تعریف موفقیت
هرچند بیشتر نویسندگان و حتى اندیشمندان سعى كردهاند تعریف جامعى از موفقیت ارائه كنند تا شنوندگان و خوانندگان سردرگم نباشند، اما تا به حال تعریف دقیق و توصیف مشخص و قابل اعتمادى از این كلمه (موفقیت) به دست نیامده است. پیش از آوردن نمونههایى از توصیفها و تعریفهاى نامداران جهان، از شما خواننده ارجمند سؤال مىكنیم: شما تعریف و برداشتى از موفقیت دارید؟
آیا موفقیت، گذراندن مدارج تحصیلى و دریافت مدرك علمى است یا رسیدن به مقام و ثروت؟
آیا موفقیت، به دست آوردن شغل و همسر مناسب و محیط خانوادگى آرام و فرزندان شایسته است؟
آیا انجام وظایف دینى و انسانى و قرار گرفتن در جاده مستقیم و راه هدایت را مىتوان موفقیت تلقّى كرد؟
تلقّى شما از موفقیت و برداشت شما از آن، فضا را براى فهم بیشتر و بهتر این واژه آماده مىسازد.
مناسب است به نمونههایى از تعاریف اندیشمندان در اینباره و در آخر به دیدگاه خودمان در این زمینه اشاره كنیم و قضاوت را به شما واگذاریم.
آلفرد اوست4 معتقد است: «آرامش و امنیت بهترین نوع موفقیت است.»5
موریس تامس6 مىنویسد: عقیده ما راجع به موفقیت باید به عقایدمان راجع به برترى، رضایتخاطر و خوشبختى،نزدیك باشد. خوشبختترین مردم دنیا افرادى هستند كه به كارشان عشق مىورزند؛ بدون توجه به اینكه از این راه ثروت، شهرت، قدرت و موقعیتهاى اجتماعى بالا به دست مىآورند یا خیر. خشنودترین مردم افرادى هستند كه از كارشان لذت مىبرند؛ هر كارى كه مىخواهد باشد؛ تلاش مىكنند تا آن را خوب انجام دهند.7
در فرهنگ وبستر موفقیت، به مفهوم «نیل رضایتبخش به هدف» تعریف شده است.8
در نگاه بیشتر مردم، فرد موفق كسى است كه به آرزوهاى خود برسد و در درون خویش، احساس رضایت كند و از اینكه بر اثر تلاش و كوشش مداوم در زندگى به این احساس (رضایت خاطر) رسیده است، احساس خشنودى و موفقیت كند.
همانگونه كه ملاحظه گردید، تعاریف مختلفى درباره موفقیت بیان شد و ممكن است شما بعضى از آنها را بپذیرید و بعضى را ناقص بدانید و ممكن است هیچكدام را نپسندید و بگویید: «راضىكننده و كامل نیست.» قطعا شما خواننده گرامى توقع دارید نظر اسلام و قرآن كریم را در اینباره و تعریف مورد قبول نویسندهنوشتارحاضررا بدانید.
از منظر آموزههاى دینى و اسلامى، مفهوم موفقیت ارتباط نزدیكى با مفهوم سعادت و خوشبختى دارد و اگرچه بین این دو واژه تفاوتهایى به چشم مىخورد، ولى مصداق موفقیت مطلق و سعادت مطلق، یكى است. انسان خوشبخت و موفق به معناى واقعى، كسى است كه در مسیر بندگى خداى متعال باشد و با انجام دادن وظایف دینى و انسانى به خداوند نزدیك شود و احساس دوستى، نزدیكى و محبت به خداوند داشته باشد و به اهداف نهایى خلقت دست یابد. به عبارت دیگر، موفقیت یعنى به رستگارى رسیدن و به بهشت نایل شدن. انسان مىتواند بر اثر انجام دادن كارهاى اختیارى و رعایت قوانین الهى و وظایف شرعى و با پرهیز از معصیت، به مرتبه تقرب به خدا برسد و با خالق متعال رابطه دوستانه و عاشقانه پیدا كند و در سایه این دوستى، به بهشت و رضوان الهى وارد شود. البته پرواضح است كه رسیدن به بهشت، منافات و ضدّیتى با رضایت خاطر از زندگى و لذتجویى حلال ندارد؛ چه اینكه انسان مىتواند به تمام كارهایش رنگ و بوى خدایى بزند و تمام كارهایش را به قصد رضایت حضرت حق انجام دهد؛ اعم از خواب، خوراك، كار، تفریح و... .
مراد از بندگى و عبادت نیز تنها نماز و روزه نیست، بلكه مهم، به فرمان خداوند بودن و در راستاى دستورات او حركت كردن است.
قرآن كریم مىفرماید: «هر كسى از جهنّم رهایى یابد و به بهشت وارد شود، رستگار و موفق است.»9
خداوند در آیه دیگرى، راههاى رسیدن به بهشت و رستگارى را مورد توجه قرار داده، مىفرماید: «هر كس از خدا و پیامبرش اطاعت كند، به فوز و رستگارى بزرگى نایل شده است.»10
حضرت على علیهالسلام نیز درباره راههاى سعادت و كمال مىفرمایند: «هر كسى از خدا و رسول خدا اطاعت و پیروى كند، به رستگارى بزرگى مىرسد و به ثواب ارزشمندى نایل مىشود و هر كسى نسبت به خداوند و رسولش، نافرمانى و گردنكشى كند، به خسران و زیان بزرگ و آشكارىگرفتارمىشودوسزاوارعذابدردناكمىگردد.»11
خلاصه اینكه، رستگارى واقعى و موفقیت تام و كامل، رسیدن به بهشت و رهایى از آتش و دوزخ است و اطاعت از خداوند و رسول او و ائمّه اطهار: ـ كه در واقع، اطاعت از ایشان نیز اطاعت از خداوند است ـ وسیله نجات انسان و عامل رستگارى و موفقیت واقعى انسانهاست.
اطاعت از خداوند و رسول او را مىتوان در یك كلمه خلاصه كرد و آن كلمه، تقوا و پرهیزگارى است. تقوا یعنى اطاعت از خداوند و نافرمانى نكردن و مطیع دستورات الهى بودن. پیامبر گرامى صلىاللهعلیهوآله در اینباره مىفرمایند: «هر كس تقوا و پرهیزگارى پیشه كند و گوش به فرمان دستورات خداوند باشد، به رستگارى و موفقیت بزرگى رسیده است. به درستى كه تقوا باعث كنترل انسان از غضب و باعث نگهدارى انسان از عذاب و نگهدارنده انسان از خشم الهى است. به درستى كه تقوا باعث سفیدرویى (موفقیت) و رضایت پروردگار و باعث ارتقاى درجه و مقامات معنوى انسان مىگردد.»12
استاد مطهّرى در تعریف سعادت و موفقیت، با تأسّى از قرآن كریم چنین مىگوید: «سعادت و موفقیت عبارت است از لذت همهجانبه و نیل همهجانبه به همه كمالات، به طورى كه حداكثر كمالات و حظوظ فطرى و طبیعى استیفا گردد.»13 البته واضح و روشن است كه موفقیت نهایى در گرو موفقیتهایى نسبى و متوسط است و هركدام از آنها در حد خودشان ارزشمند هستند.
البته همانگونه كه پیشتر اشاره شد، براى موفقیت سطح نازلترى وجود دارد و آن رسیدن به نتیجه و هدف در هر كارى و كامروا شدن و به فعلیت رساندن استعدادهاى بالقوه است كه به دنبال آن، رضایتخاطر و خشنودى نیز حاصل مىشود. مثلاً، وقتى شما در درس خواندن به نتیجه مىرسید و نمره قبولى دریافت مىكنید، به موفقیتى نسبى نایل شدهاید و رضایتخاطرى در شما ایجاد مىشود، ولى این موفقیت نهایى نیست؛ زیرا قبولى در امتحان هدف نهایى نیست، بلكه هدف متوسط است و از اینرو، به اندازهاى كه در رسیدن به هدف نهایى تأثیر دارد، ارزشمند است و به همان مقدار هم براى شما رضایت و لذت ایجاد مىكند. بیشتر مردم از مفهوم موفقیت، همین مفهوم را در نظر مىگیرند.
