سیری در اشعار
کلیات وحشی بافقی بیشتر از نه هزار بیت است که شامل قصیده، ترکیب بند ، ترجیع بند، غزل، قطعه، رباعی و مثنوی می شود.
ترکیب بند
ها و ترجیع بندهایش به خصوص مربع و مسدس آنها، همگی از جمله نظمهای دل انگیز دوره صفوی است.
ساقی نامه ی طولانی او که به شکل ترجیع بند سروده، در نوع
خود کم نظیر است که بعد از وحشی توسط شاعران دیگر با همان وزن و همان
مضمون بارها مورد تقلید و جوابگویی قرار گرفت. به همین اندازه مسدس
ترکیبها و مربع ترکیبهای او در شعر غنایی ارزشمند است و در نهایت زیبایی
چنان ساخته شده که کمتر کسی است که تمام یا قسمتی از آن را به خاطر نسپرده
باشند. اگر چه وحشی مبتکر این نوع ترکیب بند نیست، اما در این شیوه بر
تمام شعرای شعرهای غنایی برتری دارد، به طوری که کسی در مقام استقبال و
جوابگویی به آنها برنیامده است.
غزلهای او سرآمد اشعارش است و از نظر ارزش و مقام، جزو رتبه های اول
شعر غنایی فارسی است. در اکثر آنها، احساسات و عواطف شدید و درد و تألم
درونی شاعر با زبانی ساده و روان و دلپذیر با نیرومندی هر چه تمامتر بیان
شده است.
مثنویهای وحشی بیشتر به استقبال و در مقام جوابگویی به
نظامی سروده شده است. دو
مثنوی او به نامهای
ناظر و منظور و
فرهاد و شیرین به استقبال خسرو و شیرین نظامی است. مثنوی اول او در 1569 بیت و در سال 996 هجری به پایان رسید.
مثنوی دوم او بی شک یکی از شاهکارهای ادبیات در دراماتیک فارسی است که
در همان زمان حیات شاعر شهرت بسیار یافت؛ اما وحشی نتوانست بیش از 1070
بیت از آن را بسراید و کار ناتمام او را شاعر معروف قرن سیزدهم هجری، وصال
شیرازی با افزودن 1251 بیت به پایان رساند و بعد از
وصال، شاعر دیگری به نام
صابر، 304 بیت دیگر بر این منظومه افزوده دیگر است.
وحشی همچنین مثنوی معروف دیگری به نام
خلد برین دارد که باز هم
به پیروی از نظامی و بر وزن مخزن الاسرار است. همچنین از وحشی، مثنویهای
کوتاه دیگری در مدح و هجو و مانند آنها باقی مانده که ارزش مثنویهای دیگر
او را ندارد.
