نکاتی در سخنوری

سپیده سخن

آنچه پیش رو دارید نکته هایی است درباره سخنوری و مجموعه ای است، متنوع و خواندنی که به زیور قلم آراسته شده و در نشریه شمیم یاس و نشریه مبلغان در چند شماره چاپ گردیده است. در این 200 نکته می توانید عنوانهای زیر را ببینید.

تعریف سخنرانی، اهداف سخنرانی، عوامل مؤثر در سخنرانی، اصول سخنرانی، نکات پیش از سخنرانی، نکات آغاز سخنرانی، نکات هنگام سخنرانی، مواد سخنرانی، نکات پایان سخنرانی، نکات پس از سخنرانی، شرایط سخن، شرایط سخنران، شرایط سخنرانی، آفات سخنرانی، آداب سخنرانی؛

نویسنده کوشیده که نکته ها را به صورت کوتاه بازگو نماید و تلاش شده هر نکته ای را با مثال و نمونه همراه نمایند تا جنبه کاربردی داشته باشد.

28. اگر می خواهید سخنوری موفق باشید، از موضوعاتی استفاده کنید که بر مباحث آن کاملا تسلط و در آن مطالعات و معلومات کافی دارید.

فی المثل، چنانچه بر موضوع «توحید در شعر حافظ » 90% تسلط دارید، ولی بر موضوع «توحید در شعر مولوی» 70% تسلط دارید، حتما موضوع اول را برگزینید.

29. شخصیت شما و قدر و منزلتی که نزد افکار عمومی دارید، در تأثیر سخنرانی تان کاملا نقش دارد. بنابراین، مواظب باشید که با گفتاری ناپسند و یا رفتاری ناشایست، شخصیت و قدر و منزلت خویش را نزد مردم لکه دار نکنید. گاهی گفتن یک لطیفه رکیک یا یک جمله سخیف، می تواند شخصیت شما را زیر سؤال ببرد و سخنانتان را کم تأثیر و یا حتی بی تأثیر نماید.

30. در صورتی که می خواهید سخنوری موفق و جذاب باشید، هم سخن خوب بگویید و هم خوب سخن بگویید. برای موفقیت در امر اول، باید از مواد و مطالب خوب بهره بگیرید. و برای موفقیت در امر دوم، باید از ابزارها، قالبها و روشهای خوب استفاده کنید.

مثلا «سعدی شیرازی» در شعر

سعدیا گرچه سخندان و مصالح گویی
به عمل کار برآید به سخندانی نیست


هم سخن خوبی گفته است که انسان باید به گفته های خویش عمل نماید، و هم خوب سخن گفته است که سخن خوب خود را در قالب شعری زیبا بیان کرده و از روشی فروتنانه استفاده نموده و مخاطب سخن خود را خودش قرار داده است.

31. در صورت امکان، از روش سمعی و بصری در سخنرانی نیز استفاده کنید و یا حداقل قسمتی از سخنرانی خود را با این روش بیان نمایید که گفته اند: «یک تصویر گویاتر از هزار کلمه است». برای به کارگیری این روش، استفاده از وسایلی، مانند فیلم، اسلاید، اورهد، اپک، نقشه، لوحه، تخته و تابلو می تواند برای شما کارگشا باشد و تأثیر بسزایی بر مخاطبانتان بگذارد.

32. بکوشید علاوه بر اینکه همیشه برای مخاطبان خاصی - مثلا جوانان - سخنرانی می کنید، برای گروههای دیگری از مردم، مانند بزرگسالان، روستاییان، کارگران، کارمندان، بانوان، معلمان، دانشگاهیان و حوزویان، نیز سخنرانی نمایید تا با تیپهای گوناگون در ارتباط باشید و از افکار و خواسته های مختلف با خبر شوید. این امر، شما را در کار سخنوری پخته تر و موفق تر می کند.

33. در صورت امکان، فاصله بین شما و شنوندگانتان کمتر باشد تا تأثیر سخنان شما در آنان بیشتر گردد.

34. دفترچه و یا تقویمی را تهیه کنید و در آن، زمان، مکان، موضوع و مخاطبان سخنرانیهای خود و نام کسانی را که از شما دعوت کرده اند، در آن یادداشت نمایید تا هم با فراموشی روبه رو نشوید و هم با آمادگی قبلی سخنرانی کنید.

مثلا جدولی بدین صورت را در آن دفترچه یا تقویم بکشید: زمان / مکان / موضوع / مخاطب / دعوت کننده

شنبه 14/8/1380 / ساعت 10 صبح / دانشکده ادبیات دانشگاه تهران / شعر و ادب از دیدگاه اسلام / دانشجویان رشته ادبیات فارسی و استادان آنان / رئیس دانشکده ادبیات

35. می توانید برای یادگیری و به کارگیری مطالب جالب و کلمات و جملات زیبا و روان دفتری را تهیه نمایید و آنها را در آن دفتر یادداشت کنید تا هنگام سخنرانی و به تناسب موضوع و محتوای سخن از آنها استفاده نمایید. برای آسانی کار و صرفه جویی در وقت، بهتر است که این دفتر را از نوع «دفتر کلاسور» انتخاب کنید و آن را به صورت «موضوعی» تنظیم نمایید و موضوعات آن را به ترتیب الفبایی در دفتر قرار دهید.

به طور مثال، مطالب و جملات اخلاقی را در قسمت «اخلاق»؛ مطالب و جملات تربیتی را در قسمت «تربیت» ؛ مطالب و جملات عرفانی را در قسمت «عرفان» و مطالب و جملات قرآنی را در قسمت «قرآن» ؛ مطالب و جملات ادبی را در قسمت «ادبیات» و مطالب و جملات هنری را در قسمت «هنر» قرار دهید و به ترتیب الفبایی و بدین گونه تنظیم کنید:

اخلاق؛ ادبیات؛ تربیت؛ عرفان؛ قرآن؛ هنر.

36. همیشه برگه های یادداشت و فیشهایی را همراه خود داشته باشید تا هنگامی که به مطالبی جالب، سخنانی جذاب و اشعاری زیبا برخورد کردید، بتوانید بدون درنگ و دشواری، آنها را یادداشت کنید و سپس در سخنرانیهایتان به کار گیرید.

مثلا از کنار خیابانی عبور می کنید و بر دیوار آن، اطلاعیه ای را می بینید که این اشعار در آن نوشته شده اند:



من نمی دانم که اسلام از کجاست
من نمی دانم که ایمان از کی است
هر کسی دنبال چیزی می رود
کز نخستین روز دنبال وی است
من «خمینی» را ستایم زانکه او
هم «خم» است و هم «می» است و هم «نی» است




شما در این هنگام، برگه ای را بیرون بیاورید و این اشعار را در آن یادداشت کنید تا در فرصتی مناسب، مثلادر شب سالگرد میلاد امام خمینی (ره)، از آنها استفاده نمایید.

37. در مواردی که به مدتی طولانی - مثلا یک دهه محرم یا صفر و یا یک ماه مبارک رمضان - سخنرانی می کنید، در روزهای پایانی آن از مخاطبان خود بخواهید تا نظرات، پیشنهادها و انتقادهایشان را نسبت به سخنانتان از جهات گوناگون به شما منتقل نمایند. مثلادر شب بیست و پنجم ماه مبارک رمضان، برگه هایی را که دارای سه پرسش «نکات منفی سخنرانی»، «نکات ثبت سخنرانی» و «پیشنهادها برای بهتر شدن سخنرانی» است، به دست آنان بدهید و پاسخهای آنان را در شب بیست و هفتم جمع آوری کنید و پس از مطالعه برگه ها و در شب آخر سخنرانی تان، پیشنهادهای مثبت و انتقادهای درست را برای مخاطبان خود بیان کنید و آنها را بپذیرید و به انتقادهای نادرست آنان پاسخ دهید. این کار در بهتر شدن سخنرانی شما تأثیر فراوانی خواهد داشت.

24 نکته درباره «عوامل مؤثر در سخنرانی» را دیدیم.

چهار. اصول سخنرانی

38. یکی از اصول مهم سخنوری، شناخت مخاطب است؛ زیرا رشته سخنوری، مانند رشته پزشکی، نوعی نسخه پیچی است و نسخه پیچی پیش از شناخت بیمار، کاری مشکل زا و گاه خطرآفرین است. این شناخت می تواند در ابعاد گوناگون، مانند بعد فرهنگی، اخلاقی، تربیتی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و علمی، بررسی شود و مورد تامل قرار گیرد.

مثلا در بعد علمی، سخنرانی برای استادان حوزه و دانشگاه، با سخنرانی برای طلاب و دانشجویان متفاوت خواهد بود.

39. هنگام مطالعه  «مطالب»، برای تدوین محتوای سخن خود به دو چیز، خوب بیندیشید: یکی فهم مطالب برای خود و دیگری روش تفهیم مطالب برای شنوندگان خود که گاه امر دوم از امر اول مهمتر و سخت تر است.

فی المثل، چنانچه برای «بازاریان» و در زمینه «گرانفروشی» می خواهید سخن بگویید، باید مطالعه و فکر کنید که زشتی گرانفروشی را با روش مستقیم یا با روش غیر مستقیم به آنان تفهیم نمایید.

40. در سخنرانی تان - جز در موارد ضروری - فقط از «یک موضوع » سخن بگویید و همان را برای مخاطبان خود خوب پرورش دهید و از پرداختن به «موضوعات گوناگون» و با روش «کشکولی» خودداری ورزید؛ زیرا تبیین خوب و کامل یک موضوع، از بیان ناقص چند موضوع گوناگون به مراتب بهتر و مؤثرتر است.

41. «متنوع » سخنرانی کنید تا شنوندگان متنوع شما همگی جذب سخنان شما شوند. از راهکارهای آن، ایجاد تنوع در مواد، ابزارها، قالبها و روشهای سخنوری است.

مثلا چون ممکن است در میان شنوندگانتان دانشجویان و دانشوران نیز حضور داشته باشند، از مطالب علمی نیز استفاده کنید. یا چون امکان دارد در میان شنوندگان شما کسانی که اهل شعر و ادب هستند، حضور داشته باشند، از اشعار و قطعات زیبا هم استفاده نمایید. و یا چون احتمال دارد در میان مخاطبانتان، کودکان و نوجوانان نیز شرکت کرده باشند، داستانها و خاطرات جالب را نیز بیان کنید.

42. کیفیت و کمیت سخن خود را بر مبنای حد «متوسط » معلومات و اطلاعات و توان جسمی و فکری و روحی شنوندگان قرار دهید.

43. موضوع و مطالب سخنرانی خود را با رعایت ویژگیهای زیر برگزینید: مورد علاقه گوینده؛ برخوردار از منابع کافی و معتبر؛ مورد نیاز شنونده؛ متناسب با شرایط زمان؛ متناسب با شرایط مکان؛ متناسب با شرایط مخاطبان؛ برخوردار از تسلط علمی گوینده بر آن؛ مهم از نظر گوینده و شنونده.