حافظ در جهان
مزار حافظ در
حافظیه شیراز
نوشتار اصلی: حافظ در جهان
سرودههای شاعران بزرگ به حافظ
گوته
گوته، نبوغ برین ادب آلمانی، «دیوان غربی - شرقی» خود را تحت تاثیر «دیوان حافظ» سرود، و فصل دوم آن را با نام «حافظنامه» به اشعاری در مدح حافظ اختصاص داد که از جملهٔ آنها میتوان به دو شعر زیر اشاره کرد:
حافظا، در غزلهایت میشنوم که شاعران را بزرگ داشتهای. بنگر که اینک
پاسخی فراخورت میدهم: بزرگ اویی است که این سپاس به بزرگداشتِ اوست.[۶]
خود را با تو برابر گرفتن، حافظا راستی که دیوانگی است!
کشتییی پُر شتاب و خروشان به پهنهٔ پُر موج دریا در میآید، و مغرور و
دلیر به دلِ خیزابها میزند. آن و دمی است که اقیانوس درهماش بشکند. ولی
این تختهبند پوده همچنان به پیش میراند.
در غزلهای سبکخیز و تندآهنگِ تو خنکای سیال دریا است، و فورانِ
کوهوار آتش نیز. و گدازهها مرا در خود غرق میکنند. با این همه خیالی
نیز درونم را میآکند و شجاعتام میبخشد. مگر نه آنکه من نیز در سرزمینِ
خورشید زیسته و عشق ورزیدهام![۶]
نیچه
یکی دیگر از شاعران و فیلسوفان به نام آلمان، نیچه، نیز در دیوان «اندرزها و حکمتها»، یکی از شعرهای خود را با نام «به حافظ (آوای نوشانوش، پرسش یک آبنوش)» به او تقدیم کردهاست:
میخانهای که تو برای خویش پیافکندهای فراختر از هر خانهای است
جهان از سر کشیدن مییی که تو در اندرون آن میاندازی، ناتوان است.
پرندهای، که روزگاری ققنوس بود در ضیافت توست موشی که کوهی را بزاد خود
گویا تویی
تو همهای، تو هیچی میخانهای، مییی ققنوسی، کوهی و موشی، در خود فرو
میروی ابدی، از خود میپروازی ابدی، رخشندگی همهٔ ژرفاها، و مستی همهٔ
مستانی - تو و شراب؟[۷]
ترجمههای دیوان حافظ
تا کنون، شعر حافظ به دهها زبان در تمامی دنیا ترجمه شدهاست. از جمله قدیمیترین این ترجمهها میتوان موارد زیر را برشمرد (Wilberforce Clarke, The Divan-I- Hafiz صفحه xviii):
- تاریخ: ۱۶۸۰ م، نویسنده: F. Meninski، نام و نوع اثر: Linguarum Orientalium اوّلین غزلدیوان حافظ - الا یا ایهاالسّاقی ... - به نثر لاتین ترجمه شد، محل انتشار: وین
- تاریخ: ۱۷۶۷ م، نویسنده: T. Hyde، نام و نوع اثر: Syntagma
dissertationum اوّلین غزل دیوان حافظ - الا یا ایهاالسّاقی ... - به نثر
لاتین ترجمه شد، محل انتشار: آکسفورد
- تاریخ: ۱۷۷۱ م، نویسنده: de Reviski، نام و نوع اثر: Specimen poeseos
Persicae شانزده غزل از ابتدای دیوان حافظ به نثر لاتین ترجمه شد، محل
انتشار: ذکر نشده
- تاریخ: ۱۷۷۴ م، نویسنده: J. Richardson، نام و نوع اثر: Specimen,
Persian Poetry شانزده غزل از ابتدای دیوان حافظ به انگلیسی ترجمه شد، محل
انتشار: لندن
شارحان ترک
- سودی بسنوی (وفات: ۱۰۰۰ ه.ق.)، نویسندهٔ شرح چهار جلدی بر دیوان حافظ
- سروری (وفات: ۹۶۹ ه.ق.)
- شمعی (وفات: ۱۰۰۰ ه.ق.)
- سید محمد قونیوی متخلص به وهبی (وفات: ۱۲۴۴ ه.ق.)[۸]
حافظپژوهان شبه قاره
این گروه بیشتر از دستهٔ پیشین به شعر حافظ و شرحنگاری برآن
رویآوردهاند. تنها از ربع نخست سدهٔ یازدهم هجری تا ربع اوّل سدهٔ
دوازدهم (حدود ۱۰۰ سال) ۹ شرح کوچک و بزرگ در منطقهٔ پنجاب نوشتهشدهاست.
بهعنوان نمونه میتوان این دو را ذکرکرد:
- مرجالبحرین توسّط ختمی لاهوری در سال ۱۰۲۶ ه.ق.
- مولانا عبدالله خویشگی قصوری که ۴ شرح بر دیوان خواجه نوشت (۱۱۰۶ ه.ق.)