تبیان، دستیار زندگی

بسم الله الرحمن الرحیم

نظام هستى و قوانین حاكم بر آن، از ریزترین موجودات تا بزرگترین آن ها، از نظمى شگفت انگیز حكایت مى كند. اگر نگاهى دقیق به اطراف خود بیندازیم و پدیده هاى هستى را با دیده دقت بنگریم، در مى یابیم كه دست پر مهر پروردگار چه قدر زیبا و منظم هر چیز را در جاى خویش نهاده است .

کلاس اخلاق 2: "نظم و انضباط"

هفته ی دوم ماه مبارک رمضان

سی ام مرداد تا پنجم شهریور 1389

نظم در نوشتار

از معانى لغوى نظم، آراستگى، هماهنگى و پیوستگى است. از نظم و انضباط در نوشتار، همین معانى مراد است. در حدیثى از پیامبر بزرگوار اسلام (ص) آمده است كه به نویسندگان وحى مى فرمود:

در ظرف دوات، لیقه بگذار و قلم را به صورت مایل بر صفحه قرار ده، حرف (باء) را در (بسم الله الرحمن الرحیم) بر كرسى بنشان و حرف (سین) را مشخص كن، و حرف (میم) را كور نكن. آن را به صورت تو خالى بنویس. الله را زیبا و نیكو بنویس. الرحمان را كشیده بنویس و الرحیم را نیز خوب و آشكار بنگار.

و در سخنى دیگر مى فرماید: چون چیزى مى نویسید، مرتب و منظم بنویسید كه در ابلاغ پیام، توفیقى فزون تر خواهد داشت.

امام صادق (ع) درباره حفظ و نگه دارى نوشته مى فرماید:

از نوشته ها و كتاب هاى خود نگه دارى كنید كه شما، به زودى، به آنها نیازمند خواهید شد. روشن است كه نگه دارى نوشته ها، نیاز به نظم و انضباط دارد تا دسترسى بدان آسان صورت پذیرد. در روایتى دیگر درباره نوشته، چنین آمده است: از نوشته شخص، مى توان به عقل و اندیشه و جایگاه بصیرت او، و از فرستاده اش بر فهم و زیركى او پى برد.

بر اهمیت نظم و انضباط در نوشتار، نه تنها در روایات كه در سفارش اندیشوران مسلمان نیز پا فشارى شده است. مرحوم شیخ بهائى در جلد سوم كشكول به نقل از حكیمان گوید:

قلم، زبان دست است.

قلم، درختى است كه میوه اش معانى است.

خط خوش، بر روشنى حق مى افزاید.

نظم در آراستن ظاهر و پوشیدن لباس

یكى از معانى نظم، آراستگى است. مردم در شكل ظاهرى لباسشان به گونه هاى مختلفى تقسیم مى شوند. انسانى كه از نظر شكل ظاهرى، پاكیزه و مرتب باشد و آراستگى خود را ارج نهد، انسانى منظم و منضبط به حساب مى آید. در دین مقدس اسلام، به این موضوع، اهمیتى فراوان داده شده است و از سیره پیامبر اكرم (ص ) و امامان پاك (ع) روایاتى بسیار نقل است كه برخى از آنها را در این جا مرور مى كنیم .

در سیره رسول خدا (ص) آمده است:

پیغمبر گرامى اسلام (ص) عادتش این بود كه هنگام خروج از منزل، به آینه مى نگریست و موى سر را صاف مى كرد و شانه مى زد و در صورت نبودن آینه، این كار را در برابر آب صاف انجام مى داد و مى فرمود: خداوند دوست دارد وقتى بنده اش براى دیدن برادران از خانه بیرون مى رود، خود را بیاراید.

و از حضرت رسول خدا (ص ) روایت است:

خدا، زیبا است و زیبایى را دوست دارد و خوش دارد كه آثار نعمت هاى خود را در بنده اش ببیند و دشمن مى دارد سخت گیر و سخت گیرى را.
نیز درباره چگونگى لباس پوشیدن مى فرماید: لباس پاك و پاكیزه بپوشید و توشه آخرت تان را اصلاح سازید تا همانند الگویى در بین مردم باشید.

انضباط و توجه به آراستگى ظاهرى، براى همگان، گونه اى ارزش و سرمایه زندگى است و در برخوردهاى اجتماعى، بسیار موثر و كارگشا است. توجه به آراستگى ظاهرى، براى عالمان دین، آن هم دینى كه نظم و انضباط و پاكى و آراستگى در سر لوحه برنامه هایش جاى دارد، ارزشمند است. از این روى، مى توان مهم ترین شرط و رمز نفوذ در دل ها را به كار بردن همین نكته هاى ظریف دانست كه با برخوردهاى اجتماعى و فردى ارتباط دارند.

نظم در غذا خوردن و بهداشت

یكى از موضوعاتى كه در دین اسلام و تعالیم آن مطرح شده و بسیار مورد تاكید قرار گرفته است، موضوع رعایت بهداشت و حفظ سلامت جسم است؛ زیرا عقل سالم در بدن سالم است. از این رو، دورى از تمام خواركى ها و آن چه براى انسان زیان بار است، دستورى لازم محسوب مى شود. مى توان سبب حرمت برخى خواراكى ها در اسلام را در همین دانست. در دستورهاى پیشوایان دینى، حفظ سلامتى و رعایت نظافت و اصول بهداشتى و تغذیه سالم، بسیار سفارش شده است. در روایت، حضرت على (ع) نسخه اى بسیار سودمند براى سلامتى دارد كه خطاب فرزندش امام حسن مجتبى (ع) فرموده است:

آیا نمى خواهى چهار خصلت به تو بیاموزم كه با آن ها از طب بى نیاز شوى؟ امام حسن(ع) گفت: بلى. على (ع ) فرمود: جز در حال گرسنگى، بر سفره طعام منشین (غذا مخور) و از خوردن در حالى كه هنوز میل به آن دارى برخیز، و طعام را در دهان خوب جویده، آن گاه فرو بر، و هنگام خواب، شكمت را از فضولات خالى دار، چون به این ها عمل كنى، از طب بى نیاز می شوی.

درباره رعایت بهداشت و نظم و انضباط در خوراكى ها، در دو محور، روایاتى وارد شده است: میانه روى در غذا خوردن، شیوه و زمان غذا خوردن.

میانه روى در غذا خوردن

امام على (ع) مى فرماید:

اگر مردم در غذا خوردن میانه روى كنند، همانا جسمشان تعادل یابد. نیز مى فرماید: هر كس در خوردن میانه روى كند، تندرستى اش فزونى مى یابد و فكر و عقلش اصلاح گردد.

و مى فرماید:

كم خوردن، از پارسایى و پرهیزگارى است و پرخورى، زیاده روى و اسراف است.

شیوه و زمان غذا خوردن

پیامبر اكرم (ص) مى فرماید:

غذا بخور در حالى كه اشتها دارى و از خودرن دست بكش در حالى كه اشتها داری.

امام على (ع) درباره چگونگى آغاز و اتمام غذا مى فرماید:

غذاى خود را با نمك آغاز كنید كه اگر مردم خبر داشتند از آن چه در نمك است؛ آن را بر نوشدارویى ترجیح مى دادند.

و امام صادق (ع) مى فرماید:

هر كس دستان خود را پیش و پس از غذا بشوید، غذا خوردن بر او، از آغاز تا پایان گوارا خواهد بود.

در روایات فراوانى بر بهنگام غذا خوردن و خوددارى از غذا خوردن میان دو وعده و هم چنین برخوردن صبحانه و شام تاكید شده است.

به همان میزان كه پرخورى موجب فساد بدن و زیان هاى جبران ناپذیر و پیرى زودرس مى شود، غذا نخوردن در شب، نكوهش شده است. امام صادق (ع ) مى فرماید: ترك غذا در عشا، موجب خرابى بدن است. پیامبر اكرم (ص ) مى فرماید: كسى كه مى خواهد در این جهان باقى بماند و با عمر طبیعى زندگى كند، هر روز صبح، به قدر كافى، غذا بخورد و كفشى بپوشد كه پا را نزند و به راحتى راه برود و لباسى سبك در بر كند كه خسته نشود.

از مجموع روایات استفاده مى شود كه تغذیه انسان باید منظم و در ساعاتى ویژه باشد و به اندازه بر طرف شدن نیاز. امام خمینى قدس سره - اسوه نظم و انضباط- حتى براى غذا خوردن، دقیقه را به حساب مى آورد. در این باره چنین گفته اند: برادران، فیلمی را از برنامه هاى انقلاب، به فرانسه آورده بودند. پیشنهاد كردند كه به امام بگویم، بعد از شام فیلم را ببینند. رفتم عرض كردم: شام آماده است، بیاورم؟ به ساعت نگاه كردند و فرمودند: حالا ده دقیقه به شام مانده.

با سلام
فکر می کنم یکی دیگه از صورتهای نظم نظم در مصرف باشه.نظم در مصرف به معنای داشتن حساب و برنامه دقیق در دخل و خرجها و مصرفهاست كه در این امور، اعتدال را رعایت كرده و از زیاده روی و اسراف بپرهیزند. چنان كه قرآن كریم بندگان خوب خود را این گونه می ستاید:
«وَ الَّذِینَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا وَ كانَ بَیْنَ ذلِكَ قَواماً»[3]
(بندگان خدای رحمان) كسانی هستند كه هرگاه انفاق (هزینه) كنند نه اسراف كنند و نه تقتیر (دست خشكی) و (هزینه زندگی آنان) بین این دو در شرایط متعادل است.

به نام خدا

سلام
حضرت امیرالمؤمنین‏علیه السلام نظم در امور را رعایت می‏کرد.
و کارها و مسئولیّت‏های خود را در زمانهای تعیین شده انجام می‏داد، که رمز موفّقیّت هر انسانی است.
زراره از امام صادق‏علیه السلام نقل می‏کند که برنامه روزانه امام علی‏علیه السلام اینگونه بود:
1- پس از نماز صبح تا طلوع آفتاب دعا و مستحبّات را ادامه می‏داد.
2- پس از طلوع خورشید درب خانه را برای فقراء و نیازمندان می‏گشود.
3- قبل از ظهر ساعتی را به یاران و اصحاب فقه و احکام می‏آموخت.
4- ساعتی را در شب شخصاً در خیابان‏های شهر قدم می‏زد تا رفع ظلم فرماید. [1] .
_____________
1.بهج الصباغه ج4 ص132

 به نام خدا

سلام

اصل نظم و اعتدال

نهج‏البلاغه در رابطه با اصل نظم و اعتدال در نظام آفرینش و وجود اندازه‏ها و اندازه گیریهای حکیمانه توضیح می‏دهد که:
لم یخلق الاشیاء من اصول ازلیه و لا من اوائل ابدیه. بل خلق ما خلق فاقام حده و صور ما صور فاحسن صورته.
(خداوند بزرک مخلوقات را از موادی که ازلی و ابدی باشند نیافریده بلکه آنها را از عدم بوجود آورد و برای هر یک اندازه و نظمی تعیین فرمود و آنها را به نیکوترین شکل، صورتگری نمود). [1] .
و آنگاه در خطبه‏ی 91 به برقراری نظم و اعتدال در آسمانها اشاره می‏کند:
و نظم بلا تعلیق رهوات فرجها و لا حم صدوع انفراجها و وشج بینها و بین ازواجها.
(خداوند بزرگ، پستی و بلندی و فاصله‏های وسیع آسمانها را بدون اینکه به چیزی تکیه داشته باشند نظام بخشید و فاصله‏ها و شکافهای آنها را بهم پیوند داد و آسمانها را با پیوندهای خاصی به یکدیگر نزدیک و هماهنگ فرمود). [2] .

1.خ9
2.خ32

 به نام خدا

سلام

توجه به نظم (سانترالیستی) در ارتش

نظم در همه هستی حکم فرماست.
و بدون نظم نمی‏شود به رشد و تکامل رسید.
خصوصاً ارتش که باید با نظم و انضباط تنفّس کند.
امام علی‏ علیه السلام نسبت به نظم در ارتش توجّه فراوانی داشت؛
نظم در لشگرها، و تیپ‏ها و گردان‏ها،
نظم در صف آرائی‏ها،
نظم در جنگ و اجرای دستورات نظامی.
روزهایی که ارتش خود را در صفین سامان می‏داد.
امام علی‏ علیه السلام می‏فرمود:
فَسَوّوا صُفُوفَکُمْ کَالْبُنْیانُ الْمَرْصُوص
«صف‏های خود را چونان ستون‏های استوار منظّم کنید.»
برگرفته از کتاب امام علی ع وامور نظامی ودفاعی

به نام خدا
سلام
یک سوال از استاد محترم وحاضرین در جلسه
آیا در اجرای نظم هم مسئله افراط وتفریط هست ؟؟
مثلا اگر یکی بخواهد در زندگی خیلی نظامی برخورد کند ایا زندگی برایش دشوار نیست ؟
چکار باید کرد که در اجرای نظم در زندگی اعتدال را رعایت کنیم؟

به نظر من زیادی نظامی بودن هم خوب نیست. مواردی پیش میادکه غیر قابل پییش بینی هستن و در این موارد افراد بسیار نظامی! به مشکل میخورن. بهتره کمی انعطاف پذیری و نه عدول از اهداف برنامه ریزی شده، در انسان وجود داشته باشه.