مرزهای آزادی از دیدگاه امام
متفکران از دیرباز برای این که از تجاوزها و جرایم و به طور کلی بلند پروازی ها و خودخواهی های بی جای انسان که از غریزه خودخواهی اوسرچشمه می گیرد جلوگیری نماید حصاری از قانون را دور این امیال و خواسته های سرکش ایجاد نموده اند، تا بدین نحو، تندروی های او را تعدیل نموده و مصالح عمومی را درپناه قانون محفوظ نگه دارند .
در حال حاضر هیچ مکتبی قائل به آزادی مطلق نیست، چرا که آزادی مطلق نه مطلوب است و نه دست یافتنی . شهید دکتر محمدجواد باهنر (ره) در خصوص کسی که معتقد به آزادی مطلق است می گوید:
«مثل چنین کسی بسان شخصی است که تصور می کند که اگر درختی را از ریشه بیرون آوریم آن را آزاد ساخته ایم، اما این آزادی به معنای سقوط و ازبین رفتن آن است، اگر درخت ریشه اش در زمین باشد، اما موانع رشدش برداشته شود، باآفت هایی که ممکن است به آن ضرر برساند، مبارزه شود و به اندازه کافی تغذیه گردد،به او برای این که در مسیر تکاملی خود قرار گیرد، کمک شده است ; یعنی این درختب رای حرکت و رشد تکاملی اش آزاد است . اما اگر سنگی روی شاخه اش انداختیم، یا آنرا آب ندادیم، اگر موانع ایجاد کردیم، ما با این کارمان از رخت سلب آزادی نموده ایم» محمد جواد باهنر، انسان وخودسازی، ص 79 .
از سوی دیگر اگر بنا باشد هر کس هر چه دلش خواست انجام دهد، این کار باعث به وجود آمدن تلاقی بین آزادی های افراد جامعه می گردد و طبیعت جامعه انسانی اقتضا می کند که آزادی های افراد محدود گردد تا همگی بتوانند ازمواهب اجتماعی به طور عادلانه استفاده کنند، چرا که اگر برای آزادی حدی قائل نگردیم عملا زمینه سوء استفاده از آزادی را فراهم نموده ایم و به عبارت دیگر، قائل نشدن حد برای آزادی مساوی است با ایجاد مانع برای آزادی دیگران.
امام خمینی (ره) همیشه بر حفظ حدود آزادی تاکید می نمودند و حدی که ایشان برای آزادی مد نظر داشتند عبارت بود از، قرار داشتن در مدارقوانین و شریعت اسلام، و لذا تخلف از آن را جایز نمی دانستند و می فرمودند: «آزادی در اسلام در حدود اسلام است، در حدود قانون است،تخلف از آن نشود به خیال این که آزادی است». کلمات قصار، ص 111 - 112
ما در این مقام، حدودی را که ایشان برای آزادی قائل شده اند به دو دسته تقسیم می نماییم :
الف) نظم بخشی جامعه:
- 1آزادی بایدعقلایی و در چارچوب قانون باشد
امام بر این اعتقاد بودند که آزادی باید منطقی و بر طبق قانون باشد و می فرمودند:
«گفته می شود که مردم آزادند، یعنی آزاد است انسان که بزند سر مردم را بشکند؟ ! آزاد است که قانون شکنی بکند؟ ! آزاد است که بر خلاف مسیر ملت عمل بکند؟ ! آزاد است که توطئه بکند بر ضد ملت؟ ! اینها آزادی نیست، درحدود قوانین در حدود کارهای عقلائی آزاد است. صحیفه نور، ج 6 ، ص 192 .
- 2 آزادی موجب هرج و مرج نشود
نظم و آرامش در هر جامعه ای یکی از مهم ترین و اساسی ترین مسائل در قوام آن جامعه است، از این رو بر تمامی اعضای جامعه واجب است که ازهر چه باعث اختلال در این نظام می گردد پرهیز کنند . متاسفانه برخی با درک نکردن معنای صحیح آزادی - خواسته یا ناخواسته - دست به اعمالی می زنند که باعث به همخوردن نظامی می گردد که با خون هزاران شهید و جانباز برپاگشته است . امام خمینی درتوصیه ای به چنین اشخاصی می فرمایند:
«حالا که آزاد شدیم خودمان را به هرج و مرج بکشیم؟ حالا که آزادهستیم به زیر دستان خودمان ظلم کنیم؟ حالا که آزاد هستیم، برخلاف نظامات اسلامی وبرخلاف نظامات ملی عمل کنیم؟ هرج و مرج به پا کنیم؟ چون آزاد هستیم؟ تحت هیچ قاعده نباشیم تحت هیچ یک از قواعد اسلامی و ملی نباشیم؟ اگر این طور باشد آزادی را سلب کرده ایم. صحیفه نور، ج 6 ، ص 42-43 .
3- آزادی منجربه توطئه علیه نظام نگردد
با پیروزی انقلاب ; امام (ره) ضمن اعلام حمایت از آزادی های مشروع مردم، همیشه بر این نکته تاکید می کردند که آزادی غیر از توطئه است، لذاهیچ کس حق ندارد به بهانه آزادی به توطئه علیه نظام و جامعه اسلامی بپردازد و خطاب به توطئه گران فرمودند:
«آزادی غیر توطئه است، آزادی بیان است و هرچه می خواهند بگویند، توطئه نکنند این آدم کش ها و توطئه گرها را دفن خواهیم کرد .» صحیفه نور، ج 6 ، ص 86 .
چرا که اساسا هیچ نظامی حق توطئه بر ضد مصالح و امور خویش را به هیچ کس نمی دهد، در نظام اسلامی نیز مساله بدین نحو است و نمونه آن را می توان در برخورد رسول الله (ص) با یهودیان و مسیحیان مدینه جست و جو کرد که ایشان حقوق و آزادی ها و امتیازهای خاصی را برای آنها قائل شده بودند، اما هنگامی که یهودیان، با سوءاستفاده از آزادی های اعطایی رسول اکرم(ص) مشغول توطئه بر ضد کیان اسلام شده و به همکاری کفار قریش پرداخته و مقدمات حمله علیه مسلمانان را فراهم نمودند، در این جا بود که رسول الله (ص) با مطلع شدناین مساله، دستور سرکوب آنها را صادر نمودند، چرا که دیگر این جا مساله آزادی مطرح نبود، بلکه توطئه علیه امت و کیان اسلام بود .
ب - پایبندی به دین
امام خمینی همیشه بر آن بودند که جامعه را با تعالیم والای اسلامی منطبق ساخته و گامی به سوی تشکیل حکومت اسلامی، به معنای واقعی آن بردارند و لذا نگاه ایشان به آزادی از این منظر بود و طبعا از این منظر آزادی نیزدارای حدودی است که ما در ذیل به برخی از آنها اشاره می کنیم:
-1 آزادی بهانه ای جهت اهانت به مقدسات نگردد
از نگاه لیبرالیسم هیچ امر مقدسی وجود ندارد، لذا آنهااز هر گونه امر مقدسی تقدس زدایی می نمایند، و فهم و عقل خود را از هر چیز برتردانسته، و بر همین اساس نه تنها از اندیشه های ارسطو و ارباب کلیسا، بلکه از هرگونه اعتقاد دینی ای تقدس زدایی نموده اند .عبدالله نصری، آزادی در خاک، مجله قبسات، سال دوم، ش 6 - 5 ص 80 . .
اما از دیدگاه اسلام هر آنچه بتواند انسان را به کمال برساند مقدس تلقی شده و دفاع از آن و حفظ حریم آن بر همگان واجب می باشد، و لذا امام خمینی (ره) می فرمایند:
«مطبوعات آزادند مطالب بنویسند، اما آزاد هستند که اهانت به مثلا مقدسات مردم بکنند؟» صحیفه نور، ج 7، ص 19 .
چرا که مقدسات مردم ما که همانا صول و احکام نورانی دین مبین اسلام می باشد، نه تنها مقوم خود دین است، بلکه اساسا یکی از مهم ترین علل پیروزی انقلاب اسلامی می باشد چرا که مردم با الهام گرفتن از این احکام و تعالیم خویش را از سلطه رژیم منحوس پهلوی رها ساخته و زمینه را برای نیل به آزادی به معنای حقیقی مهیا ساخته اند .
-2 آزادی نباید منجر به فساد گردد
از آن جا که مهم ترین هدف آزادی از منظر اسلام رشد وتعالی انسان و نیل او به کمال می باشد، این امر مسلما با ترویج فساد در جامعه درتضاد است، زیرا اساسا فساد باعث رشد و تعالی بعد حیوانی انسان می گردد و نه بعدانسانی و الهی او، و لذا بر همین اساس بود که امام (ره) فرمودند: «ماآزادی فساد نمی دهیم » صحیفه نور، ج 6، ص 86
و خطاب به کسانی که بی بند وباری را آزادی می پنداشتند فرمودند:
«شما بی بندوباری را آزادی می دانید، شما فساد اخلاق را آزادی می دانید، شما فحشا راآزادی میدانید، . . . البته آزادی که منتهی می شود به فساد، آزادی که منتهی می شود به تباهی ملت، به تباهی کشور، آن را نمی توانیم بدهیم .» صحیفه نور، ج 8، ص 272 .
منبع
