تبیان، دستیار زندگی

یکی از مراسم قابل توجه د ر ارتباط با آب در روستای اسک واقع در جاده هراز مراسم ورف چال است این مراسم در یکی از روزهای جمعه در فاصله اول تا پانزده اردیبهشت ماه که آخرین برف های زمستانی در حال ذوب شدن است انجام می‌شود. تاریخ اجرای این مراسم قبلاٌ از طرف بزرگان محل به اطلاع عموم رسانده می شود. در این روز کلیه مردان محل جهت انجام مراسم ورف چال واقع در دامنه کوه دماوند پس از صرف صبحانه با همراه داشتن غذای ظهر و بساط میوه و چای از روستا را ندارد و امور روستا در این روز در دست زن های محل است که با اجتماعی در مساجد و نقاط دیگر به اجرای برنامه هایی مانند عروس و داماد شاه وزیر بازی و .. سرگرم می شوند از ورود هر مردی به داخل روستا جلوگیری می شود در صورتی که مردی به تذکرات و اخطار آن توجهی نکند و داخل روستا شود به شدت با چوب به وسیله زن های محل تنبیه می گردد. مردان روستا پس از رسیدن به محل ورف چال که از دوران گذشته چاهی در آنجا برای جمع آوری برف به وسیله شخصی به نام سید حسن ولی حفر شده و مقبره او نیز در روستای نیاک محل زیارت اهلی منطقه است اقدام به جدا کردن قطعات برف از کوه می کنند و هرکس به توانایی خود مقداری از قطعات آخرین برف زمستانی را به داخل چاه می ریزد، پس از پر شدن چاه از برف و پوشانیدن در چاه مردان به صرف ناهار و چای و میوه در اطراف چاه می پردازند و نماز به جا می آورند.

سپس همگی به روستا باز می گردند، این مراسم ریشه در مبارزه با کم آبی برای مسافران و دام ها در فصل تابستان دارد با توجه به اینکه منطقه مورد بحث در گذشته یکی از مناطق دامداری محسوب می شد، دامدارها برای تامین آب مورد نیاز دام ها در فصل تابستان که برف های روی کوه آب می شد اقدام به ذخیره برف در این چاه می کردند تا در موقع آب موردنیاز دام ها را فراهم کنند. امروزه منطقه مورد بحث اهمیت گذشته خود را از نظر پرورش دام از دست داده ولی این سنت قدیمی همچنان در بین اهلی محل ادامه دارد .

شب یلدا :
شب اول زمستان را گت چله می نامند در این شب بنا به سنت دیرین همه افراد خانواده دور هم جمع می شوند و با خوردن هندوانه ماست و میوه و آجیل وسرمای فصل زمستان را از خود دوی می کنند اعتقاد بر این است که با خوردن ماست یا هندوانه در شب یلدا ، هرگز در زمستان سردشان نخواهد شد . در این شب دختران دم بخت با پوشاندن صورت خود از هفت خانه چیزی می گیرند اگر کسی آنها را ندید و نشناخت حتماٌ به آنچه نیت کرده اند خواهند رسید .

کلیه تکایا مساجد و خانه ها از چند روز پیش از ماه محرم سیاه پوش می شوند و از روز اول ماه محرم مراسم عزاداری آغاز می شود مردم در دسته و هیات های زنجیرزنی و سینه زنی به مساجد و تکایا می روند و کسانی که نذر دارند نذورات خود را اعم از آش خرما ، شربت ، و غذا ... بین مردم پخش می کنند. و سعی دارند تا در این روز کلیه نذورات خود را ادا کنند . در روز هفتم همه مردم به کنار نخلی می روند و به آن سلام می کنند اعتقاد بر این است که نخل تابوت امام حسین (ع) است در روز هشتم نخل را بیرون می آورند و در محله ها می گردانند.مردم نیز همراه نخل می روند به این مراسم اصطلاحاٌ نخل گردانی می گویند. کسانی که نذر شیر دارند در روز هشتم ، نهم ، دهم ، همراه نخل گردانی شیر بین مردم پخش می‌کنند نخل ها را به در هر خانه که می برند صاحب خانه نذر خود مانند شربت ، خرما ، شیر ، دود کردن اسپند را به جا می آورد . اگر نذر قربانی داشته باشند قربانی می کنند در روز نهم و دهم محرم همین مراسم صورت می گیرد در شب دهم عاشورا که شام غریبان است نخل را دور محله می گرداند و همه مردم پابرهنه و شمع به دست همراه نخل به امامزاده می روند و تا صبح به سینه زنی و عزاداری می‌پردازند. تا چند سال پیش مراسم تعزیه خوانی نیز در محرم برگزاری می شد، امروزه در روستاها کم و بیش تعزیه خوانده می شود.

ماه رمضان به ماه مبارک نام برده می شود چون ماه تهذیب نفس و اخلاق است و همه سعی دارند که با ادای فرایض دینی و برپایی نماز جماعت از ثواب این ماه بیشتر بهره مند شوند . در این ماه صله رحم را به جای آورده و به فقرا و محرومان و آشنایان افطاری می دهند. در شب های قدر و احیا که شب نزول قرآن است . در روضه خوانی شهادت حضرت علی(ع) شرکت کرده به سوگواری می پردازند زنان و مردان شب های قدر را احیا نگه می دارند تا صبح بیدار می مانند دعا می خوانند و قرآن بر سر می گذارند.

در این روز که خاص عید سادات است مردم به دیدن سادات می روند. وسکه ای را به عنوان ته کیسه یا پارچه سبز و سفیدرنگ از دست سید یا سیده به عنوان تبرک دریافت می دارند در این روز گوسفند یا بره قرباین را حنا می بندند و تا آفتاب نزده قربانی می کنند کسانی که نذر دارند به هر نیتی که باشد انگشت به خون می زنند و به پیشانی می مالند همچنین اعتقاد دارند در روز عید قربان بعد از قربانی کردن نباید از خانه خارج شوند و سرکار بروند در منزل هر کاری انجام نمی دهند تا قربانی آنها رد بشود.

از آنجا که اساس معیشت و کشاورزی بر پایه آب است ، بنابراین کم و یا زیاد بودن باران و آب مشکلاتی را ایجاد می کند. اگر باران کم ببارد و دچار کمبود آب بشوند مراسم خاصی به جای می آورند تا خداوند دعای آنها را مستجاب کرده و باران بفرستد مراسمی که برای تمنای باران دارند به این شرح است : اهالی روستا همگی به امامزاده مسجد یا میدان بزرگ روستا و یا خارج از روستا می روند دعا می کنند و ملا یا سید گوشه ای از جلد قرآن را خیس می کند یا منبر را به این نیت که باران بیاید ، با گلاب می شوید . علاوه بر این مرسوم است که همه مردم شیر و برنج جمع می کنند و با آن شیر برنج درست کرده می خورند و مقداری از آن را با این باور که باران ببارد روی پشت بام می ریزند.

یکی از مراسم رایج به هنگام خشک سالی مراسم باران خواهی است به زبان محلی این مراسم ر ا ؟ شیلون ؟ یا ؟ شیلان ؟ می نامند به این منظور ابتدا  از اهالی محل مواد اولیه برای پخت شیر و برنج و یا آش موردنظر آن ها جمع آوری می شود در روز معین اهالی در مکان مقدسی مانند مسجد، تکیه ، امامزاده ، و یا در اطراف درخت مقدس جمع می شوند و پس از پخت آش به وسیله زن های محل، مراسم دعا و روضه خوانی انجام می شود و از خداوند طلب باران می کنند. پس از صرف آش مراسم به پایان می رسد. از دیگر عقاید مردم منطقه در این زمینه ، گذاشتند پایه منبر در آب و یا ریختن آب به روی فردی سید است .

آفتاب خواهی:
اگر بارندگی زیاد باشد برای این باران بند بیاید نام هفت یا چهل کچل را را بر کاغذ می نویسند و آن را به بندی آویزان می کنند تا باد بخورد و باران قطع شود یا با خواندن دعا و نذورات مختلف از خداوند طلب آفتاب و در آمدن خورشید می کنند.در روستای کرات کیاسر شهرستان ساری ، اگر باران ببارد و مانع فعالیت کشاورزی شود ، زن های روستا به طور جمعی شعر زیر را می خوانند .باران کو، باران بی پایان کو ، گندم که زیرخاکه ، از تشنگی هلاکه ، یا حضرت سلیمان ، روز آفتاب و شب باران ؟ در روستا ؟ ولویه کیاسر ، ساری هنگامی که باران به مدت چند روز ادامه داشته باشد برای بند آمدن آن بچه های روستا قوطی های حلبی را به نخ می بندند و دو سرنخ را می گیرند و در کوچه های محل راه می روند و دسته جمعی شعر زیر را میخوانند؟ قوطی قوطی آفتاب کن ، یک مشت برنج تو اباکن ، ما بچه‌های گرگیم ، از سرمایی بمردیم ، یا قرا ، یا کتاب فردا بشه آفتاب . در روستای ؟ کلیج کلادودانه ، در هنگام باراش زیاد باران ، بچه های محل لباس کهنه می پوشند و با جارو و گل و لای کوچه ها را به هم می زنند و میخ وانند ؟ با بروم ؟ بابروم ، امروز آفتاب فردا آفتاب پیرا ( پس فردا ( آفتاب آنگاه افراد هر خانواده به بچه های مواد غذای و یا شیرینی می دهند . در روستای ؟ علی آباد دودانگه ؟ منطقه سوادکوه، وقت بارش زیاد باران اهلی محل پارچه ای را از امامزاده شاهزاده حسین می ربایند پس از آفتابی شدن هوا آن پارچه را به اضافه پارچه دیگر به امامزاده پسمی دهند.

گرفتگی ماه و خورشید را ظل( تاریکی ) می نامند و معتقدند که اژدهایی جلوی آن را گرفته است در این حالت برای رهایی و برطرف شدن تاریکی از ماه به پشت بام‌ها می روند بر ظرف مسی می کوبند و با تفنگی تیراندازی می کنند. علاوه بر اینکه نماز آیات می خوانند و دعا می خوانند.

گهواره بندی :
در بیشتر نقاط شهری و روستایی استان رسم بر این است که در دهمین روز تولد نوزاد عده ای از بستگان و آشنایان برای صرف ناهار دعوت شوند پس از صرف ناهار و چای و شیرینی مادربزرگ و یا قابله کودک را در گهواره می بندند در بعضی مناطق اگر نوازد فرزند اول باشد این وظیفه را مادر بزگ طرف مادری به عده می‌گیرد سپس مدعوین پولی به عنوان هدیه در گهواره طفل می گذارند. در بعضی از روستاهای شهرستان نور پس از خوابانیدن نوزاد در گهواره ، بستگان طرف مادری نوزاد، روی گهواره گردو یا نبات می شکنند و یا گهواره را چند بار به شدت تکان می دهند این کار به این دلیل انجام می شود که اگر در طول زندگی بین پدر و مادر نزاعی رخ داد گوش طفل به سر و صدا عادت کرده باشد.