی خودروها پخش می‌شود، خردسالان و نوجوان‌ها و جوان‌های کیف و کتاب به دست، به شهر جان می‌دهند، خیابان‌ها شلوغ می‌شوند ، مدرسه‌ها نفس می‌کشند و از تنهایی در می‌آیند، ریه‌ها از هوای مرطوب و خوش پاییز انباشته می‌شوند و مهر مهربانانه چترش را روی سر مردم باز می‌کند. شما هم فرزندی در حال تحصیل دارید؟ خودتان را برای مهر و تغییر و تحولاتش آماده کرده‌اید؟ این چند توصیه را هم به کوله‌بار تجربه‌هایتان اضافه کنید، ضرر نخواهید کرد.

---

فرقی ندارد فرزند شما در چه مقطعی تحصیل می‌کند، به هر حال آمدن پاییز او را ناگزیر می‌کند از برنامه زمانی خاصی که سیستم آموزشی برایش در نظر گرفته است، تبعیت کند و طبیعی است که پیروی از قوانینی که مدرسه برای آموختن نظم به او وضع می‌کند، زندگی بقیه اعضای خانواده را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد و بنابراین باعث تغییرات کلی در مدیریت زمانی اعضای خانواده‌تان می‌شود و به زبان خودمانی‌‌تر می‌شود گفت اگر تابستان، مدیریت زمانی در امور روزمره برایتان اهمیتی نداشت و نظم و ترتیب را کنار گذاشته بودید، حالا در صورتی که موفقیت فرزندانتان را می‌خواهید، باید تابع نظمی ‌ویژه در سال تحصیلی جدید شوید، برای مثال، دیگر قرار نیست بیشتر شب‌های‌ هفته را تا دیر وقت در پارک‌ها یا پای تلویزیون بگذرانید، دیگر نمی‌توانید صبح‌ها تا هر زمان که مایل باشید بخوابید و اگر بخواهید به سفری خانوادگی بروید باید منتظر آمدن تعطیلات بمانید و... .

تبعیت فرزندانتان از برنامه کاری و زمانی مشخص در طول سال تحصیلی نه تنها شما را ملزم می‌کند از برخی آزادی‌هایی که پیش از بازگشایی مدارس داشته‌اید چشم بپوشید، بلکه باعث می‌شود وظایف تازه‌ای نیز به مجموعه دغدغه‌های روزمره شما به عنوان والدین کودکانتان اضافه شوند، وظایفی مانند؛ نظارت بر تحصیل فرزندتان، برقراری ارتباط با مسوولان مدرسه‌اش، عضویت در انجمن اولیا و مربیان، بیدار کردن او در هر صبح و گاهی رساندنش به مدرسه یا بازگرداندنش و... .

این وظایف بخشی از وقت هر روز شما را خواهند گرفت، اما چنین خبری به معنای آن نیست که خودتان را به کلی فراموش کنید و همه وقت‌تان را به فرزندتان اختصاص دهید. اگر با اصول مدیریت زمانی آشنا شوید آن‌وقت می‌آموزید که چه طور شمار زیادی از وظایف معین را در طول روز انجام دهید و جزئی از ساعات روز را نیز برای امور شخصی‌تان باقی بگذارید.

شاید بگویید این حرف‌ها همه شعار هستند و امکان ندارد کسی «بچه مدرسه‌ای» داشته باشد و بتواند در طول روز وقت آزادی هم به دست بیاورد، اما واقعیت این است که اصول مدیریت زمانی در بسیاری از خانواده‌های منظم رعایت می‌شوند و آنها با پیروی از چنین قوانینی، بهترین استفاده را از اوقاتشان می‌کنند.

قرار نیست اصول پیچیده‌ای را برای بهره‌وری بیشتر از وقت‌تان در مهر به کار بگیرید.

شما می‌توانید مهارت استفاده درست از زمان را، با رعایت اصولی ساده و ایجاد تغییراتی کوچک در زندگی روزمره، به دست بیاورید، اصولی مانند:

** بیشتر مردم برنامه‌های روزانه‌شان را فقط در ذهن‌شان نگه می‌دارند و هر بار که می‌خواهند یکی از وظایف‌شان را انجام دهند ناچارند همه آنها را یکبار با خود مرور کنند، اما موفق‌ها، آنهایی هستند که مجموعه وظایف و اهداف روزانه‌شان را روی کاغذ‌ می‌آورند و سپس با نگاه کردن به برنامه مکتوب، تصمیم می‌گیرند چه کنند.

بنابراین، برای شروع مهر، یک تقویم و یک قلم و دفترچه خانوادگی مخصوص نوشتن برنامه‌های روزانه تهیه کنید.

** به زود خوابیدن و زود بیدارشدن عادت کنید تا فرزندتان هم، در پیروی از شما، زود بخوابد و زود بیدار شود و انرژی کافی برای حضور در کلاس داشته باشد.

** هر صبح که از خواب بیدار می‌شوید ذهن‌تان پر است از انواع وظایفی که باید در طول روز انجام‌شان بدهید. برای آن که در برنامه‌ریزی روزانه موفق باشید باید کارها را اولویت‌بندی کنید و کارهایی را كه از اولویت بیشتری برخوردارند پیش از بقیه انجام دهید.

اما چطور باید کارهایی را که از اهمیت بالاتری برخوردارند تشخیص بدهید؟ پاسخ ساده است! باید اهداف‌تان را پیش از آغاز برنامه کاری هر روز مشخص کنید.

فرض کنیم شما مادر یک خانواده هستید. صبح از خواب بر می‌خیزید و کاملا گیج هستید، چرا که نمی‌دانید از میان 7 وظیفه آن صبحگاه؛ یعنی احوالپرسی از یک دوست قدیمی‌، خرید روزنامه، بیدارکردن فرزندتان برای رفتن به مدرسه، روشن‌کردن ماشین لباسشویی، آماده‌کردن صبحانه و بار گذاشتن ناهار و رساندن کودکتان به مدرسه کدام را انتخاب کنید.

در این شرایط اهداف اصلی آن روز را با خود مرور کنید، مرور این هفت کار نشان می‌دهد در واقع شما 4 هدف اصلی را دنبال می‌کنید که شامل لباس شستن، روزنامه خریدن، احوالپرسی از دوستتان و روانه‌کردن کودکتان به مدرسه است که هدف آخری شامل 4 مرحله بیدار کردن او، حاضر کردن صبحانه‌اش و رساندنشان به مدرسه است.

حالا همه چیز روشن‌تر به نظر می‌رسد و آسان‌تر می‌توانید نتیجه بگیرید که هدف 3 مرحله سر و سامان دادن به فرزندتان برای رفتن به مدرسه، نسبت به اهداف دیگر اولویت دارد و باقی آنها را نسبت به این هدف، از اهمیت کمتری برخوردارند.

** فراموش نکنید برای برنامه‌ریزی خانوادگی در مهر، تقسیم وظایف میان اعضای خانواده را هم تمرین کنید و به هرکس، بسته به توانمندی‌اش وظایفی را بسپرید برای نمونه اگر حاضر کردن صبحانه، بیدار کردن بچه‌ها و همسرتان، نظارت بر انتخاب لباس بچه‌ها برای مدرسه، رساندن آنها به محل تحصیلشان و دادن پول توجیبی و تغذیه زنگ تفریح‌شان، همه از وظایف تعیین شده آن روزتان برای ساعت 6 تا 30/7 صبح هستند، چرا بین اعضا تقسیم‌شان نمی‌کنید تا هم فشار کمتری را متحمل شوید، هم در وقت صرفه‌جویی کنید و هم حس مشارکت و همکاری را میان اعضای خانواده بالا ببرید؟

**  همان طور که اشاره کردیم با آغاز مهر، مسوولیت‌های شما هم بیشتر می‌شود و به همین دلیل حذف عناصری که برنامه زمانی شما را برای طول روز با اختلال مواجه می‌کنند، واجب‌تر از گذشته می‌شود.

عناصری که به آنها اشاره کردیم همان‌هایی هستند که وقت‌تان را بدون آن که چندان به چشم بیایند می‌دزدند. آیا تا به حال به زمانی که در طول روز صرف تماشای تلویزیون یا اینترنت‌گردی می‌کنید فکر کرده‌اید؟ به تماس‌های تلفنی بی‌حاصلی که معمولا فایده‌ای برایتان ندارند چطور؟

اگر می‌خواهید در مدیریت زمانی خانواده موفق و مقتدر عمل کنید، ابتدا باید عوامل اتلاف وقت‌ را بشناسید و بعد حذف یا کنترل‌شان کنید مثلا می‌توانید زمان نگاه کردن تلویزیون یا اینترنت‌گردی را محدودتر کنید و تماس‌های بی‌حاصل آشنایان‌ را پاسخ ندهید یا رک و راست به آنها بگویید که درگیر کار هستید و عذرخواهی کنید که نمی‌توانید وقت زیادی به آنها اختصاص دهید.

ضمن آن که باید به این نوع تماس‌گیرندگان بفهمانید، چه زمانی وقت آزاد برای پاسخگویی به آن دارید و این‌طور نیست که هر زمان حال و حوصله دارند به خودشان اجازه بدهند، زنگ بزنند و مهم‌ترین ساعت‌های روزتان را تلف کنند!

 تنها خانواده‌هایی در مدیریت زمانی‌شان پیروز می‌شوند که نظم در آنها نهادینه شده باشد و حتی کودکان هم آن را درک کرده باشند.

به نظر شما خانواده‌ای که در آن بچه‌ها آموخته‌اند پیش از رفتن به مدرسه، تخت‌شان را مرتب کنند و پس از بازگشت، لباس‌هایشان را به چوب‌رختی بیاویزند و دقیقا سر جایش قرار دهند، بهتر وقت‌شان را کنترل می‌کنند یا خانواده‌ای که مسوولیت مرتب‌کردن اتاق بچه‌ها روی دوش مادر است و هر صبح باید بخشی از وقت اعضای خانواده صرف پیدا کردن لباس‌هایشان از مکان‌های مختلف خانه شود؟

برای موفقیت در برنامه‌ریزی زمانی، باید به اعضای خانواده، چه بزرگ و چه کوچک یاد بدهید هر چیز را پس از استفاده دقیقا در جای خود قرار دهند.

** واقعا جای تاسف است که وارد خانه‌ای شوید و ببینید ساعت آنها عقب مانده است و از آن فاجعه‌بارتر زمانی است که خانواده‌ای لزومی ‌برای آویختن ساعت در اتاق‌های مهم مانند ‌هال یا آشپزخانه نداشته باشند. طبیعی است که این نوع خانواده‌ها ارزش وقت را نمی‌دانند و گذر زمان را درک نمی‌کنند. مدیریت زمان به ساعت نیاز دارد، اگر دیوارتان خالی است همین امروز اقدام کنید.

** مهمانی؟ شام‌خوردن در رستوران؟ سینما؟ تئاتر؟ پارک؟ هیچ‌کس نگفته با شروع مهر، تفریح‌های سالم را از زندگی خانوادگی‌تان حذف کنید! فقط کافی است برای هرکدام از آنها زمانی مشخص در نظر بگیرید، نه این که از قانون «هر وقت پیش آمد، انجام می‌دهیم...» تبعیت کنید.

روال معمول این است اصولا چینن برنامه‌هایی در طول سال تحصیلی به آخر هفته‌ها منتقل می‌شوند تا در ‌ روزهای کاری هفته، بچه مدرسه‌ای‌ها به واسطه پیوستن به این تفریحات با مشکلاتی نظیر کمبود خواب، خستگی و ...، مواجه نشوند.

** انجام کارهای سخت را به انتهای جدول برنامه‌ریزی زمانی‌تان منتقل نکنید. برخی افراد، مسوولیت‌های دشوار روزانه را به عنوان کارهای پایانی روز در نظر می‌گیرند به این خیال که وقتی کارهای کوچک، آسان و کم‌اهمیت را انجام دهند، مسلما وقت و حوصله زیادی برای انجام مسوولیت‌های سخت خواهند داشت، اما این تصور یک سراب است! وقتی همه کارهای آسان را انجام می‌دهید و به کار سخت‌تر می‌رسید، دیگر تحمل انجام آن را ندارید. ضمن آن که مسوولیت‌های سبک‌تر را هم با نگرانی و وحشت از مسوولیت سختی که در انتهای همه آنها انتظارتان را می‌کشیده انجام داده‌اید و به همین دلیل بر هیچ‌کدام تمرکز نداشته‌اید.  بهترین روش این است که بر خلاف باور عمومی، ابتدا سخت‌ترین بخش برنامه‌ریزی روزانه‌تان را انجام دهید و بعد با انرژی مثبت و آرامشی که پس از به پایان رساندنش به دست آورده‌اید، سراغ بقیه کارها بروید.

لحظاتی ناب برای والدین

دورانی حساس از زندگی فرزندان

---

شما نمی‌توانید او را مجبور کنید که رفتار خوبی داشته باشد و تصمیمات درست و بجایی بگیرد اما می‌توانید خودتان را در سطوح مختلفی از زندگی‌‌اش درگیر‌ سازید و به‌عنوان یک خانواده از شما انتظار می‌رود....

---

همه خانواده‌ها دارای برخی مشکلات ارتباطی هستند. این مشکلات می‌توانند مشکلات ساده ارتباط خانوادگی یا مشکلات پیچیده‌تری باشند.

میزان پیچیدگی مشکلات خانوادگی در مورد برقرار کردن ارتباط اهمیتی ندارد، اما می‌تواند شناخت آنها را دشوار کند. شناخت مشکلات رایج ارتباطات خانوادگی به‌دلیل پیچیدگی خانواده‌ها و ارتباطات آنها، بسیار دشوار است. هر کس به‌جز اعضای خانواده خود، با افراد دیگری هم در ارتباط است که آن ارتباطات پیوندهایی که با دیگر اعضای خانواده دارد را تحت ‌تأثیر قرار می‌دهد. در حقیقت خانواده‌ها مانند تارهایی هستند که خود ما آنها را درست می‌کنیم.

لذا شناخت مشکلات رایج ارتباطات خانوادگی با بررسی اعضای خانواده و موقعیت آنها انجام می‌شود. هر یک از اعضای خانواده خواسته‌های متفاوت داشته و برحسب آن به افراد مختلفی نیاز دارند. هر کدام از آنها نسبت به دیگر اعضای خانواده توانایی خاصی دارند تا به‌طور متفاوتی عمل کنند. این ویژگی در میان خانواده‌ها و حتی اشخاص مختلف یک ویژگی معمول به حساب می‌آید. به هر حال، زمانی که همه اعضای خانواده خواسته‌های متفاوتی را در زمانی مشخص نیاز داشته باشند، برآورده کردن آنها بسیار دشوار خواهد بود.

جست‌وجوی راه‌هایی برای شناخت مشکلات ارتباطات خانوادگی باعث خواهد شد تا آنچه شما را به اعضای خانواده پیوند می‌دهد را بیابید . بیشتر اوقات وجود یک مشکل در ارتباط خانوادگی به‌دلیل اینکه یکی از اعضای خانواده عضوی دیگر را نفی کرده است، آغاز ‌می شود. جریحه‌دار کردن احساسات می‌تواند اوضاع را وخیم‌تر کرده و صدمه بیشتری به احساسات طرف مقابل وارد کند و خیلی زود مشکلات بزرگی را به‌وجود می‌آورد که نیاز به کمک گرفتن دارد. با درک احساسات دیگر اعضای خانواده، می‌توانید به مشکلات رایج ارتباطات خانوادگی پی ببرید. از جمله مهمترین مشکلات ارتباطی در یک خانواده، مشکلاتی است که میان والدین و فرزندان نوجوان ایجاد می گردد.

 جنبش و پویایی هر خانواده‌ای با ورود یک کودک به دوران نوجوانی تغییر می‌کند و لذا توانایی برقراری ارتباط مؤثر با نوجوانان می‌تواند از طریق تلاش و کوشش انجام پذیرد.

شما نمی‌توانید نوجوان‌تان را مجبور کنید که رفتار خوبی داشته باشد و تصمیمات درست و بجایی بگیرد اما می‌توانید خودتان را در سطوح مختلفی از زندگی‌‌اش درگیر‌ سازید و به‌عنوان یک خانواده از شما انتظار می‌رود و در واقع نوجوان‌تان از شما انتظار دارد که در سطوح مختلف زندگی‌‌اش او را زیر نظر داشته باشید و راهنمایی کنید. بنابراین شما هنوز هم می‌توانید تأثیراتی بر روی نوجوان‌تان داشته باشید  که البته زیاد کنترل شده نیست. این قضیه در مورد یک بچه 2ساله درست است و حتی در مورد نوجوانانی که برای به دست آوردن استقلال و احترام در حال کشمکش هستند، بیشتر صدق می‌کند. نقش شما در مدیریت فرزندتان، فقط در سطوح مختلفی از زندگی تغییر می‌کند. هم‌اکنون شما می‌توانید با همفکری و مشورت، ارائه و پیشنهاد دادن توصیه‌ها و نصایح مفید، امید داشته باشید که آنچه به‌عنوان خانواده در ذهن فرزندتان است، یک اثر مثبت بر چگونگی تصمیم‌گیری‌هایش خواهد داشت.

تغییر جهت دادن در برقراری ارتباط با نوجوانی که هیچ‌گاه طعم آزادی و استقلال را نچشیده، اعتماد و اطمینانی است که فرزندتان با دانشی که شما به او آموخته‌اید، به دست آورده است اما تحقیر شدن و مورد بی‌اعتنایی قرار گرفتن، در تصمیم‌گیری برای برقراری ارتباء بسیار مؤثرتر و مهم‌تر است. در این بخش از نوشتار برآنیم تا نکاتی را برای کمک به برقراری ارتباط باز و یک ارتباط سالم با نوجوانان‌تان، مطرح کنیم.

همفکری و مشورت، باعث اداره کردن و با موفقیت انجام دادن کارها نمی‌شود:

شما هنوز هم می‌توانید با در دسترس قراردادن خود و از سر گرفتن تشویق‌‌ها و دلگرمی دادن‌ها در زمان‌های خاص و ویژه، آن هم تنها با فرزندتان و به‌عنوان بخشی از یک خانواده، خودتان را با زندگی فرزندان‌تان درگیر کنید و مطمئن باشید که به تنهایی هم از عهده انجام این کارها برمی‌آیید و نیازی به همفکری و مشورت با دیگران ندارید. به فرزندان‌تان این اجازه را بدهید که برای کمک گرفتن در هر کاری، فقط و فقط به‌خود شما رجوع کنند.

آنها را تشویق کنید:

 همیشه سعی کنید در زندگی‌تان و به خصوص برای فرزندان‌تان مدیری باشید که برای هر کار مثبتی که انجام می‌دهند، هر چند کوچک و کم‌ارزش باشد، آنها را مورد تشویق قرار دهید و به فرزندان‌تان بگویید، هنگامی که آنها تصمیم درست و خوبی اتخاذ می‌کنند، شما به‌وجود آنها افتخار می‌کنید و سرشار از احساس غرور می‌شوید.

داشتن ارتباط باز و ثمر بخش، یکی از مهم‌ترین بخش‌های خانواده‌های مستحکم، استوار و سالم است. ارتباط خانوادگی با انواع دیگر روابط فرق دارد زیرا ارتباط خانوادگی، ارتباطی است که به بخشی از کل خانواده که قابلیت رشد و توسعه و گسترش دارد، ضمیمه و پیوست شده است. خانواده، قدرت ایجاد فضایی از عشق و محبت را داراست؛ مکانی که هر یک از اعضای خانواده می‌تواند به‌صورت کاملا آزاد و بی‌پرده، عشق و محبت و قدردانی‌‌اش را نسبت به دیگری بیان کند.

راهکارها و نکاتی که در زیر بیان می‌شود، می‌تواند در مواقعی که با فرزند نوجوان‌تان سر و کار دارید، به دردتان بخورد و بسیاری از مشکلات‌تان را در این رابطه حل کند:

روی فردی که با آن در ارتباط هستید، تمرکز و توجه داشته باشید

با هر کسی در یک حالت مشابه یا در یک سطح مشابه ارتباط برقرار نکنید. فرزندان و والدین هر کدام مهارت‌های متفاوتی دارند و این موضوع بسیار حائز اهمیت است که همیشه این نکته را به یاد داشته باشید که شما والدین گرامی باید به صحبت‌هایی که فرزندان‌تان بیان می‌کنند، به دقت گوش دهید. این زمانی است که شما واقعا نیاز دارید تا با تلاش و کوشش بسیار، راهی درست برای رسیدن به فرزندتان را بیابید.

قاطع و مطمئن باقی بمانید

 زمانی که عواطف و احساسات در جریان مشاجرات خانوادگی از بین می‌رود و ممکن است شرایط دشواری ایجاد شود، این موضوع حائز اهمیت است که راه حل اختلافات را جهت‌یابی کرده و به سمت معینی راهنمایی کنید، خصوصا هنگامی که با موقعیت‌های مایوس‌کننده و بی‌اثر مواجه می‌شوید.

بر قدرت و نیروی خود، تمرکز کنید

 ارتباط پیاپی، باز و مستقیم، پایه و بنیانی برای یک خانواده استوار، محکم و سالم است. خانواده‌هایی که از مهارت‌های ارتباطی‌شان استفاده می‌کنند، توانایی بیشتری برای حل مشکلات‌شان داشته و همچنین گرایش و تمایل بیشتری برای برقراری ارتباط مفید و ثمربخش با یکدیگر دارند.

ارتباط پیوسته و مکرر

خانواده‌هایی که وقت‌شان را با یکدیگر سپری می‌کنند، بیشتر دوست دارند که به معنای واقعی کلمه نسبت به یکدیگر تعهد داشته و برای یکدیگر مثمرثمر واقع شوند. در سبک زندگی پرمشغله‌مان، گاهی اوقات همه ما فراموش می‌کنیم که کمبود و وقت نگذاشتن برای یکدیگر می‌تواند یک سری مشاجرات و درگیری‌های دیگری را به مشکلات قبلی اضافه کند. در اتومبیل با یکدیگر صحبت کنید، شام را با هم صرف کنید و یا در برنامه‌ریزی‌های خانوادگی‌تان برای یکدیگر وقت اختصاص دهید. بنابراین شما می‌توانید مقداری از وقت مورد نیازتان را برای تمرین مهارت‌های ارتباطی‌تان در نظر بگیرید. امیدواریم که از نکات و راهکارهای مفیدی که در بالا ذکر شد به‌نحو احسن استفاده کنید و نتایج درخشان این نکات کلیدی را در لحظه‌لحظه زندگی‌تان مشاهده کنید.