ثانیاً، عدم پایبندى معاویه به عهدنامه، ممكن است یك جنبه خطابى و تبلیغاتى در میان لشكر خود داشته و جنبه رسمى نداشته باشد. ثالثاً، عدم پایبندى عملى معاویه به عهدنامه مربوط به بعضى از مواد آن بوده است نه همه آن، در نتیجه به آن بند كه طرفین علیه هم لشكركشى نكنند عملاً پایبند بوده است

رابعاً، بر فرض كه معاویه عهد را به طور كلى شكسته باشد ولى تا مادامى كه خود امام حسن (علیه السلام) به جهت شرایط خاص آن زمان، به آن عهدنامه پایبند بوده، معنا نداشت امام حسین (علیه السلام) اقدام به نقض آن كند زیرا در زمان امام حسن (علیه السلام) امام واجب الاطاعه ایشان بودند و هر گونه مخالفت با تصمیمات آن حضرت جایز نبود.

خامساً، اگر این تقاضا در زمان امامت امام حسین (علیه السلام) نیز صورت گرفته باشد، ایشان با در نظر گرفتن شرایط زمان و درك عدم تغییر آن، مىتوانند. چنین جملهاى را فرموده باشند (یعنى تشخیص من همان تشخیص برادرم امام حسن (علیه السلام) است). از این رو از تغییر شرایط و روى كار آمدن یزید امام حسین (علیه السلام) قیام فرمودند.

ج) خطرات بیرونى كه مجموع جامعه اسلامى آن زمان را تهدید مىكرد و درگیرى داخلى آنان را براى حمله به مسلمانان بر مىانگیخت. د) حفظ خون شیعیان باقى مانده

ه) روشن كردن حیلهگرى معاویه و رشد فكرى جامعه. به همین جهت امام حسین (علیه السلام) پس از شهادت امام حسن (علیه السلام)، با وجود آن كه ده سال (50 تا 60 هجرى) در دوران زمامدارى معاویه مىزیست، امّا اقدام به قیام نكرد. و همچنان مانند برادر بزرگوارش با صلحنامه پایبند بود. تا آنجا كه معاویه در آخرین سال عمر خویش یكى دیگر از مواد صلحنامه را نقض كرد و یزید را به عنوان جانشین خود معرفى كرد

و یزید شخصیتى بود كه حتى ظاهر اسلام را رعایت نمىكرد و با زمامدارى او هیچگونه اسم و رسمى از اسلام باقى نمىماند. چنان كه آشكارا بر زبان خود جارى كرد:

لعبتْ هاشم بالملك لاخبر جاء ولا وحى نزل

ولی امام حسین(علیه السلام) قیام نمودند؟

در ابتداباید یاد آور شد كه آنچه در سیرهى علوى قابل توجه است مخالفت اصولى و مدارا با جناح حاكم و در عین حال اتخاذ سیاست انفعالى در برابر مسایل جارى آن روز بوده است. حضرت در پرتو این سیاست به تبیین اصول اندیشههاى خود ونهادینه كردن آنها پرداخت و معلوم است كه مدارا كردن غیر از سكوت است و سكوت نیز همیشه به معناى رضایت نیستتوجه به این نكته مهم است كه اختلاف شرایط سبب اختلاف در منش افراد نمىشود. سیاستهاى مساوى براى رسیدن به هدف واحددر شرایط مساوى قابل بررسى است نه در شرایط متفاوت. در برابر حضرت امیر (علیه السلام) خلفاى سهگانه بودند كه در میان صحابه جایگاه ممتازى داشتند. آنان علاوه بر سابقهى دینى و برخوردار بودن از امتیاز عنوان مهاجر به شدت ظواهر دینى وشؤونات اسلامى را رعایت مىكردند و به حفظ آنها همت مىگماشتند. عثمان نیز كه در نیمهى دوم خلافتش از اعتدال خارج شد با مخالفت مردم روبرو شد و جان خود را در این راه از دست داد. اما در مقابل امام حسین (علیه السلام) حزب طلقا بودند كه در میان مسلمانان پایگاه اجتماعى نداشتند. آنان تا سال هشتم هجرى به قصدبراندازى حكومت مدینه با رسول خدا (صل الله علیه و آله) جنگیدند و پس از مسلمان شدن نیز در مواردى چند اصول اولیهى دین را انكار كردند. از این رو قیام مسلحانهى حضرت امیر (علیه السلام) در برابر جناح حاكم توجیهپذیر نبود. حضرت علاوه بر نداشتنانات لازم براى قیام یارى مردم را نیز به همراه نداشت و از طرفى جامعه نیز با خلأ وجود رهبرى فرهمند دچار اضطراب شدید بود و هر گونه حركت احساسى مىتوانست كیان حكومت دینى را با خطر مواجه كند. اما صلح امام مجتبى (علیه السلام) بستر لازم را براى قیام امام حسین (علیه السلام) فراهم آورد و مردم خطر انحراف را در دستگاه خلافت و تبدیل شدن آن به پادشاهى را به خوبى دریافتند. افزون بر این كه یزید علاوه بر اینكه در حزب طلقا بود ارزشهاى دینى را مىشكست و براىآنها احترامى قایل نبود. از این رو گفته مىشود كه همیشه باید راهكارهایى كه ما را به هدف مىرساند مطابق با روز باشد و براى تصمیمگیرى به اقتضائات زمان توجه داشته باشیم. بر همین اساس است كه حضرت امیر (علیه السلام) در دوران پس ازرحلت گاهى از سیاست كناره مىگیرد و گاهى در مسایل سیاسى فعالانه حضور پیدا مىكند. همین دو نوع سیاست را نیز مىتوان در دوران امام مجتبى (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) تعقیب نمود با این تفاوت كه امام مجتبى (علیه السلام) در ابتداى امامتش قیامكرد و سپس براى مصالحى از صحنهى سیاست كنار رفت ولى امام حسین (علیه السلام) در ابتداى امامتش با اتخاذ سیاست انفعالى با دشمن مدارا كرد و وقتى شرایط براى قیام مسلحانه آماده شد به كارزار با بنى امیه پرداخت. جالب است كه توجه داشته باشیم امام مجتبى (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) هر دو به مدت كمى در مسایلسیاسى دخالت كردند و هر یك به مدت ده سال در حال مدارا و مخالفت اصولى با دشمن بودند. بنابر نمىتوان سیاستها و راهكارهاى متفاوت را كه در اثر شرایط متفاوت اتخاذ مىشود ناشى از اهداف متفاوت دانست.

با وجود نبود آب در عاشورا، چرا در تاریخ یعقوبى آمده كه امام حسین

آب پاشیدند؟

اگر اندكى در متن یاد شده دقت كنیم: « گفت: در اول همان شبى كه پدرم در بامداد آن كشته شد» متوجه مىشدید كه این قصه مربوط به شب عاشورا است نه عصر آن

و به روایت دیگر اصحاب امام حسین (علیه السلام) 82 نفر بوده است و بنا بر روایتى كه از امام محمد باقر (علیه السلام) وارد شده، اصحاب ابىعبدالله (علیه السلام) را 145 نفر ذكر مىكند كه 45 نفر سواره و 100 تن پیاده بودهاند،( منتهىالامال، ج 1، ص 638).