در مورد مسئله موعود و امام زمان (عج) همواره شبهاتی در ذهن ماها وجود دارد

این تاپیک رو زدم تا به برخی از شبهات رایج بپردازیم

مطالب درج شده از کتاب موعود شناسى و پاسخ به شبهات نوشته علی اصغر رضوانی می باشد

ادعای مشاهده با تکذیب امام زمان علیه السلام

در کتاب احتجاج مرحوم طبرسی چنین آمده است:

زمانى كه زمان رحلت أبوالحسن سمرىّ(آخرین نایب امام عصر (عج)) نزدیک شد از او پرسیدند: [نیابت را] به چه كسى وصیّت مى‏كنى؟ او نوشته ای از امام عصر (عج) را که نزدش بود به جمع حاضر نشان داد. در آن نوشته شده بود:

 بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم؛ اى علىّ بن محمّد سمرىّ! خداوند اجر برادرانت را در عزاى تو عظیم گرداند كه تو ظرف شش روز آینده خواهى مُرد؛ پس خود را براى مرگ مهیّا كن و به احدى وصیّت مكن كه پس از وفات تو قائم مقام تو شود؛ زیرا غیبت تامّه واقع شده و ظهورى نیست مگر پس از اذن خداى تعالى و آن، پس از مدّتى طولانى و قساوت دلها و پر شدن زمین از ستم واقع خواهد شد.

و به زودى كسانى نزد شیعیان من آیند و ادّعاى مشاهده كنند، بدانید هر كه پیش از خروج سفیانى و صیحه آسمانى ادّعاى رۆیت و مشاهده كند دروغگوى مفترى است، «وَ سَیَأْتِی إِلَى شِیعَتِی مَنْ یَدَّعِی الْمُشَاهَدَةَ أَلَا فَمَنِ ادَّعَى الْمُشَاهَدَةَ قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْیَانِیِّ وَ الصَّیْحَةِ فَهُوَ كَذَّابٌ مُفْتَر و لا حول و لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ العلیّ العظیم.»(1)

سپس کسانی که در آن مجلس بودند از آن نامه، رونوشت کردند و از نزد او خارج شدند و چون روز ششم فرا رسید نزد او بازگشتند که او را در حال احتضار بود. یكى پرسید: وصىّ تو پس از شما كیست؟ گفت: خداوند را امرى است كه خود او رساننده آن است. این را گفت و از دنیا رفت.

موضوع این نوشته، بحث در فراز پایانی آن نامه است که حضرت مرقوم فرمودند:

«أَلَا فَمَنِ ادَّعَى الْمُشَاهَدَةَ قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْیَانِیِّ وَ الصَّیْحَةِ فَهُوَ كَذَّابٌ مُفْتَر» ؛ بدانید هر كه پیش از خروج سفیانى و صیحه آسمانى ادّعاى مشاهده كند دروغگویی است که به ما افترا بسته است.

همانگونه که از ظاهر متن فهمیده می شود این پیام، خط بطلانی است بر تمام گزارشهایی که در آن به گونه ای ادعای مشاهده و ملاقات با حضرت بقیةالله الاعظم در عصر غیبت شده است و این در حالی است که ما به واسطه نقلهای فراوانی که از طریق افراد مقبول و موثق به ما رسیده اطمینان داریم که در عصر غیبت کبری، انسانهای مقدس و فرهیخته ای به خدمت آن حضرت شرفیاب شده و محضرش را درک کرده اند.

این احساس تعارض، انگیزه ای شد برای پژوهشی که خلاصه شده اش در ادامه می آید؛ پژوهشی که سعی دارد این تعارض ظاهری را برطرف کند.

نکته ای مهم قبل از ورود به بحث:

ادعاها و یا گزارشهای رسیده درباره ملاقات با شخص امام زمان علیه السلام(2) به دو دسته اند: الف. ملاقاتهایی که افراد موثق و مورد اطمینان بیان می کنند. ب. ملاقاتهایی که افراد غیر متشرع و یا کسانی که اطمینانی به گفته آنها نیست، بیان می کنند که در مقام بحث باید بین این دو نوع گزارش، فرق گذاشت و هر دو را به صرف ادعای مشاهده یکی ندانست.

پاسخ اول در قدم اول

سند این روایت را مرحوم شیخ طوسی (ره) با عبارت « أَخْبَرَنَا جَمَاعَةٌ »(3) آغاز می کند که این باعث ارسال در سند و در نتیجه ضعف روایت می شود و چون سایر نقلهای موجود هم از این اشکال رنج می برند در نتیجه برای حل آن تعارض، جانب گزارشهای مطمئن را گرفته و اعتنایی به این روایت نمی کنیم.(4)

نکته: پاسخهای بعد مبتنی بر قبول روایت و پذیرش محتوای آن است. زیرا عده ای اشکال ارسال در سند و در نتیجه ضعف روایت را نپذیرفته و معتقدند که تعبیر «جَمَاعَةٌ» که شیخ طوسی (ره) می گوید اشاره به جمعی از اساتید روایی او دارد که همگی مشخص و موثقند و او برای اطمینان بیشتر شنونده با تعبیر به جمعی از آنها اشاره کرده است. به هر ترتیب پاسخهای بعدی مبتنی بر قبول محتوای روایت می باشد.

پاسخ دوم

این روایت نسبت به تمام مشاهدات در عصر غیبت کبری اطلاق دارد یعنی همه را در بر می گیرد و به ظاهر همه را تکذیب می کند و از طرفی هم ما به ملاقاتهای نقل شده (حداقل توسط علمای به نام) یقین داریم؛ در اینجا با استفاده از قواعد علمی(5) آن اطلاق و فراگیری را تخصیص زده و چنین می گوییم:

حضرت در این فرمایش تمام ملاقاتها و مشاهدات ادعایی را که صرفا ادعا هستند و ما هیچ دلیل و قرینه ای بر درستی و پذیرش آنها نداریم به شدت رد کرده(6) و با این کار، پیشاپیش، شیعیان را افتادن در دام مدعیان دروغین ارتباط با حضرتش بر حذر داشته است. مدعیانی که دیروز نام و آوازه و امروز پرونده کلاه برداری شان، شهره شهر است که متاسفانه این قبیل داستانها همچنان ادامه دارند.

پاسخ سوم

این پاسخ از راه تحلیل الفاظ و محتوای درونی روایت به دست می آید که آن را علامه مجلسی(ره) و دیگران بیان کرده اند. ایشان می نویسد:

شاید مراد از این فرمایش، ادعای مشاهده ای است که فرد علاوه بر ادعای مشاهده، ادعای نمایندگی آن حضرت را نیز کرده و خود را فرستاده ای از سوی ایشان به شیعیان معرفی می کند.(7)

این فرمایش علامه مجلسی (ره) را می توان با قراین داخلی روایت، تقویت کرد و آن را از درجه «شاید» بالاتر برده و به درجه اطمینان نزدیک کرد. آن قرینه داخلی واژه «مُفتَر» است که بعد از کذاب آمده است.

مفتر به کسی می گویند که دروغی ساخته و آن را به کسی نسبت می دهد. قاموس  قرآن می نویسد(8)

افْتِرَاء: جعل دروغ و چیزى از خود در آوردن است؛ مثل «وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‏ عَلَى اللَّهِ كَذِباً»(9) ؛ كیست ظالمتر از آنكه بر خدا دروغ ببندد. بعد می نویسد: مُفتَر یعنی جعل كننده دروغ مانند این آیه: «قالُوا إِنَّما أَنْتَ مُفْتَرٍ»(10)؛ گفتند تو فقط جعل کننده دروغى.

بنابراین وقتی حضرت در کنار «کذاب» از واژه «مفتر» هم استفاده می کند معنایش این است که تنها مشاهده کننده مورد نظر ایشان ؛ بلکه منظورشان کسی است که علاوه بر ادعای مشاهده، ادعای نمایندگی ایشان را نیز دارد.

بنابراین امام زمان (عج) در این نامه به آخرین نایب خاص خود و دیگر شیعیان اعلام می کند که بعد از علىّ بن محمّد سمرىّ (آخرین نایبم) من دیگر نایب خاص و مشخصی نخواهم داشت؛ پس اگر کسی آمد و چنین ادعایی کرد او دروغگویی است که سخنی از پیش خود جعل کرده و به ما نسبت می دهد.

نتیجه بحث:

روایت مورد بحث با همین مضمونی که دارد کاملا درست و مورد پذیرش است و هیچ منافاتی با ملاقاتهایی که علما و سایر افراد پاک و مقدس با ایشان داشته اند و از طرق موثق نقل شده است ندارد. عمده پیام این بخش از روایت، هشدار به شیعیان است که هر گزارش مبنی بر ملاقات با امام زمان (عج) را بی دلیل نپذیرند و بدانند که با آغاز غیبت کبری، دیگر کسی به شکل مشخص نماینده (نایب خاص) آن حضرت نخواهد بود.

پی نوشت ها:

1.       الإحتجاج على أهل اللجاج، ج‏2، ص478

2.       برخی بلکه اکثر این ملاقاتهای گزارش شده ملاقات با شخص آن حضرت نبوده و در واقع دیدار با کسانی بوده است که نمایندگان آن حضرت در رسیدگی به امور و رفع گرفتاری های مردمند. (از بیانات حضرت آیت الله جوادی آملی)

3.       الغیبة ص 395

4.       علامه مجلسی به همین نکته در بحار الأنوار 318/‏53 اشاره کرده و می نویسد: أنه خبر واحد مرسل غیر موجب علما فلا یعارض تلك الوقائع و القصص التی یحصل القطع عن مجموعها.

5.       تخصیص خبر واحد با دلیل لبی

6.       سید نعمت الله جزایری ره می نویسد: «و الأظهر أن یراد: من یدّعی المشاهدة من غیر دلیل و لا برهان» ؛ ریاض الأبرار فی مناقب الأئمة الأطهار، ج‏3، ص 133

7.       لعله محمول على من یدعی المشاهدة مع النیابة و إیصال الأخبار من جانبه ع إلى الشیعة على مثال السفراء ؛ بحار الأنوار 52/151

8.       ر.ک به قاموس قران، ج‏5، ص: 171

9.       انعام/21

10.   نحل /101

جنگ های زمان ظهور با چه ابزار آلاتی خواهد بود؟

در این راستا نكاتى است كه باید در نظر گرفت:

1 - كلمه «سیف» كه در روایات آمده، كنایه از مطلق سلاح مى باشد. چنان ‏كه در بسیارى موارد چنین كاربردى دارد.

2- آنچه مسلم است سلاح‏هاى موجود دنیا به گونه‏اى است كه نابود كننده هر كسى است كه در برد مۆثر آن باشد در حالى كه سلاح امام زمان «عج» و یارانش تنها انسان هاى تبهكار و فاسد و بى‏ایمان را از بین مى‏برد و خوبان از گزند آن در امانند. اما این كه این ویژگى چگونه به دست مى‏آید بر ما پوشیده است مى‏توان احتمال داد كه آن حضرت به سلاح فوق مدرنى دست مى یابند كه چنین كاربردى دارد و سلاح‏هاى دیگران در برابر آن ناتوان است و كارایى چندانى ندارد و نیز ممكن است سلاح جدیدى توسط آن حضرت به كار گرفته نشود و با سلاح هایى ابتدایى به نبرد برخیزند و اراده الهى بر از كار افتادن دیگر سلاح‏ها تعلق گیرد.

سۆالاتى كه درباره ابزار دفاعى آن حضرت قابل طرح است عبارتند از:

1- آیا ابزار دفاعى آن حضرت سلاح سردى چون شمشیر خواهد بود یا نه؟

2- مفاد روایات اسلامى كدام نظریه را تأیید مى كند؟

3- آیا تكامل صنعتى و ماشینى در آن روزگار از بین خواهد رفت یا نه؟

مى گوییم براى یافتن پاسخ این سۆالات هم از منابع حدیث و هم از دلایل عقلى مى توان كمك گرفت اما به نظر عقل: هیچ دلیلى وجود ندارد كه با جهش جامعه انسانى به سوى حق و عدالت ترقى جامعه متوقف گردد. افزون بر آن یكى از پایه هاى استقرار حكومت واحد جهانى به هم پیوستگى دنیا از نظر وسایل ارتباطى است و این موضوع بدون تكامل صنعتى ممكن نیست. پس بعید نیست بگوییم همان گونه كه قلم كنایه از علم و فرهنگ است، شمشیر هم كنایه از قدرت و نیروى نظامى مى باشد. از همین جا مى توانیم به این سخن اعتراف كنیم كه نمى توانیم نوع این سلاح را نه از نظر مادى یا روانى بودن و نه از جهات دیگر تعیین كنیم. همین اندازه اجمالا مى توانیم بگوییم یك سلاح برتر خواهد بود.

هم چنان كه مى دانیم آن سلاح سلاحى نیست كه گناهكار و بى گناه را با هم نابود كند. و اما به نظر احادیث: احادیثى كه نقل شده، به نوبه خود هر كدام تكامل علوم را در ابعادى مختلف براى انسان گوشزد مى كنند. از باب نمونه در كتاب منتخب الاثر عناوین ذیل را مشاهده مى كنیم كه همگى بر پیشرفت و رشد علوم آن روزگار دلالت مى كنند:

1- باب سوم در این كه زمین، كنوز و معادن خود را اظهار مى كند. در این باره ده حدیث است. از باب نمونه: موسى بن جعفر (علیه السلام) فرمود: براى آن حضرت گنجینه هاى زمین ظاهر مى شود و هر امر دورى، براى ایشان نزدیك مى گردد.

2- باب چهارم: در این كه بركات سماوى و ارضى و غیر این دو ظاهر مى شوند و در آن 12 حدیث است. از باب مثال: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: در زمان آخر امتم مهدى خروج مى كند و حال آن كه باران او را سیراب و زمین نباتاتش را بر وى عرضه مى كند.

3- باب یازدهم در این كه زمین در دولت وى عمران مى یابد. در این زمینه 5 حدیث وارد شده است. از آن جمله: حضرت فرمود: روى زمین خرابى باقى نمى ماند مگر این كه مهدى آن را آباد مى كند.

4- باب دوازدهم در این كه امور در عصر ایشان تسهیل پیدا كرده و عقول مردم هم تكامل پیدا مى كند و در آن 7 حدیث نقل شده است.

آیا کشته شدن شیطان به دست امام زمان(عج) با امتحان انسان‌ها منافات ندارد؟

ممکن است تصور شود چون دنیا دار امتحان است و شیطان یکی از تکمیل‌کنندگان صحنة امتحان به شمار می‌آید، اگر او کشته شود و از بین برود، دیگر دنیا نمی‌تواند محل امتحان باشد و تکلیف و گناه و ثواب، معنای خود را از دست می‌دهد.

برای این که چنین تصوری پیش نیاید، باید تصویری از زمان ظهور داشته باشیم. مرحوم سید بن طاووس در کتاب «سعد‌السعود» به نقل از کتاب «ادریس پیامبران» زمان ظهور را چنین به تصویر می‌کشد:

«آن روز، زمانی است که زمین از کفر و شر و گناه پاک می‌شود و خداوند برای آن عصر، بندگانی را انتخاب می‌کند که قلب‌های آنها را برای ایمان امتحان کرده و درونشان را با ورع، اخلاص، یقین، تقوا، خشوع، صدق، حلم، صبر، وقار، پرهیزگاری، بی‌رغبتی نسبت به دنیا و اشتیاق به آنچه در نزد خداوند است، آزمایش نموده است.» (1)

از این تعابیر و روایاتی شبیه به این روایت، معلوم می‌شود که دوران حضور حضرت، دورانی است که از لحاظ معنوی و اخلاقی بسیار درخشان خواهد بود.

در آن زمان به دلیل پیشرفت فوق العاده بشر در عرصة عبادت و بندگی، امتحان و آزمایش بندگان نیز وارد مرحله جدیدی خواهد شد. به عبارت دیگر، وضعیت به گونه‌ای خواهد بود که عرصه‌ای برای شیطان نخواهد ماند و کسی نخواهد بود که از او پیروی نماید، و از روایت به زانو درآمدن شیطان و تسلیم شدن او، این مطلب، قابل استفاده است.

برای این که معلوم شود چگونه ممکن است شیطانی که در طول تاریخ، افراد بسیاری را منحرف و گمراه کرده است، اثر خود را از دست بدهد، مثالی می‌زنیم: اگر به دانش‌آموزی که در مقطع ابتدایی یا راهنمایی تحصیل می‌کند گفته شود: جلسه امتحانی وجود دارد که به شخص اجازه داده می‌شود تا کتاب را همراه خود ببرد و در جلسة امتحان از آن استفاده نماید، او باور نمی‌کند. به این دلیل که با خود می‌اندیشد اگر کتاب در اختیار انسان باشد، امتحان مشکلی نخواهد داشت و همه سۆالات را می‌تواند از روی کتاب جواب دهد. اما این مسئله برای یک دانشجو حل شده است؛ زیرا می‌داند امتحان‌هایی وجود دارد که بردن و بازکردن کتاب، کمک قابل ملاحظه‌ای به انسان نمی‌کند؛ زیرا امتحان به قدری سطح بالا و دقیق است که بودن یا نبودن کتاب بی‌تأثیر است.

در زمان حکومت حضرت نیز اولاً، به دلیل پاکی معنوی بسیار بالای جامعه، اصلاً امکان وجود شیطان نیست و جامعه وجود او را برنمی‌تابد و حتماً باید از بین برود تا طهارت زمین کامل شود؛ ثانیاً، با از بین رفتن شیطان، انسان‌ها با عوامل دیگری امتحان می‌شوند؛ زیرا هنوز نفس انسان ـ که او را دنبال خواسته‌های خود می‌کشد وجود دارد و مبارزه با نفس، جهاد بزرگی است که ربطی به وجود یا عدم وجود شیطان ندارد. انسان تا در دنیاست، امتحان می‌شود و با امتحان و اختیار و انتخاب، ارزش او معلوم می‌شود. از طرف دیگر، موارد امتحانی به فراخور پیشرفت معنوی انسان به قدری دقیق و ظریف می‌شود که حتی با نبودن شیطان هم امتحان تمام عیاری خواهد بود؛ و این دقیق بودن امتحان از، احادیثی معلوم می‌شود که بیان می‌کنند در آن دوران، گرفتن سود از برادر دینی حرام خواهد بود؛ هرکس هر مقدار که احتیاج دارد از جیب برادر دینی خود برخواهد داشت؛ برادر دینی از برادر دینی خود ارث خواهد برد؛ گرفتن وثیقه از برادران دینی حرام خواهد بود؛ کمک به برادر دینی واجب خواهد شد و بسیاری از مسائل دیگر که وقتی از ائمه علیهم السلام دربارة زمان آنها سۆال می‌شد، می‌فرمودند: «این حکم در زمان ظهور اجرا خواهد شد».

پس هرچند با از بین رفتن شیطان، انسان تصور می‌کند که ترک گناه آسان می‌شود، اما این همان تصور دانش آموز ابتدایی از بردن کتاب به جلسه امتحان است؛ زیرا امتحان هم به همان میزان دقیق خواهد شد و امتحان دادن سخت‌تر.

همچنین کشته شدن شیطان با آیه «قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنظَرِینَ إِلَى یَومِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ» (2) منافاتی ندارد. زیرا چنان که در تفسیر عیاشی آمده و تفسیر المیزان آن را نقل کرده، همین مسئله را «وهب بن جمیع» از امام صادق علیه السلام سۆال کرده و امام در جواب فرموده‌اند: «ای وهب! آیا گمان می‌کنی منظور، روز قیامت است؟ خداوند او را تا زمان قیام حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف مهلت داده و وقت معلوم، زمان ظهور است.» (3)

یعنی درخواست شیطان شامل دو قسمت بود: یکی مهلت خواستن، و دیگری تعیین زمان مهلت که خداوند، درخواست دوم را قبول نکرد. لذا وقتی شیطان گفت: «می‌خواهم تا قیامت وقت داشته باشم!» خداوند در جواب فرمود: «تو تا وقت معیّنی اجازه داری.» از همین عوض شدن جواب معلوم می‌شود که خداوند درخواست او را نپذیرفته است.

امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «منظور از وقت معلوم، زمان ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است.» لذا این آیه نیز منافاتی با کشته شدن شیطان به دست آن حضرت ندارد. (4)

پی نوشت ها:

1 . بحارالانوار، ج52، ص385.

2 . خداوند فرمود: «همانا تو (شیطان) تا زمان معلوم مهلت داده شده‌ای». سوره حجر/37 - 38، سوره ص/ 80-81.

3 . المیزان، علامه طباطبایی، ج12، ص184.

4 . مهدویت، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، معاونت پژوهشی مۆسسه آینده روشن، ص411ـ414

تأثیر دعا در فرج امام زمان(عج) چه اندازه است؟

اگر قرار باشد غیبت امام زمان(عج) به دلیل حكمت‏هاى خاص الهى باشد، دعا كردن ما براى فرج چه خاصیتى دارد؟

1-  اساساً غیبت امام زمان(عج) بر اساس اسباب و حكمت هایى صورت گرفته است كه اگر چه به برخى آنها در روایات مختلف تصریح شده، اما دانستن همه آنها در دوران غیبت آن بزرگوار، ممكن نیست. امام صادق(ع) مى‏فرماید:

حكمت غیبت امام زمان(عج) روشن نمى‏شود، مگر بعد از ظهور آن حضرت.

بنابر این، ممكن است یكى از حكمت‏هاى غیبت دچار ساختن انسان‏ها به بلا و مشكلاتى باشد كه باعث روى آوردن آنها به خدا و دعا كردن براى فرج است. چنان‏كه در قرآن آمده است:

ما انسان‏ها را به شداید و سختى‏هاى روزگار مبتلا مى‏سازیم، باشد كه به ‏درگاه ما تضرع و زارى نمایند و به دعا روى آورند.(1)

بر این اساس، دعا براى فرج نه تنها منافاتى با حكمت‏هاى الهى ندارد، بلكه خود مى‏تواند از زمره همین حكمت‏ها به شمار آید.

2-  دعا براى فرج امام زمان(عج) وظیفه و تكلیفى است كه در عصر غیبت در روایات بسیارى بر آن تأكید شده است. پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) و ائمه هدى(علیهم السلام) بر چنین دعایى امر فرموده‏اند، حضرت ولى عصر(عج) نیز نه تنها شیعیان خود را به دعا كردن براى تعجیل فرج فرمان داده، بلكه كثرت دعا را از آنان خواسته‏اند.(2)

3-  در برخى روایات، دعا براى فرج وسیله‏اى براى نجات از هلاكت به شمار آمده است. امام حسن عسكرى(علیه السلام) مى‏فرماید:

به خدا، فرزندم مهدى را غیبتى است كه در آن هیچ كس از هلاكت نجات ‏نمى‏یابد، مگر كسى كه خداى (عزوجل) او را بر اعتقاد نسبت به امامتش ثابت قدم بدارد و او را در دعا براى تعجیل فرجش توفیق عنایت‏فرماید.(3)

در پایان باید گفت: وقتى كه انتظار فرج والاترین نوع عبادت به شمار مى‏آید، دعا براى فرج نیز زیباترین جلوه انتظار به حساب مى‏آید و اصل دعا گرامى‏ترین و محبوب‏ترین چیزها در نزد خداست و تأثیر آن در تغییر دادن تقدیر است. چنان‏كه در روایات پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) آمده است:

زیاد دعا كن، زیرا دعا قضاى الهى را باز مى‏گرداند. (4)

پی نوشت:

1.  انعام (6) آیه 42.

2. أكثروا الدعا بتعجیل الفرج. (شیخ صدوق، اكمال الدین واتمام النعمه، ج 2، ص 485).

3. شیخ صدوق، اكمال الدین و اتمام النعمه، ج 2، ص 384.

4.  نهج الفصاحه، ص 84، ح 446.

چرا ما باید برای سلامتی امام عصر علیه السلام دعا کنیم؟

از آنجایی که امام زمان(عج) تحت حمایت و مراقبت مستقیم خدا هستند چگونه دعای ما برای ایشان سودمند است در حالی که امام علیه السلام توسط خدا حتما در سلامت کامل تا ظهورشان مراقبت می شوند؟

با توجه به بعضی از روایات امام زمان(علیه السلام) مانند انسان های دیگر زندگی طبیعی داشته و در میان مردم رفت و آمد دارد و ممكن است مانند پیامبران الهی و دیگر امامان معصوم به بیماری یا مشكلات دیگر دچار شوند. بنابراین دعا و صدقه و صلوات برای سلامتی حضرت مهدی (علیه السلام) بی تاثیر نیست و محفوظ ماندن ایشان توسط خداوند كه در آیات آمده عموما به معنای حفظ جان ایشان است. امام زمان(علیه السلام) مانند ما بدنی طبیعی و معمولی دارند و ممكن است در اثر سرما و گرما و دیگر عوامل دچار بیماری شوند و ما برای جلوگیری از آنها دعا می كنیم و صدقه می دهیم وپیشوایان معصوم ما در دعاها و مناجات خود برای حفظ و سلامتی امام عصر (علیه السلام) دعا كرده و به ما یاد داده اند كه چگونه برای او دعا كنیم. به عنوان نمونه امام رضا(علیه السلام) پیوسته به دعا كردن برای امام زمان (عج) با این دعا امر می كرد:»اللهم ادفع عن ولیك...و اعذه من شرجمیع ما خلقت و عن یمینه و عن شماله و من فوقه و من تحته بحفظك الذی لا یضیع من حفظته به »؛ »خداوندا هر گونه بلا را از ساحت ولی خود دور گردان..و او را در پناه خود از شر تمام آنچه آفریده و ایجاد و انشا و صورت گری فرموده ای, محفوظ بدار و او را از پیش رو و پشت سر و راست وچپ و بلایای آسمانی و زمینی محفوظ بدار : حفظ كردنی كه هر كس را آن طور محفوظ گردانی از بین نرود...(مصباح المتهجد، ص409).

امام حسن عسكری نیز در قنوت نمازهایشان این گونه دعا می فرمود: «...فاجعله اللهم فی امن مما نشفق علیه منه ورد عنه من سهام المكائد مایوجهه اهل الشنان الیه»؛ «خداوندا ! او (امام زمان) را در پناهگاهی قرار داده تا از شر متجاوزان در امان باشد.خدایا! او را از چیزهایی در امان بدار كه بر ایش می ترسیم و تیر های نیرنگ را كه كینه بدخواهانش به سوی او پرتاب می كنند بر طرف ساز». (مصباح المتهجد)

بنابراین با توجه به كلمات گهربار معصومین دعا برای سلامتی و حفظ وجود مبارك امام عصر(علیه السلام) صحیح و بایسته می باشد.

البته خداوند متعال ,خلیفه و ولی خود را از هر گونه آسیب ها و آفات حفظ و حمایت می فرماید؛ ولی ما نیز وظیفه داریم برای سلامتی آن حضرت بكوشیم و بدین وسیله اظهار عشق و ارادت خود را ابراز نماییم. با تمام وجود او را بر خود مقدم بداریم و از این راه رضایت و نظر لطف او را نسبت به خود جلب نماییم.

بر این اساس دعا و صدقه و...پیش از آنكه برای امام عصر(علیه السلام) فایده و اثر داشته باشد برای شخص دعا كننده تاثیر دارد. اگر كسی برای حجت الهی كاری انجام دهد و او را برخود مقدم بدارد او این اعمال را می بیند و پاسخ در خوری می دهد (مثل دعا برای سلامتی آن شخص...)

به طور کلی دعا برای امام زمان از هر حیث آثار و برکات فراوانی دارد از جمله:

1-نشانگر علاقه و محبت مسلمانان به ایشان است. اگر چه دوستی تمام ائمه معصومین بخشی از ایمان و شرط قبولی اعمال است، در عین حال دعا کردن در حق امام زمان(عج) موجب ازدیاد محبت آن حضرت در دل و در نتیجه موجب تقویت ایمان می گردد.

2- اظهار تجدید عهد و پیمان با آن حضرت است و محتوای پیمان با آن حضرت را دین داری و شریعت محوری و تصمیم قلبی بر اطاعت امر امام(علیه السلام) و یاری رساندن او با نثار جان و مال تشکیل می دهد.

تجدید بیعت با آن حضرت(علیه السلام) کاری است که بعد از هر نماز از فرایض پنجگانه، یا در هر روز و یا در هر جمعه انجام می شود مستحب است. هر روز بعد از نماز صبح دعاهایی که مربوط به وجود مبارک امام عصر(عج) است خوانده شود.

دعای شریف «اللهم بلغ مولای صاحب الزمان صلوات الله علیه عن جمیع المۆمنین...» { و نیز «دعای عهد» } (مفاتیح الجنان، ص891 و 892) شاهدی برای این سخن است.

3- سبب زنده نگه داشتن یاد امام غایب در دل منتظران می گردد. یاد امام زمان(عج) توجه به ارزش های دین و اصول اخلاقی را در دلها جوانه می زند و برعکس غفلت از یاد و خاطره امام یکی از دلایل عمده پژمردگی و سستی ارزش های الهی وانسانی در جوامع مسلمان است.

4- کسی که سلامتی امام زمانش برایش مهم است، مسلما آزردن آن حضرت برایش سخت است در نتیجه دعا برای سلامتی آن حضرت، انسان را بر انجام کارهایی وامی دارد که موجب خشنودی آن حضرت و در نتیجه سبب رسیدن به مقام رضوان الهی می گردد.

5- دعا بسیار مۆثر است و موجب فرج آن حضرت و نیز فرج و گشایش در زندگی مۆمنان می شود.

6- موجب قرب الهی است. امام مهدی (عج) در خصوص زیارت آل یس می فرمایند: «هرگاه خواستید به وسیله ما به خداوند و به ما توجه کنید این زیارت را که از جانب خداوند انشاء شده است بخوانید» (مفاتیح الجنان، ص 863).

این زیارت که از جهات مختلف، محتوایی عمیق دارد بسیار مورد تأکید و سفارش قرار گرفته است. از جمله سلام هایی که در این زیارت ادا می شود، از ابتدا تا انتها، دعای برای سلامتی و تندرستی و بهروزی امام زمان(عج) است. «السلام علیک یا خلیفه الله و ناصر حقه... السلام علیک حین تصبح و تمسی، السلام علیک فی الیل اذا یغشی و النهار اذا تجلی ... السلام علیک بجوامع السلام... ؛ سلام بر تو ای جانشین خدا و یاری کننده حق... درود و سلام بر تو هنگامی که بامداد و شام کنی، درود و تهیت الهی بر تو در شب که همه جا را فراگیرد و در روز، در وقتی که نور دهد (یعنی سلام بر تو در هر صبح و شام)...، درود بر تو درودی همه جانبه...».

برای مطالعه بیشنر در این زمینه: ر.ك:

1.مهدویت (پیش از ظهور )،رحیم کارگر

2.مكیال المكارم

امام زمان(عج) چند سال حكومت می‌كند؟

وقتی از دنیا می‌رود چه كسی بر بدن امام (عج) نماز می‌خواند؟

پاسخ :

مدت زمان حكومت امام زمان ـ علیه‌السلام ـ دقیقاً مشخص نمی‌باشد. روایت مربوط به این موضوع، مدت‌های متفاوتی برای حكومت حضرت ذكر نموده است؟ 7 سال،(1) 8، 9، 10سال،(2) 19سال،(3) 20 سال،(4) 40سال(5) و 309سال(6) (مقدار توقف اصحاب كهف در غار) ذكر شده است.

عدد 7 سال هم در منابع روائی اهل سنت بیشتر ذكر شده است(7) و هم در منابع شیعی بیشترین روایات را دارد منتهی در اكثر موارد هر سال آن را مساوی با 10 سال ذكر نموده است كه می‌شود هفتاد سال (7=70).

برای توجیه و جمع میان این اختلاف اعداد، نظرات مختلفی ارائه شده است: صاحب كتاب «الشیعة و الرجعه» روایات هفت سال مساوی با 70 سال را بخاطر كثرت روایات آن ترجیح داده است.(8) و بعضی مثل سیدصدرالدین صدر زمان حكومت حضرت را در هفت سال منحصر نموده است و این را از ویژگی‌های حكومتی حضرت دانسته كه در مدت اندك جهان را پر از عدل و داد می‌كند كه از كس دیگری ساخته نمی‌باشد.(9)

مرحوم علامه مجلسی، این روایات را برخی ناظر به آغاز شكل‌گیری قیام، برخی را مربوط به پیاده شدن اوائل حكومت حضرت دانسته است و برخی از روایات مثل 309 سال را مربوط به دوران نهائی حاكمیت و استقرار نظام حضرت حمل نموده است.(10) از جمله كسانی كه این توجه و محمل را پذیرفته‌اند آیت‌الله مكارم در كتاب «مهدی انقلابی بزرگ» است.(11)

به نظر می‌رسد؛ توجیه دوم كه ما روایات را ناظر به مراحل آغاز و استقرار و ثبات نظام حكومتی حضرت بدانیم. نسبت به توجیه اول كه مدت حكومت حضرت را حصر در 7 سال می‌كند و آن را به عنوان ویژگی حضرت می‌شمارد، ترجیح دارد زیرا سنت الهی بر این است كه حتی‌الامكان جریان كار از راه‌های عادی به پیش رود نه از راه اعمال قدرت اعجاز و روایات مربوط به انقلاب عدل‌گستر حضرت نیز بیانگر این واقعیت است كه پیروزی حضرت بر دشمنان و فتح جهان، با زحمات و دشواری‌های سختی همراه است و نیاز به افراد جان بركف دارد و خون‌های فراوانی در راه حضرت ریخته می‌شود.

بنابراین، طبیعت كار حضرت بقیة‌الله (عج) در پروژة استقرار عدالت جهانی به جای نظام‌های ظالمانه، اقتضا می‌كند كه حضرت به عنوان مجری این طرح عظیم و بی‌همانند، مدت طولانی حضور داشته باشد تا بتواند، با روند طبیعی (مگر در موارد خاص) تحول همه جانبه و فراگیر را در جهان پر از ظلم، پدید آورد.

براساس تصریح قرآن، مأموریت و رسالت حضرت مهدی(عج) تحقق ارزش‌های الهی و قرآنی و تأسیس جامعه توحیدی به معنای كامل آن است بگونه‎ای كه هیچگونه اثری از شرك در آن دوره مشاهده نشود «یَعْبُدُونَنِی لا یُشْرِكُونَ بِی شَیْئاً»(12)

آنچه مسلم است؛ این است كه تأسیس چنین بنای عظیم، آن هم با آن عمق و گستردگی غیر قابل توصیف كاری است كارستان و حیرت‌آور كه می‌باید آن ذخیرة الهی، این كار بزرگ و بی‌سابقه را به اجرا در آورد.

بدیهی است كه اجرای این برنامة عظیم ـ با توجه به روند طبیعی امور و عدم استفاده از قدرت اعجاز ـ (مگر در موارد ضرورت) نیاز به گذشت زمان دارد.

بنابراین، گرچه رشد افكار عمومی و فرهنگ‌ها در عصر انقلاب جهانی حضرت، تا حد زیادی زمینه را برای پذیرش، برنامه‌های حضرت، مساعد خواهد نمود، ولی با همة این احوال بلحاظ اینكه نظام‌های سلطه، نوعاً‌نظام ظالمانه می‌باشد، اجرای احكام الهی و تحقق عینی معارف قرآنی و ارزش‌های اسلامی، در چنین فرایندی، نیاز به زمان طولانی دارد و حضور امام را در مدت لازم می‌طلبد، اما اینكه دقیقاً چه مقدار حضرت حكومت می‌كند؟ مشخص نمی‌باشد كه اینكه روایات این موضوع را دقیقاً معین ننموده است شاید بخاطر بعضی از حكمت‌ها و اسراری است كه در این مسأله وجود دارد و فقط بعد از ظهور مشخص می‌شود.

و اما پاسخ قسمت اخیر سۆال:

یكی از اعتقادات شیعه این است كه امام معصوم ـ علیه‌السلام ـ را جز امام معصوم دیگر غسل و نماز، نمی‌دهد و در روایات خاصه به این موضوع تصریح شده است جملة امام ـ علیه‌السلام ـ می‌فرماید: «ان الامام لا یغسله الا للامام»(13)

در خصوص انجام غسل و نماز بر بدن مطهر امام زمان ـ ارواحناه فداه ـ طبق روایات، امام حسین ـ علیه‌السلام ـ اولین كسی است كه در حال حیات حضرت مهدی ـ علیه‌السلام ـ رجعت می‌كند و بعد از رحلت حضرت و با شهادت او، مراسم غسل و نماز بر بدن حضرت را بر عهده می‌گیرد.(14) در مورد رحلت و یا شهادت حضرت، روایات مختلف است ولی در هر دو نوع روایات، موضوع بازگشت امام حسین ـ علیه‌السلام ـ و انجام مراسم غسل و كفن و نماز بر حضرت، ذكر شده است.

امام صادق ـ علیه‌السلام ـ فرمود:

برای ما اهل‌بیت دولتی است كه خداوند هر وقت اراده كند آن را می‌آورد. هر كس دوست دارد از یاران قائم ما باشد باید منتظر باشد.

(بحارالانوار، ج 52، ص 140)

پی نوشتها :

1 . بحارالانوار، ج 52، ص 291، مطبعة الاسلامیه، 1384 هـ ش.

2 . الشیعة و الرجعه، ج 1، ص 224، محمدرضا طبسی، مطبعة الآداب النجف الاشرف، 1385 هـ ش.

3 . الغیبة نعمانی، ص 332، تحقیق علی‌اكبر غفاری، مطبعة الصدوق، تهران، بی‌تا.

4 . العمده، ابن الطریق. ص 439، تحقیق و نشر موسسة النشر الاسلامی، (جامعه مدرسین)، طبع اول، 1407 هـ قم.

5 . عقد الدرر، ص 240، به نقل از جهان بعد از ظهور، محمد خادمی شیرازی، ص 174، چاپ دوم، مۆسسة الغدیر.

6. بحارالانوار، ج 52، ص 280.

7 . سسن ابن ابی‌داوود، ج 4، ص 307، طبع اول، 1418 هـ ، 1997 م، دار ابن حزم، بیروت.

8 . الشیعة و الرجعه، ج 1، ص 225.

9 . المهدی، سیدصدرالدین صدر، ص 239، چاپ دوم، 1379، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم.

10 . بحارالانوار، ج 52، ص 280.

11 . مهدی انقلابی بزرگ، ص 314.

12 . سورة نور، آیة 55.

13 . اصول كافی، ج 1، ص 384 و بحارالانوار، ج 109، ص 103.

14 . بحارالانوار، ج 53، ص 13 و ج 51، ص 56.

در پایان جهت مطالعة بیشتر دو كتاب:

1. البیعة لله، فریده گل‌محمدی آرمان، چاپ دوم، دارالنشر اسلام، قم.

2. چشم‌اندازی به حكومت مهدی، نجم‌الدین طبسی، چاپ سوم، بوستان كتاب، قم.

آیا یاران امام زمان(عج) همه شیعه‌اند؟

یاران حضرت را سه گروه تشکیل مى‌دهند: الف. 313 نفر که یاران خاص هستند؛ ب. ده هزار نفر؛ ج. عموم شیعیان و محبان.

در روایتى از امام جواد علیه‌السلام آمده است: «پس هنگامى که این تعداد (313 نفر) از اهل اخلاص گرد او (در مکه و به اذن خدا) جمع شدند، خدا امر او را ظاهر کند. پس هنگامى که براى او عقد (ده هزار نفر مرد) کامل شد، به اذن خداى عزوجل خروج مى کند». کمال‌الدین، ج2، ب36، خ2.

یاران گروه اول و دوم، کسانى هستند که ولایت و امامت امام مهدى عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف را پذیرفته و لیاقت سربازى را در خود ایجاد کرده‌اند. اما گروه سوم (شاید برخى از افراد گروه دوم)، هم مى‌توانند از افرادى باشند که قبل از ظهور شیعه بوده و لیاقت یارى امام را پیدا کرده‌اند و هم مى‌توانند از افراد غیر شیعه باشند که با درک ظهور و شنیدن پیام دعوت امام - با توجه به فطرت الهى و عدالت‌خواهى و حق‌طلبى خود - حضرت را بپذیرند و با همه وجود سر به اطاعت ایشان بگذارند. البته براى ظهور شرایطى ذکر شده است که در صورت فراهم آمدن آن‌ها، ظهور تحقق پیدا مى‌کند. مراد از شرایط انقلاب که ظهور و قیام حضرت مهدى عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف نمونه کامل و بارز آن است، امورى است که پدیده انقلاب به آنها وابستگى وجودى دارد و تحقق آن، متوقف و مشروط به وجود این امور است.

براى انقلاب جهانى و بزرگ امام مهدى عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف مانند هر انقلاب دیگر، چهار شرط متصور است:

الف. قانون جامع:

یک انقلاب براى در هم شکستن وضع موجود و برقرارى وضع مطلوب، به دو برنامه نیاز دارد:

1. برنامه براى نابودى وضع موجود؛

2. قانون مناسب براى حرکت جامعه به طرف وضعیت مطلوب و رسیدن به حالت آرمانى.

قیام جهانى حضرت مهدى عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف نیز این شرط را لازم دارد؛ برنامه‌ حرکت، در قسمت اول، بر اساس روایات، حرکت مسلحانه است تا نابودى کامل شرک و کفر. به عبارت دقیق‌تر، حضرت هنگام ظهور ابتدا مردم را دعوت به دین و امامت مى‌کند و اگر کسى مخالفت کرد و خواست به راه شرک ادامه دهد، حضرت با وى مقابله مى‌کند. این روش بر گرفته از قرآن است: «و قاتلوهم حتّى لا تکون فتنة و یکون الدّین لله» بقره/193.

برنامه حضرت در بخش دوم نیز، بر اساس عمل به کتاب خدا و سنت پیامبر است. پیامبراکرم صلى‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم فرمودند: «سیره و سنت او سنت من است. مردم را بر دین و آیین من به‌پا خواهد داشت و آنان را به کتاب پروردگارم دعوت مى‌کند». کمال‌الدین، ج 2، ب39، ح6.

ب. رهبرى:

شرط دیگر براى پیدایش یک انقلاب، وجود رهبر و پیشوایى آگاه و توان‌مند و دلسوز است تا با آشنایى کامل از اهداف و برنامه‌ها و زمینه‌ها و موانع، با مدیریتى صحیح و قاطع، حرکت انقلاب را رهبرى کند و تا آخرین نفس ادامه دهد. انقلاب عظیم امام مهدى عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف نیز داراى این شرط است. رهبر این انقلاب، بزرگ مردى از سلسله امامت است که در دامان امام پرورش یافته و وارث علوم پیامبر و آگاه به قرآن و معارف دین است. پیامبراکرم صلى‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم فرمودند: «منا مهدى هذه الامة الذى یملا الارض قسطاً و عدلاً کما ملئت جوراً و ظلماً؛ مهدى این امت از ما است، کسى که زمین را از قسط و عدل پر مى‌کند، همان‌گونه که از جور و ظلم پر شده است». کمال‌الدین، ج1، ب24، ح10.

ج. یاران:

شرط دیگر یک انقلاب، وجود یارانى فداکار است که با آشنایى نسبت به برنامه‌ها و اهداف و اعتقاد به آن‌ها، تا آخرین لحظه، از رهبر و انقلاب دست برندارند و آماده‌ هر‌گونه فداکارى باشند. قیام جهانى امام مهدى عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف هم نیاز به یارانى دارد که ضمن آشنایى و اعتقاد به امام و دین تا آخرین لحظه فداکارى کنند. از امام جواد علیه‌السلام در ضمن حدیثى نقل شده است: «اصحابش به سوى او اجتماع مى‌کنند که سیصد و سیزده نفر هستند، به تعداد اهل بدر، از نقاط مختلف زمین ... وقتى این عده جمع شدند، خدا امر او را ظاهر مى‌کند و چون عقد کامل شد، که ده‌هزار نفرند، خروج مى‌کند به اذن خدا». کمال‌الدین، ج2، ب37، ح2.

د. آماگى و پذیرش عمومى:

یکى دیگر از شرایط تحقق یک انقلاب، پذیرش مردمى است. اگر مردم آن‌را نخواهند، حتماً به سرانجام نمى‌رسد. نمونه آن، قیام خونین کربلا است که مردم نخواستند و به شهادت امام حسین علیه‌السلام منتهى شد. (البته وظیفه امام حسین علیه‌السلام بر اساس دستور خدا، حرکت و قیام بود.) انقلاب امام مهدى عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف نیز این شرط را لازم دارد. مردم باید به حدى از رشد و آگاهى رسیده باشند که پذیراى حرکت اصلاحى و قیام بزرگ منجى عالم بشریت باشند.

از میان چهار شرط یاد شده، دو شرط فراهم است و آن، طرح و برنامه و وجود رهبر است، اما آیا شرط سوم و چهارم نیز فراهم شده است؟ آیا یاران فداکارى که معرفت مناسبى داشته باشند، به مقدار کافى فراهم است؟ آیا مردم آمادگى پذیرش انقلاب او را پیدا کرده‌اند؟ بنابراین، آنچه باید اتفاق بیافتد، آن است که عموم مردم خواستار آمدن منجى آسمانى و رهایى از وضعیت موجود باشند.

یاران امام چگونه علم به ظهور پیدا مى‌کنند؟

در هنگام ظهور، حضرت از مکه قیام نموده، به فراخوان عمومى مى‌پردازد. در ابتدا یاران مخصوص که به عنوان فرماندهان سپاه حضرت به‌شمار مى‌روند - به سوى مکه مى‌آیند و در آنجا سپاهى با حلقه ده‌هزار نفرى از یاران را تشکیل مى‌دهند و سپس به لشکر حضرت افزوده شده و مۆمنان گروه گروه به ایشان مى‌پیوندند و آنان در رکاب امام زمان عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف به طرف مدینه حرکت مى‌کنند و از آنجا به طرف کوفه رهسپار مى‌شوند و سپس به فتح عالم و نابودى سنگرهاى کفر همت مى‌گمارند. امام محمدباقر علیه‌السلام فرموده‌اند: «هنگام ظهور، وقتى مهدى عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف به طرف کعبه مى‌آید، تا در کنار کعبه نداى جهانى خود را سر دهد، در مکانى به نام «ذى طوى»، به انتظار 313 نفر یار مخصوص خود توقف مى‌کند تا آنان بیایند و همراه آن حضرت به طرف کعبه رهسپار شوند». بحار‌الانوار، 52/306. هم‌چنین در حدیث دیگرى مى‌فرمایند: «یجمع اللّه له من اقاصى البلاد على عدّة اهل بدر ثلاث‌مائة و ثلاثة عشر رجلا»؛ «خداوند از اطراف جهان و اقصى نقاط عالم به تعداد جنگ جویان بدر (313 نفر) به دور او جمع مى‌کند.» بحار‌الانوار، 52/310. در روایات معصومین علیهم‌السلام خصوصیاتى مانند محل و زمان زندگى و نام و مشخصات فردى یاران به هنگام ظهور، مطلبى نیامده است. در بعض از روایات اهل سنت، نام‌ها و شهرهایى ذکر شده است؛ اما به علت اینکه از ناحیه امامان معصوم تأیید نشده است، نمى‌توان به آنها تکیه کرد. به هر حال مى‌توان به بعضى از خصوصیات کلى براى یاران آن حضرت اشاره نمود.

این خصوصیات توسط امام معصوم علیه‌السلام بیان شده است:

1. ایمان به هدف و اراده استوار و پیروى کامل از ولایت و رهبرى امام زمان عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف؛

2. قدرت نظامى برتر و دفاع از امام زمان عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف در مقابل توطئه دشمنان؛

3. داراى قدرت مدیریت و حکومت بر اساس عدالت اسلامى؛

4. قرار گرفتن در اوج فداکارى و شهادت‌طلبى در رکاب امام زمان عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف؛

5. آماده مبارزه و مطیع کامل هستند؛

6. از صالحان روى زمین‌اند که وعده حکومت آنان در قرآن آمده است؛

7. بیعت و پیمان آنان با امام زمان عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف؛

8. بعضى از این یاران جزو رجعت‌کنندگان هستند، یعنى، در زمان‌هاى قبل از دنیا رفته‌اند و در زمان ظهور دوباره زنده شده و در رکاب امام زمان عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف به خدمت مى‌پردازند، مانند برخى از انبیا، اولیا و اصحاب پیامبراکرم صلى‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم و ائمه علیهم‌السلام.

نتیجه آنکه از مجموعه احادیث امامان معصوم علیهم‌السلام، معلوم مى‌شود که یاران امام زمان عجل‌اللّه‌تعالى‌فرجه‌الشریف منحصر در افراد مشخص و یا شهرهاى خاص نمى‌باشند، بلکه افراد از هر مکان و هر زمان (به وجود آمدن خصوصیات کلى مورد نظر براى یاران آن حضرت) مى‌توانند جزو حامیان و یاران آن امام عزیز قرار گیرند.

غیبت طولانی چه فائده ای دارد ؟

غیبت طولانى امام مهدى (عج ) و عدم دسترسى ما به او، چه سودى دارد؟

پاسخ :

امام قائم (عج ) بخاطر عدم پذیرش جامعه ، از نظرها پنهان است ، او همچون امامان معصوم علیه السلام دیگر اگر آشكار بود، مردم همان كه با آن امامان كردند با او مى كردند، اما او غائب است تا مردم آمادگى پذیرش او را در طول زمان و با برنامه ریزیهاى دراز مدت و تكامل معنوى و مادى پیدا كنند.

غیبت او چنانكه در روایات آمده همچون پنهان شدن خورشید پشت ابرها است ، گر چه ابرها از تابش مستقیم خورشید ممانعت مى كنند، ولى هرگز نمى توانند تابش خورشید را بطور كلى محو سازند.

غیبت امام قائم (عج ) دهها فایده دارد كه در اینجا به طور اختصار به چند فایده آن اشاره مى كنیم .

1- غیبت او به پیروانش امید مى بخشد و آنها را دلگرم مى كند كه داراى چنین رهبرى هستند، با توجه به اینكه امید، آن هم امیدى این چنین ، سازنده است .

2- غیبت آن حضرت پیروانش را قدم به قدم آماده مى سازد تا آن حضرت را از عزلت بیرون آورند.

3- آن حضرت در عین اینكه غائب است گاه در مسائل مهم با فقهاء و بزرگان اسلام ارتباط داشته و آنها را راهنمایى مى كند (چنانكه شواهد آن بسیار است و در کتب مختلفی به آنها اشاره شده است.)

4- گفتگو درباره قیام مهدى (عج ) و تشكیل كنگره ها و كنفرانسها و تنظیم نوشته ها و مقالات در طول زمان با فرصت كافى موجب پرورش نفوس و آمادگى ، در اندیشه انقلاب جهانى بودن و هدف دارى و... مى شود، در نتیجه آمادگیهاى فرهنگى ، سیاسى ، اجتماعى ، صنعتى ، اقتصادى و بالاخره نظامى در همه جا پیدا مى شود و به این ترتیب زمینه سازى ظهور آن حضرت مهیا مى گردد.5- شناخت موانع یك انقلاب جهانى در تمام ابعاد و براندازى آن موانع نیاز به طول زمان و كمك فكرى بسیار در سطح جهان دارد، این نیز یكى از فوائد غیبت امام قائم (عج ) مى باشد.

6-  از طرفى طول غیبت و دورى مردم از رهبر مصلح و عادل موجب فساد در تمام زمینه ها شده ، و همین فساد موجب خستگى و ناراحتى و نارضایتى مردم مى شود و در دل این فساد، جرقه هاى انقلاب بروز مى كند و مردم ، تشنه مصلح واقعى و عدالت مى شوند، چرا كه تا همه ، رنج ظلم و فساد را نبرند آماده درك لذت عدالت و اصلاح نخواهند شد، چنانكه در روایات مربوط به حضرت مهدى (عج) بسیار آمده كه :

یملاء الارض عدلا و قسطا و نورا كما ملئت ظلما و جورا و شرا؛

آن حضرت زمین را پر از قسط و عدل و نور خواهد كرد همان گونه كه پر از ظلم و جور و بدى شده باشد؟ (1)

و انقلاب واقعى ، انقلابى است كه طبیعى و خودجوش و از متن توده ها برخیزد، و همگان به خوبى آن را درك كنند.

البته این سخن به این معنى نیست كه ما تن به ظلم و فساد دهیم ، و مبارزه با ظلم و فساد نكنیم كه شرع و عقل چنین اجازه اى به ما داده ، بلكه این سخن خبر از آینده مى دهد، و حاكى است كه مردم بر اثر دورى از یك مصلح عادل و آگاه چگونه در لجن فساد فرو مى روند، در این صورت باید براى یافتن آن مصلح به پاخاست و خود گرفتارى مردم ، آنها را براى یافتن راه حل برمى انگیزاند.

آرى باید مدتها بگذرد، تا مردم تكامل یابند و حقائق برایشان كشف گردد، و با تجربیات تلخ خود روى حكومتهاى باطل از آنها روگردان گردند و تشنه وجود امام قائم (عج ) شوند.

در قرآن كریم مى خوانیم :

سنریهم آیاتنا فى الآفاق و فى انفسهم حتى یتبین لهم انه الحق ؛

بزودى آیات خود را از هر سوى جهان و در وجود خود مردم نشان مى دهیم تا براى آنها آشكار گردد كه او حق است . (2)

در مورد اینكه منظور از ضمیر « او» به كجا بازگشت مى كند امام صادق علیه السلام در ضمن روایتى فرمود:

منظور خروج (عج ) است كه او حق است (و حقانیتش آشكار مى گردد). (3)

پی نوشت ها :

1. بحار، ج 52 ص 351.

2. سوره فصلت ، آیه 53.

3. بحار، ج 51 ص 62 منظور از این تفسیر این است كه یكى از مصادیق روشن حق كه پس از طول زمان آشكار خواهد شد وجود قائم (عج ) است .

نام و نسبت وشهر 313 تن یاران امام زمان (عج)

آیا كتابی وجود دارد كه نام و نسبت و نیز شهری كه 313 تن یار امام زمان ـ علیه السّلام ـ در آنجا هستند را گفته باشد نام كتاب و نویسنده را ذكر كنید و در این باره توضیح دهید؟

پاسخ :

به طور كلّی می توان یاران حضرت مهدی ـ علیه السّلام ـ را به دو گروه عام و خاصّ تقسیم كرد. یاوران عام آن حضرت عموم مردمی به شمار می آیند كه در عصر ظهور به یاریش بر می خیزند و در اجرای فرمان های او تا پای جان می كوشند. از این رو یكی از تعالیم اسلامی این است مردم از خدای بزرگ بخواهند آنان را از یاوران امام زمان ـ علیه السّلام ـ به شمار آورد. از امام صادق ـ علیه السّلام ـ نقل است كه می فرماید: هر كس چهل صبح گاه دعای عهد را به پیشگاه پروردگار متعال بخواند، از یاوران قائم ما خواهد بود و اگر پیش از ظهور او، بمیرد خداوند او را از قبرش (رای یاری حضرت مهدی ـ علیه السّلام ـ)بر می انگیزاند.(1)

امّا یاران خاصّ آن حضرت، افراد بسیار ممتازی به شمار می‌آیند كه امام عصر ـ علیه السّلام ـ به كمك آنان تمام دنیا را از عدالت پر می كند. دربارة فضیلت این گروه، احادیث متنوّعی وجود دارد.

در منابعی هم به استناد برخی احادیث، مانند «خطبة البیان، امام علی ـ علیه السّلام ـ نام، نسب و محل زندگیشان نیز ذكر شده است.(2)

گفتنی است هر چند دانستن نام و نشانی یاران خاصّ حضرت حجّت ـ علیه السّلام ـ ما را در فهمیدن حقایق كمك می كند امّا حدیثی را كه چنین موضوعی در آن مطرح است نمی توان به آسانی پذیرفت زیرا آن فقط در منابع حدیثی محدودی وجود دارد و علمای حدیث یا حدیث شناسان نیز دربارة سند روایت مذكور به نقطة یقین آور یا اطمینان بخشی نرسیده اند از این رو صدور چنین حدیثی از برخی پیشوایان معصوم ـ علیهم السّلام ـ احتمالی است و در این گونه مسائل كه چه بسا افراد ناآگاه یا بد سیرتی از آن سوء‌ استفاده می كنند نمی توان به حدیث یا احادیثی كه سندشان قویّ نیست اعتماد كرد.

مطلب دیگر این كه روایت یاد شده سندهای مختلفی دارد و محتوای آن نیز از جهاتی مضطرب یعنی متفاوت و غیر ثابت است مثلاً در سندی كه حدیث مذكور را از امام باقر و امام صادق ـ علیهما السّلام ـ نقل كرده است یاران امام عصر ـ علیه السّلام ـ را در قم دوازده نفر می شمارد(3) و در سند دیگر كه حدیث را از مسند حضرت فاطمه ـ علیها السّلام ـ نقل می كند تعداد آنان را در قم هیجده نفر می داند(4) و در سند سوم كه حدیث را از خطبه البیان نقل كرده است تعدادشان را در آن شهر یك نفر ذكر می كند.(5)

با توّجه به مطالب مذكور می توان گفت: دربارة این گونه روایات باید جانب احتیاط را گرفت یعنی در پذیرفتن یا ردّ آنها نباید شتاب كرد بلكه شایسته است علم آن را - به امام معصوم ـ علیه السّلام ـ وابگذاریم. به یقین حضرت مهدی ـ علیه السّلام ـ، كه در پرتو هدایت خداوند مردم را از اسرار هستی آگاه می كند در وقت مناسبش این موضوع را برای آنان آشكار می سازد تا كسی نتواند با سوء استفاده از آن، دیگران را به گمراهی بكشاند.

حدیث:

امام علی ـ علیه السّلام ـ می فرمایند: ... مهدی از فرزندان من است او بین ركن و مقام ظاهر می شود، پیراهن ابراهیم بر تنش و حُلّة اسماعیل بر پیكرش و نعلین شیث در پایش است و دلیل وجود او آن است كه رسول خدا ـ‌ صلّی الله علیه و آله ـ درباره اش فرمود: عیسی بن مریم از آسمان فرود می آید و با مهدی خاندان من همراه می شود.

«شیخ حرّ عاملی، اثبات الهداه، ص 7، نقل از امام مهدی ـ علیه السّلام ـ از ولادت تا ظهور، ص 406 - 407».

برای مطالعة بیشتر رجوع شود به:

1. شیخ علی حائری، الزام النّاصب، ج 2. ص 201.

2. میر جهانی، نوائب الدهور، ج 2، ص 116.

پی نوشتها :

[1] . حسین فریدونی، امام مهدی ـ علیه السّلام ـ از ولادت تا ظهور، ترجمة، «الامام المهدی من المهد الی اللّهد نوشتة، سید محمد كاظم قزوینی» ص 508، نشر آفاق، چاپ دوم، 1379، (هجری شمسی).

[2] . امام مهدی ـ علیه السّلام ـ از ولادت تا ظهور، ص 497 - 505.

[3] . عماد زاده، زندگانی ولی عصر صاحب الزمان ـ علیه السّلام ـ، ص 393.

[4] . همان، ص 394.

[5] . امام مهدی ـ علیه السّلام ـ از ولادت تا ظهور، ص 503.

آگاهی برخی از شیعیان از تولد امام زمان(عج)

آیا شیعیان و اصحاب امام حسن عسگری علیه السلام از ولادت امام زمان(عج) آگاهی داشتند؟ و یا اینکه پس از ولادت حضرت اصحاب ایشان را زیارت کرده اند یا خیر؟

البته چنین نبود كه كسی از تولد آخرین حجت خدا آگاهی نداشته و یا پس از تولد، آن حضرت را ندیده باشد. برخی از شیعیان مورد اعتماد و عده‌ای از وكلای امام عسكری ـ علیه السلام ـ و كسانی كه در خانه امام مشغول خدمت بودند از این امر با خبر بودند. شیخ مفید از تعدادی از اصحاب، خادمان و یاران نزدیك امام عسكری ـ علیه السلام ـ روایت كرده كه آنان موفق به دیدار امام زمان ـ علیه السلام ـ شده‌اند. محمد بن اسماعیل بن موسی بن جعفر، حكیمه خاتون دختر امام جواد ـ علیه السلام ـ، ابوعلی بن مطهر، عمرو اهوازی و ابونصر طریف خدمتگزار خانه امام، از آن جمله بودند.(1)

بدین ترتیب امام حسن عسكری ـ علیه السلام ـ فرزند خود را به برخی نشان داد و ایشان را جانشین خویش معرفی كرد. شیخ كلینی از ضوء بن علی عِجًلی روایت كرده كه مردی ایرانی از اهالی فارس به او گفته بود: به منظور خدمت در منزل امام عسكری ـ علیه السلام ـ به سامرا رفتم و امام مرا به عنوان مسؤول خرید خانه پذیرفت. وی می‌گوید: روزی حضرت عسكری ـ علیه السلام ـ فرزند خود را به من نشان داد و فرمود: «هذا صاحبكم»؛ وی اظهار می‌كند كه پس از آن نیز تا رحلت امام آن كودك را ندیده است. او می‌افزاید: در زمانی كه وی آن حضرت را دید، حدود دو سال سن داشته است.(2)

شاید پر اهمیت‌ترین دیدار اصحاب امام عسكری ـ علیه السلام ـ از حضرت بقیه الله ـ علیه السلام ـ زمانی بود كه محمدبن عثمان عمری از وكلای خاص امام زمان ـ علیه السلام ـ همراه با چهل نفر دیگر در خدمت امام بودند. آن حضرت فرزند خود را به آنان نشان داد و فرمود:

هذا إمامكم من بعدی و خلیفتی علیكم، أطیعوه ولا تتفرقوا من بعدی فی أدیانكم لتهلكوا، أما انكم لاترونه بعد یومكم هذا. این امام شما پس از من و جانشین من در میان شماست. از او فرمان برید و پس از من در دین خود اختلاف نكنید كه در این صورت هلاك می‌شوید و پس از این هرگز او را نخواهید دید.

 در ادامه این روایت آمده است كه: چند روز پس از آن، امام عسكری ـ علیه السلام ـ رحلت كرد.(3) همین روایت را شیخ طوسی نیز نقل كرده و برخی رجال شیعه را كه در این جمع چهل نفری حضور داشتند، نام برده كه از آن جمله: علی بن بلال، احمد بن هلال، محمدبن معاویه بن حكیم و حسن بن ایوب بن نوح بوده‌اند.(4) نام بردن از آن حضرت در آن دوران ممنوع بود و امام عسكری ـ علیه السلام ـ تأكید داشتند كه تنها با عنوان الحجه من آل محمد ـ صلی الله علیه و آله ـ از ایشان نام برند.(5)

پی نوشتها :

[1] . الارشاد، ص 350ـ 351 و نك؛ ینابیع المودّه، ص 461.

[2] . الكافی، ج 1، ص 514.

[3] . منتخب الاثر، ص 355 از كمال الدین، و نك: ینابیع المودّه، ص 460؛ الغیبه، طوسی، ص 217.

[4] . منتخب الاثر، ص 355.

[5] . كشف الغمه، ج 2، ص 449.