فاطمه سلام الله علیها از دیده گاه قرآن
آیه پنجم
قل لا اسئكم علیه اجرا الا المودة فى القربى
بگو (اى پیامبر) من براى انجام رسالتم ، پاداشى از شما نمى خواهم ، مگر مودت با خویشان نزدیكم
پیغمبر اكرم صلى الله علیه وآله ، اجر رسالت خودش را، از طرف حضرت حق تبارك و تعالى ، مودت نزدیكان خویش اعلام مى دارد، یعنى فقط مودت خویشان حضرت رسول اكرم را مى توان اجر و مزد رسالت عظماى احمدى دانست .
درباره این آیه بادى به طور تفصیل بحث و بررسى كرد تا روشن شود كه آیا این آیه شریفه درشان كیست ؟ و این مودت ارزنده ، مودت چه كسانى است و مقدار و اندازه آن چگونه است ؟ مودتى كه هم سنگ ، هم كفه ، و هم وزن اجر رسالت محمدى است .
به اجمع فریقین (شیعه و سنى ) و جمیع مسلمین ، این آیه در شان اهل بیت عصمت و قداست نازل شده است یعنى : على ، فاطمه ، حسن و حسین سلام الله علیهم .
احمد بن حنبل در مناقب - حافظ ابن منذر- حافظ این ابى حاتم حافظ طبرانى - حافظ ابن مردویه - واحدى مفسر- ثعلبى مفسر- حافظ ابراهیم - بقوى مفسر- و فقیه ابن المغازلى از ابن عباس روایت مى كند كه مى فرماید:
لما نزلت هذه الایه ، قبل یا رسول الله من قرابنك ، هولاء الذین وجبت علینا مودتهم فقال ،: على و فاطمه وابناهما
بعد از نزول این آیه از پیامبر اكرم (ص ) سؤ ال شد: خویشان نزدیك تو كه مودت آنان بر ما واجب است ، چه كسانى هستند؟ حضرت در جواب فرمود:
على (ع )، فاطمه (ع )، و دو فرزند آنها (حسن و حسین ع (
محب الدین طبرى در ذخایر- زمخشرى در كشاف - حموینى - در راید- نیشابورى در تفسیرش - ابن طلحه شافعى در مطالب السئول - رازى در تفسیرش ) -ابوسعیددر تفسیرش - ابوحیان در تفسیرش - نسفى در تفسیرش - حافظ هیثمى در مجمع - ابن صباغ مالكى در فصول - حافظ گنجى در كفایة الطالب - نیز روایت مذكور را ذكر كرده اند.
قسطلانى در المواهب اللدنیه مى فرماید:
الزم الله مودة قرباة كافة و بریته و فرض محبة جمله اهل بیته المعظم و ذریته . فقال تعالى : قال لا اسالكم علیه اجرا الا المودة فى القربى
خداى تعالى مودت خویشان نزدیك پیامبر(ص ) را بر همگان واجب كرده است و درباره وجوب محبت اهل بیت معظم حضرت رسول او ذریه اوست كه خدا مى فرماید:
بگو اى پیامبر، در مقابل انجام رسالتم از شما مزدى نمى خواهم به جز مودت خویشان نزدیكم ، روایت مذكور را زرقانى در شرح المواهب - ابن حجردر صواعق - سیوطى در احاءالمیت و در اتحاف - شبلنجى در نورالابصار- و صبان در اسعاف الراغبین ذكر كرده اند.
در این موضوع روایت دیگرى حافظ ابوعبدالله ملادر سیره اش نقل كرده است كه مى فرماید:
آن رسول الله قال : آن الله جعل اجرى علیكم المودة فى اهل بیتى و انى سائلكم غدا عنهم.
رسول خدا فرمود: بدرستكیه خداى تعالى مزد (رسالتم ) را كه بر عهده شماست مودت خویشان نزدیكم قرار داده است ، و من در روز قیامت نسبت به این مودت از شما بازخواست خواهم كرد، یعنى آنچه در روز قیامت همه در مقابل آن مسئول هستند، عبارت از ولایت چهارده معصوم (ع ( است كه از جمله ولایت حضرت صدیقه سلام الله علیهاست .
روایت دیگرى از جابر بن عبدالله نقل شده است كه مى فرماید:
جاء اعرابى الى النبى و قال : یا محمد، اعرض على الاسلام . فقال : تشهد آن الا اله الا الله وحده لا شریك له و آن محمدا عبده و رسوله ، قال : تسالنى علیه اجرا؟ لا، الا المودة فى القربى ، قال : قرابتى او قرابتك ؟ قال قرابتى . قال : هات ، ابایعك ، فعلى من لا یحبك و لا یحب قرابتك لعنة الله ، فقال النبى صلى الله علیه وآله : آمین
یك عرب بایده نشین آمد حضور پیامبر اكرم (ص ) و عرض كرد: یا محمد(ص ) اسلام را به من عرضه بدار، فرمود: شهادت بده یكتائى خداى تعالى ، و اینكه محمد(ص )، بنده و فرستاده اوست .
اعرابى عرض كرد: یا رسول الله در مقابل این رسالت كه مرا هدایت فرمودند آیا از من مزدى هم مى خواهید؟
پیامبر فرمود: نه ، بجز مودت خویشان نزدیك ، كه اجر رسالت من است .
اعرابى گفت : خویشان نزدیك خودم را دوست بدارم یا خویشان ترا یا رسول الله ؟
پیامبر فرمود: خویشان نزدیك مرا.
اعرابى عرض كرد: یا رسول اله اینك دستت را بدست من بده ، تا براى دوستى تو و نزدیكانت با تو بیعت كنم ، خدا لعنت كند كسى را كه تو را و خویشان ترا دوست ندارد.
پیامبر اكرم (ص ) به این دعاى او آمین فرمود: پس هر كس ایمان و اعتقاد به ولایت و مودت حضرت صدیقه سلام الله علیها نداشته باشد نفرین شده است به زبان پیامبر(ص )، و در روایت دیگرى طبرى و ابن عساكر و حاكم حسكانى در شواهد التنزیل به چند طریق از ابى امامه باهلى نقل كرده اند كه حضرت پیغمبر اكرم صلى الله علیه وآله فرمود:
آن الله خلق الانبیاء من اشجار شتى و خلقنى من شجرة واحدة ، فنا اصلها، و على فرعها و فاطمة لقاحها، والحسن والحسین ثمرها تعلق بغصن من اعصانهانجى ،. و من زاع عنها هوى ولو آن عبدا عبدالله بین الصفا و المروة الف عام ثم عام ثم الف عام ثم لم یدرك صحبتنا، اكبه الله على منخریه فى النار ثم تلى : قل لا اسالكم علیه اجرا الا المودة فى القربى
بدرستیكه خداى تعالى نهال وجود پیامبر آن را متفاوت متفرق آفرید، ولى درخت وجود من را جداگانه ، واحد، و منحصربفرد خلق فرمود. من خود استقلال دارم ، كسى در اصالت وجود من شریك من نیست ، من اصل آن درختم ، على (سلام الله علیه )، ساقته آن ، فاطمه (ع ) لقاح (مایه بارورى آن ) و حسن (ع ) و حسین (ع ) میوه هاى درخت وجود من هستند، هر كس شاخه اى از شاخه هاى آن درخت را دستاویز خود كند نجات یافته است و هر كس از آن دور شود به گمراهى افتد و اگر بنده اى از بندگان خدا سه هزار سال بین صفا و مروه خدا را عبادت كند ولى صحبت ما پنج تن را درك نكرده باشد خداى تعالى او را به رو در آتش افكند، سپس پیامبر اكرم (ص ) این آیه را تلاوت فرمود:
قل لا اسالكم علیه اجرا الا المودة فى القربى
بنابراین ، اگر بشرى ، بنده خدائى ، موحدى ، مسلمانى ، مقدسى كه به خدا و پیامبر او معتقد باشد، و خدا را عبادت كند، نه اینكه بت پرستى نماید، كجا عبادت كند؟، بین صفا و مروه ، نه در مكان گناه آلوده اى ، به مدت عبادت كند؟ سه هزار سال ؛ لیكن به ولایت پنج تن در نتیجه به ولایت حضرت صدیقه زهراء سلام الله علیها ایمان و اعتقاد نداشته باشد، عبادت او به حساب نخواهد آمد و مورد قبول واقع نخواهد شد و جاى او در آتش دوزخ است . این مودت ، همان است كه در آیه شریفه دیگر بنام حسنه عنوآن شده است كه خداى مى فرماید:
و من یفترف حسنه نزد له حسنا
هر كس حسنه اى را بدست آورد، ما (عاقبت ) بخیرى را براى او مى افزائیم كه مراد از حسنه در اینجا مودت است .
چنان كه احمد بن حنبل و ابوحاتم از ابن عباس روایت مى كنند كه مراد از حسنه در آیه مذكور مودت آل محمد(ص ) است .
حافظ ابوالشیخ ابن حبان در كتاب الثواب از واحدى روایتى از امیرالمؤ منین سلام الله علیه نقل مى كنند آن حضرت فرمود:
فینا آل حم آیه لا یحفظ مودتنا الا كل مومن ، ثم قرا امیرالمؤ منین سلام الله علیه : قل لا اسالكم علیه اجرا الا المودة فى القربى
در قرآن آیه اى است كه درشان ما (آل حم ) است ، و مودت ما را نگهدارى نمى كند، مگر كسى كه مؤ من است . (یعنى هر كس مودت آل محمد(ص ) را محافظت نكند مؤ من نیست ، و از او سلب ایمان مى شود) و سپس امیرالمؤ منین سلام الله علیه آیه :
قل لا اسالكم علیه اجرا الا المودة فى القربى
را قرائت فرمود. در نتیجه هر كس به ولایت فاطمه سلام الله علیها ایمان نداشته باشد، مؤ من (به اعتقادات اسلامى ) نیست .
در آن روز كه امیرالمؤ منین سلام الله علیه شهید شد، حسن بن على سلام الله علیه خطبه اى انشاد كرد و در آن خطبه فضایل امیرالمؤ منین (ع ) را بر شمرد، و از جمله فرمود:
ایها الناس ، لقد فارقكم رجل ما سبقه الا ولون یدركه الا خرون ، لقد كان رسول الله یغطیه الرایه فیقاتل جبرئیل عن یمینه و میكائیل عن یساره فما یرجع حتى یفتح الله علیه ، و لقد قبضه الله فى اللیلد التى قبض فیها وصى موسى و عرج بروحه فى اللیلة التى عرج فیها بروح عیسى بن مریم ... ایها الناس ، من عرفنى فقد عرفنى و من لم یعرفنى فانا الحسن بن محمد. ثم تلى هذه الایه قول یوسف : و اتبعت ملة آبائى ابراهیم و اسحاق و یعقوب . ثم اخذ فى كتاب الله ، ثم قال انا ابن البشیر، وانا ابن النذیر، انا ابن النبى ، انا ابن الداعى الى الله باذنه ، و انا ابن السراح المنیر، و انا ابن الذى ارسل رحمة للعالمین و انا من اهل البیت الذین اذهب الله عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا و انا من اهل البیت الذین افترض الله عزوجل مودتهم و ولایتهم ، فقال فینا انزل على محمد: قل لا اسالكم علیه اجرا الا المودة فى القربى
اى مردم امروز مردى را از دست داده اید كه به تحقیق كسى از اولین و آخرین به (مرتبه ) او نرسیده و از او پیشى نگرفته است ، هم او بود كه پیامبر اكرم (ص ) پرچمش را بدست او مى داد، و در هنگام جنگ جبرئیل از طرف راست ، و میكائیل از جانب چپ هم رزم و همیار او بودند، و هرگز از میدان نبردى مراجعت نمى كرد مگر اینكه خدا بدست او پیكار را پیروزمندانه پایان داده بود.
خدا او را در همان شبى كه وصى موسى جان سپرد و عیسى بن مریم به آسمان عروج كرد قبض روح فرمود.
اى مردم ، هر كس مرا مى شناسد كه شناخته است ، و اگر نمى شناسد اینكه بداند:........ من ، حسن ، فرزند محمدم ،....... منم فرزند پیامبرى كه بشارت دهنده به رحمت ، و ترسانده از عذاب الهى بود، و مردم را (به اذن خدا) بسوى خدا دعوت مى كرد، منم فرزند چراغ نور افشان ، منم فرزند آنكسى كه رحمت (خدا) در دو جهان است . منم از خاندانى كه خدا پلیدها را از آنان دور گردانیده و منزه و پاكشان كرده است ، منم از آن خانواده اى كه خداى تبارك و تعالى مودت و ولایت آنان را بر همگان واجب فرموده است .
و درشان ما اهل بیت است كه خدا بر پیامبرش این آیه را نازل فرموده است :
قل لا اسالكم علیه اجرا الا المودة فى القربى
این روایت را حاكم زرندى نقل كرده است و چنین ادامه مى دهد كه حضرت حسن سلام الله علیه فرمود:
انا من اهل البیت الذین كان جبرئیل علیه السلام ینزل فینا و یصعد من عندنا و انا من اهل البیت الذین افترض الله تعالى على كل مسلم و انزل الله فیهم : قل لا اسالكم علیه اجرا الا المودة فى القربى
من از خاندانى هستم كه جبرئیل بر ما نازل مى شد و سپس از نزد ما بر آسمان صعود مى كرد، من از خانواده اى هستم كه خداى تعالى مودت آنان را بر همه مسلمانان واجب كرده است (یعنى هر كس ادعاى مسلمانى كند، باید داراى مودت اهل بیت پیامبر باشد و فردى از افراد مسلمین در این مورد استثناء نشده است ) و درشان آنهاست كه خدا مى فرماید: بگو اى پیامبر، من براى انجام رسالتم مزدى از شما نمى خواهم ، بجز مودت خویشان نزدیكم
ما همان خاندانیم كه آیه مذكور و آیه و من یفترف حسنه نزد له فیها حسنادرشان ما نازل شده است ، و كسب حسنه عبارت است از بدست آوردن مودت ما اهل بیت .
این روایت را حافظ بزاز- حافظ طبرانى در معجم - ابوالفرج در مقاتل الطالبین - ابن ابى الحدید در شرح نهج - هیثمى در مجمع - ابن الصباغ در فصول - حافظ گنجى در كفایة - حافظ نسائى از هبیره - ابن حجردر صواعق - صفورى در نزهت المجالس - و حضرمى در رشفتة الهادى آنرا ذكر كرده اند. حضر على بن الحسین (ع ) در سفرش به دمشق به آیه مودت استدلال كرد و خطاب به یكى از روایان چنین فرمود:
اقرات القرآن ؟ فقال : نعم . قال : فقرات آل حم ؟ قال : قرات القرآن و لم اقرا آل حم . قال : ما قرات : قل لا اسالكم علیه اجرا الا المودة فى القربى . قال : و انكم لانتم هم ؟! قال : نعم .
آیا قرآن خوانده اى ؟ عرض كرد: بلى . حضرت فرمود: آل حم را خوانده اى ؟ عرض كرد: چگونه مى شود قرآن را قرائت كرده باشم و آل حم را نخوانده باشم . حضرت فرمود: آیا آیه بگو (اى پیامبر) من براى رسالتم پاداشى از شما نمى خواهم مگر مودت نسبت به خویشان نزدیكم را نخوانده اى ؟ عرض كرد راستى شما همان خانواده هستید؟ حضرت در جواب فرمود: بلى .
این روایت را ثعلبى در تفسیرش - ابوحیان در تفسیرش - سیوطى در درالمنثور- ابن حجردر صواعق - و رزقانى در شرح مواهب ذكر كرده اند.
طبرى در تفسیرش مى نویسد سیعد بن جبیر و عمروبن شعیب در موضوع اینكه خویشان نزدیك پیامبر(ص ) چه كسانى هستند، از زمخشرى چنین نقل مى كنند:
آل محمد، هم الذین یعود امرههم الیه فكل من كان امرهم الیه اشد و اكمل كانوا هم الآل ، ولا شك آن فاطمد و علیا والحسن والحسین ، كان التعلق بهم و بین رسول الله اشد التعلقات و هذا كالمعلول بالنقل المتواتر وجب آن یكونوا هم الآل
خلاصه كلام اینكه : مسلما على (ع )، فاطمه (ع ) و حسنین )ع )، آل پیغمبرند و قطعا حب فاطمه (ع ) ضمیمه اجر نبوت و نشان دهند ولایت اوست .a
