تبیان، دستیار زندگی

اسدالله صفا از یاران شهید نواب صفوی در مصاحبه ای گفته است:چند نفر از رفقا جمع شدند در یك نیمه‌شبی، رفتند مسگرآباد قبرها را شكافتند. استخوان‌های این عزیزان را در گونی گذاشتند و آوردند در همین منزل ما و سه روز در كیسه، منزل ما بودند و در واقع میهمان ما.

حضرت آیت‌الله مرعشی نجفی از مراجع بزرگ، بنده را می‌شناخت. ایشان با شهید نواب در ارتباط بودند؛ نامه‌هایشان هست كه می‌نوشتند به حضرت آیت‌الله مرعشی نجفی و او را با لقب "پدر " خطاب می‌كردند و در یكی از نامه‌هایشان ازایشان خواسته بودند كه مبلغ پانزده تومان بدهید آقای صفا برای ما بیاورند. (برخی از آن نامه‌ها در كتابخانه معروف آیت‌الله مرعشی نجفی موجود است.) ایشان را زیارت كردیم. گفتند: "چه امری دارید؟ " گفتیم: "ما قبرها را شكافته‌ایم و استخوان‌های شهید نواب و سه نفر از یارانشان را درآورده‌ایم. " آیت‌الله مرعشی نامه‌ای نوشتند به مسئول وادی‌السلام قم كه آقای فلانی چند كیسه هست، رفقای ما می‌آورند اینها را دفن كنید، بی‌سروصدا. الآن در آنجا گنبدی ساخته‌اند و مردم زیارت می‌كنند.

**بعد از انقلاب شما به همراه مرحوم خلخالی سفرهایی به برخی از كشورهای همسایه داشته‌اید، در یكی از این سفرها كه به دیدن یاسرعرفات می‌روید، گویا خاطره جالبی از دیدار خود با نواب داشته است؟

*اسداله صفا: در این مورد خاطره‌ای دارم كه عرض می‌كنم كمتر كسی آن را شنیده باشد. بعد از انقلاب به واسطه همكاری‌ای با مرحوم آیت‌الله خلخالی داشتم، به برخی از كشورهای همسایه سفر می‌كردیم. در یكی از این سفرها به دیدن یاسرعرفات رفتیم. بعد از اینكه نشستیم، یاسرعرفات به مرحوم خلخالی گفت: "همراهتان را برای ما معرفی كنید. " مرحوم خلخالی، به یاسرعرفات گفتند: "ایشان از یاران شهید نواب صفوی هستند. " اسم نواب صفوی كه آمد یك دفعه یاسرعرفات منقلب شد؛ دو زانو نشست و با دو دست، سه بار به روز زانوهایش زد و گفت: "نواب، نواب، نواب " ما همه تعجب كردیم كه چرا یاسرعرفات با شنیدن نام شهید نواب صفوی این‌گونه منقلب شد و متأثر شد. از او همین سؤال را پرسیدیم كه یاسرعرفات هم ماجرایی را تعریف كرد.

عرفات گفت كه آن سالی كه شهید نواب صفوی به دانشگاه الازهر مصر برای سخنرانی آمده بودند، بنده در آن دانشگاه درس می‌خواندم. نواب صفوی كه قرار بود بیست دقیقه (وقتی كه به او اختصاص داده بودند) سخنرانی كند، یك و نیم ساعت با شور و حرارت تمام سخنرانی كردند و تمام حضار سراپا گوش بودند. من خیلی تحت تأثیر سخنان شورانگیز نواب قرار گرفتم. بعد از سخنرانی رفتم پیش او و با هم كمی صحبت كردیم. نگهبانان نمی‌گذاشتند كسی نزدیك او شود. نواب دست مرا گرفت و سوار ماشینی كه او را جابه جا می‌كرد، شدیم. در بین راه نواب از من پرسید: "اسمت چیست؟ " اسمم را گفتم. بعد به من گفت: "اینجا چه كار می‌كنی؟ " گفتم: "آمده‌ام درس بخوانم. " دیدم یك دفعه با حرارت و عصبانیت فراوان سرم داد كشید كه "اسرائیلی‌ها دارند ناموس شما را به خطر می‌اندازند، آن وقت تو آمدی اینجا درس بخوانی، برو با هموطن‌هایت آنها را از فلسطین بیرون كن و با آنها مبارزه و جهاد كن!

یاسرعرفات می‌گفت: "هنوز بعد از اینكه سال‌ها از آن جریان می‌گذرد، صدای نوب صفوی در گوشم طنین‌انداز است، هنوز صدایش در گوشم است و بعد از صحبت‌های نواب بود كه به فكر تشكیل گروه و دسته‌ای برای مبارزه با اسرائیل افتادم. " بعد كارتی به من داد و گفت: "هر وقت آمدی اینجا، اگر آن را نشان بدهی، برایت مشكل پیش نخواهد آمد و به راحتی می‌توانی من را ببینی. " حتی گفت كه هر چه می‌خواهی بگو تا به تو بدهم. من هم گفتم: "یك كلت كمری به من بده. " فوراً كلت كمری خودش را در‌آورده و به من داد. گفتم‌: "نه،‌ این برای خودت. " دستور داد یكی دیگر برایم آوردند. شهید نواب حتی با شاه حسین اردنی هم دیداری داشته است و با او هم تذكرات و صحبت‌های مشابهی داشته است.

**به عنوان سؤال آخر می‌خواستم بدانم فدائیان اسلام پس از پیروزی هم فعالیتی داشتند؟

*اسداله صفا: بعد از انقلاب صحبت‌هایی برای ادامه فعالیت "فدائیان اسلام " صورت گرفت، بحث‌های فراوانی داشتیم. دوستان در همین منزل ما جمع شدند. قرار شد مرحوم خلخالی هم به عنوان رهبر گروه تعیین شود، صحبت‌ها و پیشنهادهای فراوانی شد و... می‌گفتیم یك روزی هم در ایران نواب صفوی به عنوان "فدائیان اسلام " تك و تنها در كل كشور فعالیت خودش را شروع كرد، الان (بعد از انقلاب) همه این بسیجیان "فدائیان اسلام " هستند، اصلاً همه ملت ایران فدائیان اسلام هستند.

خدا شاهد است اگر همین الان یك كشوری به خاك ایران حمله كند، ارمنی‌ها هم دفاع می‌كنند؛ همان‌طور كه در جنگ تحمیلی حضور داشتند و تعدادی شهید هم دادند. حالا همه فدائی اسلام هستند. آن روز یك فدائی بود، آنها كبریت را زدند؛ راه را باز كردند برای انقلاب اسلامی. درآمد:
سال‌ها از آن شب تیره می‌گذرد. از آن شبی كه پیكر او را در میان هاله‌ای از نور و عشق به خاك سپردند تا شجاعت و مردانگی‌اش بر تارك تاریخ بنشیند و فرا راه كسانی قرارگیرد كه در ظلمتكده جهانی پرهیاهو و در شب تاریك مقصود، ستاره سحری را جستجو می‌كنند تا راهی فراخور شأن و مرتبت آدمی بیابند و با نور خویش، داد از ستمگران بستانند و به كام تشنه محرومان، آبی گوارا بچشانند.

سال‌ها از آن شب عظیم می‌گذرد و برادر كه در آن روزگار نوجوانی بیش نبود لحظات حیرت‌انگیز و سنگین آن ایام را با بغضی در گلو و شوری در دل، سری برافراشته به سرافرازی واگویه می‌كند:

* هنگامی كه یاد و خاطره برادر را در ذهن مرور می‌كنید نخستین تصویری كه از او به یاد می‌آورید چیست؟ به عبارت دیگر صفات بارز شهید حسین امامی چه بودند؟

*امامی: شهید سیدحسین امامی تندیس كامل رأفت و مهربانی بود. این صفت چنان در او بارز و برجسته بود كه به محض آن كه بیمار می‌شد و یا گرفتاری پیدا می‌كرد، تمام كسانی كه او را می‌شناختند سراسیمه می‌شتافتند تا هر كاری كه از دستشان برمی‌آمد انجام دهند. ما شش برادر بودیم. سیدحسین برادر سوم بود و من آخری بودم كه در هنگام شهادت او بیش از 14 سال نداشتم. به یاد دارم كه همه اعضای خانواده، اقوام و دوستان او را به شدت دوست داشتند و برای دیدنش بی‌تابی می‌كردند. سیدحسین به قدری رقیق القلب و رئوف بود كه در ایام عید قربان هنگامی كه می‌خواستند گوسفندی را قربانی كنند از اتاقش بیرون نمی‌آمد و تاب دیدن جان كندن حیوان را نداشت اما همین انسان رئوف هنگامی كه نوبت به دفاع از مظلوم و مقابله با ظالم می‌رسید همچون شیر درنده می‌غرید و لحظه‌ای تردید و تأمل به خود راه نمی‌داد.
به اعتقاد من تنها كسانی می‌توانند در راه دفاع از مظلوم و نبرد با ظالم جان و مال و آبروی خود را در طبق اخلاص قرار دهند كه صمیمانه و صادقانه به مردم عشق بورزند و از درد محرومان و مظلومان رنج ببرند و شهید حسین فی الواقع در این زمینه نظیر نداشت.

* بسیاری از افراد دچار این توهم هستند كه معمولاً افرادی كه خود گرفتار مشكلات مالی و اجتماعی هستند در پی احقاق حقوق دیگران برمی‌آیند. البته شواهد تاریخی بی شماری این نظریه را رد می كنند اما شنیدن حرف‌های شما در جهت اثبات خلاف این ادعا هم ارزشمند خواهد بود.

*امامی: برادر من، شهید سیدحسین امامی، در خیابان بوذرجمهری، یك مغازه سه دهنه پارچه فروشی و به تعبیر آن زمان قماش فروشی داشت. كسانی كه با اوضاع آن روزگار آشنا هستند، خوب می‌دانند كه داشتن مغازه سه دهنه در آن خیابان، تمكن مالی بالایی را نشان می‌داد. سیدحسین از نظر مالی، وضعیت بسیار مطلوبی داشت. همیشه بهترین لباس‌ها را می‌پوشید و بسیار برازنده و به تعبیری شیك پوش بود. او همیشه به دیدن بزرگترها، مخصوصاً مادر و مادربزرگ و خاله می‌رفت و هر بار كادوی ارزنده‌ای را برای آنها می‌برد.
وی در حركت متهورانه‌اش در تاریخ معاصر این مرز و بوم كوچكترین احساس كمبود شخصی یا بغض و عداوت ناشی ازدست تنگی و امثال اینها نداشت. سیدحسین اگر آن روح بلند و دل رئوف را نداشت می‌توانست تا آخرعمر از بهترین تمتعات مادی لذت ببرد و به شئون ظاهری دنیا دل ببندد و هیچكس كوچكترین تعرضی به او و خانواده‌اش نكند اما دل سیدحسین را عشق دیگری گرم می‌كرد كه همه دنیا را با همه داشته‌ها و نداشته‌هایش در نظر او خوار و خفیف می‌كرد. سیدحسین به حقیقت عاشق مولا علی و خاندان اطهر او بود.

* بروز و ظهور مبارزینی چون سیدحسین امامی قطعاً زمینه‌های خانوادگی ویژه‌ای را می‌طلبد. چنین فرزندانی اصالتاً در دامن پاك مادرانی صبور و متدین پرورش می‌یابند. از مادر و پدر و تمام كسانی كه در شكل‌گیری اولیه اعتقادات شهید امامی نقش داشته‌اند، سخن بگویید.

*امامی: مرحوم مادرم زن فوق‌العاده متدین رئوف و شجاعی بود؛ هرگز كسی به یاد ندارد كه این زن در طول مدت عمرش از كسی بد گفته و یا گلایه كرده باشد. او همچون نامش، رضوان مثل نسیم بهشت بود كه بر خاطرهرمصیبت‌زده‌ای می‌وزید و پیش نمی‌آمد كه كسی نزد او بیاید و ناامید برگردد. هروقت ما بچه ها نزد او از كسی شكایت می‌بردیم می‌گفت: لابد اشتباه می‌كنید. بروید و درباره رفتار خودتان فكر كنید. او همیشه با حرف‌ها و رفتارش ما را وادار به بازنگری فراوان درباره رفتار و گفتارمان می كرد و دشمن سرسخت كدورت، انتقام و گلایه بود اما همین زن در مقابل ستمگران ذره‌ای مدارا به خرج نمی‌داد و چون كوه می‌ایستاد و چون رعد می‌غرید. صلابت مرحوم مادرم در چنین مواقعی تن مخاطب را می‌لرزاند.

خوب به یاد دارم كه پس از شهادت سیدحسین چند نفر از طرف دربار آمده بودند تا به قول خودشان از مادر دلجویی كنند و بگویند كه از سوی دربار برای خانواده ما مقرری تعیین شده است. آن روزها برادرانم در زندان بودند و حتی حكم تیر برادر بزرگترم سیدعلی هم صادر شده بود. پدرم نیز در آن روزها متواری بودند. یادم هست كه مادر در آن چادر سفید در پایین هشتی ایستاده بود و گوش می‌داد. وقتی حرف‌های آنها تمام شد گفت: بروید از قول من به شاه بگویید به تسلیت او نیاز ندارم. بگویید با این وضعیتی كه تو داری این من هستم كه باید به تو تسلیت بگویم من افتخار می‌كنم كه پسرم در راه دین و كشورش به شهادت رسید.