تبیان، دستیار زندگی

معراج ص 43 تا ص45      

توجه به عیوب خود،ما را از دیدن عیوب مردم باز نگه میدارد .

اگر انسان اعمال خود را حمل بر صحت کند گویا خودش را فریب داده است .

اگردوست صمیمی شما از عیوب سالم باشد بادیدن محاسن او واقف به عیوب خود می شوید

آقای نراقی می گویند؛ عاقل کسی است که اگر دشمنش عیب او را گفت سعی در برطرف کردن آن عیب می کند .

از آدمها یا عمل حسن صادر می شودیا قبیح ،آنها را آیینه عیوب خود کنید.

بیماری های نفسانی به جهت عدم اعتدال سه قوه است.

افراط در قوه عاقله مانند فکر کردن در مورد عالم مجردات است که کیفیت فکررا ناسالم و پست می کند.

اگرمیل فرد به اموری باشد که کمال آفرین نیست مثل کهانت و شعبده بازی قوه عاقله اش از نظر کمیت دچار افراط شده و به کیفیت او صدمه وارد شده است .

نبودغیرت دینی تفریط درقوه غضبیه است.

افراط قوه شهویه مثل ؛ میل زیاد به غذا و تفریط آن نبود میل به غذا.

آقای نراقی می فرمایند ؛اسباب بیماری نفسانی سه چیز است 1.نفسانی 2. خارجی3. جسمانی

1.نفسانی یعنی مادر زادی ، مثلا فردی ،آیکیو و هوشش پایین است یا ازآن طرف پیش فعال هست .

2.مادر زادی نیست ،اسباب خارجی باعث شده است که فرد دچار مشکل شود ،مثلا دیدن یک فیلم ،یاشنیدن سخنرانی آدم های خلاف دیدنی ها و شنیدنی ها و خواندنی ها ،از اسباب خارجیه هستند .

3.اسباب جسمانیه : فرد بد اخلاقی نیست ولی مریض است مشکل اخلاقی پیدا کرده است.

قدم اول در درمان بیمارهای اخلاقی وارد کردن ضد آن است ، مثلا فردی می بیند بخیل شده است فوری صدقه دهدتا صفت بخیل بودن او رد شود . 

ص 46 تا ص 50                                                     

توصیه آقای نراقی ؛ در مسائل سلوکی باید به کارشناس مراجعه شود.

ثمره قرارگرفتن قوه عامله زیر نظر قوه عاقله عدالت است.

اعتدال بین سه قوه {قوه شهویه ،قوه غضبیه، قوه عقلیه } فرد را عادل میکند.

فرد عادل دارای همه کمالات است.

آقای نراقی می فرمایند ؛ در حقیقت عدالت یعنی تمام برتری های اخلاقی و همه کمالات در یک وجود جمع شود. 

عدالت عین کمال است.

عکس عدالت  ظلم است که عین نقص می‌باشد.

صفت عدالت، غبار نزاع وجدل را میخواباند.

یکی از خواص عدالت الفت بین امور است.

هیچ گاه افراد عادل باهم نزاع ندارند زیرا همه یک حرف را می زنند.

اگر بین  پیامبران علی رقم اینهمه  کثرت هیچ اختلافی نیست زیرا حرف حق یکی است .

کار عدالت  این است که همه چیزرا از افراط و تفریط به اعتدال برمی گرداند آنگاه نزاع و جدالی نیست.

"اهدنا الصراط المستقیم"طریقه اعتدال است که نه افراط و نه تفریط در آن حاکم است.

آقای نراقی معتقدند؛ هر چقدر ما از افراط و تفریط که کثرت است دور تر و به وحدت نزدیک ترشویم ،احتمال فساد در ما کمتر است یعنی احتمال نافع بودن در ما بیشتر است.

دفع قلوب برای رفتار ناموزون است.

در تفاسیر ولایی "صراط مستقیم"  ولایت است.

آقای نراقی می گوید:آن واحد حقیقی که همه باید خودشان را به او نزدیک کنند، هر قدر به او نزدیک شده از افراط و تفریط دور می شوند - خدای سبحان است.

تمام شرافت ها در اعتدال است.

هر مسئله ای که از اعتدال خارج شود از زیبایی و شرافت و همچنین از محبوبیت خارج شده است.

فرد عادل خلیفه خدا بر روی زمین است .

محبوبیت فرد عادل ازآن خداست زیرا اثر محبوبیت خدا روی خلیفه اش بار  شده است.

حد وسط هرچیزی از طریق شریعت شناخته می شود. یعنی از طریق قرآن و سنت پیامبر(ص).

عادل واقعی کسی است که شریعت شناس باشد.

علت"اطلب العلم من المهد الی الحد"ضرورت شناخت دین است.

علم به شرع مانع از تکرار جهالت های سابق انسان می شود.

معراج ص 51 تا ص 56                                                     
عدالت بر سه قسم است ؛1.عدالتی که میان بندگان وخالق است.2 . عدالتی در میان مردم است )از بعضی نسبت به بعضی دیگر حاصل می شود)3 . عدالتی که میان زندگان وذوی الحقوق آنها می باشد.

عدالت نوع دوم ،حقوقی است که مومنین برعهده یک دیگر دارند ، در حدیث نبوی وارد است, هر مومنی نسبت به مومن دیگر سی وظیفه دارد.

ازجمله این حقوق این است : اگر مومنی عطسه کرد از عطسه او بی توجه عبور نکنید برای او دعا کنید بگویید: «یَرْحَمَکَ الله» و او هم می گوید: «یَغْفِرُ الله لک» خدا تو را مورد رحمت خاصش قرار بدهد.

عطسه چیزی نیست مهم این است که نسبت به او بی توجه نیستید .

اگر لطفی از مومنی به شمارسید لطف او را محترم و نعمتش را نیکو حساب کنید.

اگر مومنی قسمی خورداورا تصدیق کنید ، اجازه ندهید در مقابل شما قسم بخورد به همین جهت تا قسمی خورد بگویید باور کردم یعنی اجازه ندهید از مقدسات دائم برای مقاصد خودش استفاده کند .

اساس براین است که با مومن دوست باشم این دوستی به معنی صمیمت نیست به این معناست که از ما صدمه وآسیبی و دشمنی به مومن دیگر نرسد .

معنی دوست بودن این نیست که صمیمیت بین ما و همه مومنین برقرار باشد عمده اخوان اخوان المکاشره هستندیعنی اخوانی که خوش رویی شمارو دیده بد خلقی شمارو نمی بینند .

وظیفه مومن بر مومن دیگر این است که در هر حال کمک او باشد، مطیع است کمک بر اطاعت و اگر عاصی است کمکبر ترک معصیتش کند . 

فکر نکنیم دیگران از کمک ما بی نیاز هستند به هر نحوی باید کمک رسانی داشته باشیم .

هرچیزی که برای خودم دوست دارم برای مومن دیگرهم دوست داشته باشم .

هرچیزی که به نظر خودم نا پسند است برای اوهم ناپسند بدانم.

عدالت نوع3؛وظیفه ای که مومنین زنده در مقابل مردگان مومن دارند ، مثلا ذکر خیر او ، صدقه دادن از طرف اموات و دعا کردن برای آنها

مرحوم نراقی می گویند؛بالاترین میزان سعادت هرفردی این است که عنوان عدالت روی او بار شود.

عدالت ، میانه روی در امور ظاهری و باطنی است.

عمل امر ظاهری است وعلم امر باطنیست .

اگراهل یادگیری بدون اجرای صحیح هستید یا اهل عمل هستید بدون یاد گیری، ظالم و منحرفید .

پیامبر صلی الله علیه و اله می فرمایند : «قَصَمَ ظَهرى اِلّا رَجُلان:عالِمٌ مُتِهتّك وَ جاهلٌ مُتنَسّك» دو نفر پشت من راشکستند یک «عالم متهتک» كه یاد می گیرد و اجرا ندارد و «جاهل متنسک» جاهلی که هیچی نمی داند ولی عباداتش راخوب انجام می دهد .

عالِمٌ مُتِهتّك وَ جاهلٌ مُتنَسّك هردو به شریعت ضربه وارد می کنند .

دید زیبایی را مرحوم نراقی به ما می دهند که اولین مرحله عدالت جمع بین علم و عمل و ظاهر وباطن است.

اول باید خود فرد عدالت داشته باشد تا بتواند بین دیگران عدالت بر پا کند.

اگر انسان جامع بین علم و عمل نباشد نمی‌تواند مجری عدالت درجامعه باشد .

علم بی عمل موجب عقوبت و خسارت است .

در قیامت هفتاد لغزش جاهل مورد مغفرت قرار می گیرد امااز یک لغزش عالم خدا صرف نظر نکرده است .

به عالِمی که اساسش بر عمل کردن نبوده است سخت گیری می شود.

عمل بدون علم به تعبیر نراقی زحمتی بی‌فایده است زیرا روح عمل، علم است.

عمل بی علم مثل جسد بی روح است ،زیرا عملی مفید است که بر مبنای معرفت باشد.

عمل بی معرفت مثل عمل خوارج است،اهل عمل بودند ولی در مقابل امامشان ایستادند .

جریان عدل دروجود فرد توجه به علم و عمل است .

عملی که باطنش نازیباست مثل عجوزه دیو سیرتی است که لباس عروس را بر تن کرده و آرایش فوق العاده ای کردهاست.

عملی که باطنش زیبا ولی ظاهر نازیبا داردخلاف عدالت وظلم است.

عدالت در علم ، شامل علوم باطنیه و علوم ظاهریه می شود.

ظلم در علم دونوع است : 1. بها دادن به علوم ظاهری ، بدون توجه به علوم عقلانی و باطنی 2. بها دادن به علوم عقلانی و باطنی بدون توجه به علوم ظاهری .

توصیه آقای نراقی این است که اگر می خواهید جامع بین علوم عقلی و نقلی باشید باید در هر دو حدمیانه را انتخاب کنید نه تمام توجه به علوم ظاهری نه تمام توجه به علوم باطنی .

شریعت انسان رااز هر گونه افراط و تفریط درعلم و عمل دور نگه می دارد.

برای اجرای عدالت در خارج آقای نراقی مقدمه ای ذکر کرده می فرمایند که: اگر عقل بر ما حاکم شد ما عادلیم یعنیتمام قوای ما سرجای خودش قرار می گیرد.

اصل عدالت حکومت عقل بر انسان است .

آقای نراقی عقل را خلیفه باطنی دانسته همان طور که در روایات آمده است که در حقیقت عقل پیام حق را به ما میدهد و گویا جانشین خدا در وجود ماست .

اگر عقل بر وجود ما حاکم شد اجازه نمی دهد بین قوا اختلافی حاکم شود .

کار عقل سازش بین قواست .

اولین قدم در مسیر سلوک حاکمیت بر نفس است.