تبیان، دستیار زندگی

مطلب را اینطور طرح می‏كنند كه ما مسئله‏ای داریم به نام حكومت‏
می‏خواهیم ببینیم تكلیف حكومت از نظر اسلام چیست ؟ آیا موروثی و تنصیصی‏
است كه هر حاكمی ، حاكم بعدی را تنصیص و تعیین بكند
 و مردم هم هیچ حق دخالتی در امر حكومت نداشته باشند ؟ پیغمبر
( ص ) یك شخص معین را تعیین كرد و او هم شخص معینی را برای بعد از
خودش تعیین كرد و او هم كس دیگر را ، و تا دامنه قیامت تكلیف امر
حكومت اینست كه همیشه تعیینی و تنصیصی است و قهرا این امر اختصاص به‏
ائمه ندارد چون ائمه دوازده نفرند و این تعداد مطابق معتقدات شیعه نه‏
قابل بیشتر شدن است و نه قابل كمتر شدن . طبق این سخن قانون كلی در باب‏
حكومت از نظر اسلام اینست كه پیغمبر كه حاكم بود باید حاكم بعد از خودش‏
را تعیین كند ، او هم حاكم بعد از خودش را و تا دامنه قیامت چنین باشد
. اگر اسلام دنیا را هم بگیرد ( همانطور كه نیمی از دنیا را گرفت و الان‏
هم جمعیتی در حدود هفتصد میلیون نفر تحت لوای اسلام هستند ) و بنا بشود
كه مقررات اسلامی در تمام نقاط آن رعایت شود چه به صورت حكومت واحد و
چه به صورت حكومتهای متعدد ، قانون همین است . پس اینكه می‏گوئیم‏
پیغمبر ( ص ) علی ( ع ) را تعیین كرد ، بر اساس همین اصل كلی بود كه‏
حكومت باید تنصیصی و تعیینی باشد و مطابق این فلسفه اصلا لزومی ندارد كه‏
حتی پیغمبر علی را از جانب خدا تعیین كرده باشد چون پیغمبر می‏توانست با
وحی مطلبی را بیان كند و ائمه نیز هم ملهم هستند و هم از ناحیه پیغمبر
علومی را تلقی كردند ولی بعد كه اینطور نیست . پس اگر اصل كلی در
حكومت از نظر اسلام این باشد [ كه حكومت باید تنصیصی و تعیینی باشد ] ،
حتی لزومی ندارد كه پیغمبر ( ص ) علی ( ع ) را از طریق وحی تعیین كرده‏
باشد بلكه به نظر و صوابدید شخص خودش تعیین كرده است
 و ائمه ( ع ) نیز به صلاحدید خودشان [ جانشین‏
خود را تعیین كرده‏اند ] بنابراین از نظر پیغمبر ( ص ) تعیین علی ( ع )
برای خلافت نظیر تعیین حاكم است برای مكه و تعیین امیر الحاج برای حجاج‏
. همانطور كه در آنجا كسی نمی‏گوید كه اگر پیغمبر فلان شخص را فرستاد برای‏
حكومت مكه ، یا مثلا معاذ بن جبل را فرستاد به یمن برای تبلیغ اسلام ، در
اثر وحی بود بلكه می‏گویند پیغمبر به حكم اینكه از ناحیه خداوند مدیر و
سائس مردم است در برخی مسائل كه به او وحی نمی‏رسد به تدبیر شخصی خودش‏
عمل می‏كند ، [ در اینجا نیز باید گفت كه پیغمبر ( ص ) به تدبیر شخصی‏
خودش علی ( ع ) را برای خلافت تعیین كرد ] .
اگر ما مسئله امامت را به همین سادگی طرح كنیم كه مسئله حكومت دنیاوی‏
می‏شود ، غیر از اینكه بگوئیم این مسئله غیر از آن امامت محل بحث است ،
جواب دیگری نداریم چون همانطور كه عرض كردم اگر مسئله به این شكل باشد
، اصلا لزومی ندارد كه وحی دخالت كرده باشد . وحی حداكثر همین قدر دخالت‏
می‏كند كه ای پیامبر ! تو وظیفه داری كسی را كه صلاح می‏دانی تعیین كنی و او
هم برای بعد از خودش هر كسی را كه صلاح می‏داند انتخاب كند و همینطور تا
دامنه قیامت . اگر امامت را به این شكل ساده و در سطح حكومت طرح كنیم‏
و بگوئیم امامت یعنی حكومت ، آنوقت می‏بینیم جاذبه آنچه كه اهل تسنن‏
می‏گویند بیشتر از جاذبه آن چیزی است كه شیعه می‏گوید . چون آنها می‏گویند
یك حاكم حق ندارد حاكم بعدی را خودش تعیین كند بلكه امت باید تعیین‏
كند ، اهل حل و عقد باید تعیین كند ، مردم باید تعیین كنند ، انتخاب او
باید بر اساس اصول دموكراسی صورت بگیرد ،
حقی است مال مردم و مردم حق انتخاب دارند . ولی مسئله به این سادگی نیست . از
نظر مجموع آنچه كه ما در شیعه می‏بینیم این مسئله كه خلافت علی ( ع ) و
سایر ائمه علیهم السلام تنصیصی بوده است ، فرع بر یك مسئله دیگر است كه‏
آن مسئله دیگر اساسیتر از این مسئله است .
در اینجا سؤالی مطرح می‏شود و آن اینكه ائمه علیهم السلام دوازده نفر
بیشتر نبودند . بعد از دوازده امام تكلیف حكومت چیست ؟ فرض كنیم‏
همانطور كه پیغمبر اكرم علی ( ع ) را تعیین فرمود حضرت امیر حاكم می‏شد ،
بعد امام حسن ( ع ) و بعد امام حسین ( ع ) تا می‏رسید به حضرت حجت ( ع )
. در این صورت قهرا بر اساس فلسفه‏ای كه ما شیعیان در این باب داریم ،
موجبی هم برای غیبت امام زمان در كار نبود . ایشان هم مثل پدرانشان یك‏
عمر كوتاهی می‏كردند و از دنیا می‏رفتند . بعد از ایشان چطور ؟ آیا امامها
از دوازده تا بیشتر می‏شدند ؟ نه . پس باید مسئله دیگری در میان مردم‏
باشد : مسئله حكومت به شكل عادی ، در همین وضعی كه الان موجود است .
حضرت حجت در زمان غیبت كه نمی‏توانند زمامدار مسلمین باشند . باز مسئله‏
زمامداری و حكومت دنیاوی سرجای خودش هست .