تبیان، دستیار زندگی

درمان اهمال کاری با:

بازى با احتمالات 

بیش تر اهمال كاران منتظر فرصت مناسبى هستند تا حوصله و حال كار پیدا شود، غافل از این كه این روش خود بهانه اى براى به تأخیرانداختن فرصت هاى مناسب است. سؤال این است كه چرا از نظریه احتمالات بهره نبریم؟ وقتى كار را با تأخیر انجام دهیم، بى شك شانس بهتر انجام دادن آن را از دست داده ایم. پس چرا با شروع كار، خود را یك گام به بهتر سازى آن نزدیك نكنیم؟  در حالى كه، مكرر تجربه كرده ایم، تا شروع نكنیم حال عبادت نیز خود به خود حادث نمى شود، و كارها بى دلیل به انجام نمى رسد.

درمان اهمال کاری با :

خودتنظیمى و یادآورنده ها 

هرگاه كارى را به تعویق انداختیم، آن را در تقویم خود (و یا دفترى كه بدین منظور در نظر گرفته شده) یادداشت كنیم. هر روز كه به آن نظر مى افكنیم، احساس نفرت از اهمال كارى در ما شكل مى گیرد. از این رو در صدد درمان برمى آییم. در این روش، هم تنبیه وجود دارد و هم تشویق; تشویق از كاهش دفعات اهمال كارى و تنبیه از زیاد شدن دفعات آن.  این، همان محاسبه است كه دقت در به حساب آوردن مى تواند مراقبت انسان را دقیق تر، عمیق تر و جدى تر سازد. در بیان اهل بیت(علیهم السلام)در این زمینه فراوان توجه داده شده است.

امام موسى بن جعفر(علیه السلام)مى فرمایند: «حاسبوا انفسكم قبل ان تحاسبوا»;  پیش از آن كه از شما حساب گیرند، به حساب خود برسید.

امام على(علیه السلام)، خودتنظیمى و خویش حسابرسى را عامل امنیت از سستى در كارها دانسته و مى فرماید: «من تعاهد نفسه بالمحاسبه امن فیها المداهنه»;  كسى كه با خود پیمان ببندد كه از خود حسابرسى كند، از مداهنه (به بیان عامیانه، ماست مالى كردن) در امان است. فرد زمانى كارها را به اتقان خواهد رسانید كه به حساب خویش رسیدگى كند.

درمان اهمال کاری با:

استفاده از هم پیمانى 

شخص با خود عهد ببندد كه اهمال نكند و اگر با خود قرارى گذاشت، تلاش كند تا در انجام آن كوشا باشد. در این گونه موارد مى تواند با خداى خود،  و یا با پیامبر و امام، استاد، همسر و یا دوست خود، عهد خود را در میان بگذارد و از آنان همكارى بطلبد. توجه به الزام آور بودن عهد و میثاق نكته اى غیر قابل انكار و انسانى است. در قرآن كریم، سنت نبوى و اهل بیت(علیهم السلام) و در فقه شیعه به قانون عقلى مشهور «وفاى به عهد»  بارها توجه شده است.

امیرالمؤمنین على(علیه السلام) در ارتباط با پاى بندى به عهد و پیمان مى فرمایند: «اعتصموا بالذّمم فى أوتادها»  ، عهد و پیمان را پاس دارید بخصوص با وفاداران. در اهمیت این امر همین بس كه خداوند در قرآن عهدشكنان را در ردیف مفسدان در زمین قرار داده است  و در روایات نیز به صراحت بیان شده است كه سلامت دین انسان در گرو وفاى به عهد او مى باشد كه پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى فرمایند: «لا دین لمن لا عهد له».  در علم اخلاق این شیوه را مشارطه گویند كه شخصى براى اصلاح نفس خویش هر سحرگاه با خود شرط و قراردادى مجدد مى بندد تا كه به سوى كمال سیر كند. در گفتارى حكیمانه از امام متقین(علیه السلام) در آثار پیمان به وفا آمده است: «تعاهدوا امر الصلاة، حافظوا علیها»;  با نماز پیمان وفا بند، تا این كه بر آن مواظبت كنى. خداوند متعال به مؤمنان دستور مى دهد كه در پیمان خود، حتى با مشركان، تا زمان مقرر به آن پایبند باشید: « فاتموا الیهم عهدهم الى مدتهم » (توبه: 4); پس عهد و پیمان با آن ها را تا مدت مورد قرار به سر رسانید.

عدم انتظار پیشرفت سریع در درمان اهمال کاری:

 در اجراى درمان نباید خود را باخت، بلكه باید با امید و تلاش خود را براى درمان آماده كرد.  توجه داشته باشید كه كارها همیشه در گرو وقت خودش مى باشد، تا آن جا كه گفته اند: «ان الامور مرهونة باوقاتها»; البته هر كارى در گرو وقت خویش مى باشد.

درمان اهمال کاری با:

وادار كردن فرد به انجام كار 

تمرین مبارزه با شرم و كم رویى در اهمال کاران :

شخص از این كه نمى تواند كارش را به نحو مطلوب و یا به موقع انجام دهد، مبتلا به كم رویى، شرم و آزرم مى شود. شرم و ترس ریشه اى مشترك دارند.

درمان: در این جا چند مورد را به عنوان درمان و راهكار عملى اشاره مى كنیم:

الف. براى مبارزه با آن تلاش كنید، بر اعصاب خود مسلط باشید. نگذارید كه اتفاقات و حوادث شما را تحت تأثیر قرار دهد.

ب. براى بررسى نقاط قوت و ضعف و حدود آن، ضوابطى را در نظر بگیرید تا بتوانید درجه قوت و ضعف و جایگاه هركدام و اشتباهاتتان را بشناسید.

ج. چون ما مسلمان هستیم، بنابراین عقل و شرع مى تواند دو میزان خوبى براى اصلاح رفتار فردى و اجتماعى ما باشد.

د. تلاش كنید از رفتار كسى كه به نظر شما كامل است، تقلید كنید. براى یك انسان مسلمان، بهترین و برترین الگو، حضرت خاتم الانبیاء(صلى الله علیه وآله)است.

در قرآن آمده است: «و لقد كان لكم فى رسول الله اسوة حسنه»; بهترین الگو براى شما رسول خداست. در عصر حاضر، آشنایان به سیره و روش معصومان(علیهم السلام)، علما و عرفاى والامقام مى توانند برترین الگوى زندگى باشند. قدرى مطالعه در زندگى بزرگانى مانند، آیة الله بهجت، امام خمینى(قدس سره)، علامه طباطبائى(رحمه الله)، آیة الله سیدعلى قاضى طباطبائى، میرزاى شیرازى، مرحوم محمد بهارى، مرحوم میرزا جواد آقا ملكى تبریزى، مرحوم سیداحمد كربلایى، مرحوم ملا حسینقلى همدانى و...، كه هركدام مردان علم و تقوا بوده اند، مى تواند الگوى مناسبى براى اخلاق، رفتار و كردار صحیح ما باشد.

حتى در زندگى اجتماعى نظر به سیره نبوى  در برخورد با دیگران، به موقع به خود رسیدن، شانه كردن موها، خود را در آیینه دیدن، دست دادن، تقدم در سلام كردن، احوال پرسى كردن، ارتباط برقرار كردن، همنشینى، همدردى، عیادت، تشییع جنازه، حضور درجمع مردم، شركت در غم و شادى آنان و... راهكار مناسبى است.

پس از قدرى نشست و برخاست با افراد صالح و صادق و كسانى كه تنها رضایت خداوند براى آنان ملاك قابل قبول است، مطمئن باشید كه شما هم این گونه خواهید شد. كم تر به قضاوت مردم و دیگران كه هر كدام راه و چاهى را نشان مى دهند نظر خواهید كرد; بلكه بیش از هر چیز به دنبال كسب كمال و جلب رضاى حضرت دوست خواهید بود كه از ویژگى هاى امام على(علیه السلام)است: «و لاتأخذه فى الله لومة لائم... ملامت ملامت كنندگان هرگز او را از مسیر خود باز نمى داشت. البته، این تلاش عاقبت به چنین مرتبه اى ختم مى شود: « رضى الله عنهم و رضوا عنه » (توبه: 100); خدا از آنان راضى و آنان از خدا راضى اند.

خود آشكارى حقیقى  :

شاید دلیل اهمال كارى شما ترس از قضاوت دیگران باشد; یعنى به این دلیل دست به كار نمى زنید كه مبادا دیگران درباره شما بگویند: «فلانى بى دست و پاست.»

درمان مشكل مزبور این است:

1. خود را نبازید (از رو نروید).

2. خود را شاد و پرنشاط وارد معركه كنید.

3. ممكن است در اولین برخورد موفق نشوید، اما مهارت هایى را كسب خواهید كرد.

4. اگر وارد كار نشوید، همیشه در نقطه صفر باقى خواهید ماند. شك نیست كه املاى نانوشته نمره اش همیشه بیست است، اما این نوع توفیق در ورود به كار در واقع شكستى باور نكردنى است.

5. در هر حال خود را نشان دهید.

6. هرگز نگویید: «مى ترسم در گفتارم اشتباهى رخ دهد و آبرویم برود»، بلكه بگویید: «مى گویم و مى خواهم اشتباهاتم را اصلاح كنم» و یا «مى خواهم حرفم را بزنم.»

7. تلاش كنید با مردم صادق و بى تكلّف (رو راست) باشید.

8. به خود جرأت شركت در جمع را بدهید.

9. خود را از آن ها دانسته و با آن ها باشید.

نقش بازى كردن  :

 در اینجا ما از شیوه رفتار درمانى مور نو ریموند كورسینى فرتیز پرلز بهره برده ایم كه روش او را روان نمایشى  گویند.

این روش در جمع دوستان و آشنایان كاربرد دارد.

فرض كنید براى یك سخنرانى آماده مى شوید كه هنوز جرأت ارائه آن را ندارید. از دوست و یا همسر خود بخواهید تا در برابر شما به طور جدى و به عنوان یك مستمع بنشیند و شما مقاله خودرادربرابر او ارائه دهید. از او بخواهید تا شما را نقد بزند.

گاه مى توان در جمع دوستان و برخى اوقات در مقابل آیینه این تمرین را انجام داد. بعضى مواقع شخص مى تواند نوار صوتى و یا تصویرى خود را ضبط كرده و خود پاى آن بنشیند و به اصلاح سخنرانى خود بپردازد. توجه داشته باشید كه در این صورت حقیقتاً منتقدانه به خود بنگرید.

ابراز احساسات به شیوه ی درست برای مبارزه با اهمال کاری:

گاه شخص اهمال كار بر اثراهمال كارى خود از جان خویش خسته مى شود و به گونه اى نفرت آور به خود مى نگرد. با توجه به شكست هاى متعدد و اهمال كارى هایش، به حالت خشم به خود مى نگرد. دراین صورت راه درمان چیست؟

بررسى احساسات و عواطف شخص در روزهاى گذشته و برخورد مناسب با آن یكى از شیوه هاى موفق براى مبارزه با اهمال كارى است.

در اولین بار، براى كاوش در احساسات و هیجان ها زیگموند فروید شیوه «تخلیه روانى» را اتخاذ كرده است كه البته در همه موارد موفق نبوده است. سپس، گشتالتى ها از این شیوه درمان بهره برده اند، اما با عوارضى كه تجدید خاطره شخص را تداعى مى كند مواجه شدند. این امر البته، براى سلامت روانى فرد زیان آور بود و نمى توانست تسكین بخش باشد. اما در این جا مى توان بدون عوارض، خاطرات گذشته، به آینده نگریست و از این شیوه بهره برد.

ممكن است شما با كسى قرار گذاشته اید كه فلان جا حاضر باشد. ولى او سر وقت حاضر نشد. اگر شما از او عصبانى شده اید، نباید تحت تأثیر عصبانیت خود از او انتقاد كنید، هرچند او انتقادپذیر باشد. و یا ممكن است همسرتان دیر به خانه آمده و مدتى طولانى شما را در انتظار گذاشته باشد. توجه داشته باشید كه در برخورد اول چگونه با او روبه رو شوید. اگر تحت تأثیر احساسات و هیجان هاى درونى خویش باشید، بى شك او را از خویش رنجانده اید و اصلا جاى نقدپذیرى و اصلاح رفتار را براى او نخواهید گذاشت. كار درست این است كه نفرت خود را ظاهر نسازید، ولى به صراحت به او بگویید كه كار او اشتباه بوده است.
بنابراین، با روش منطقى به دور از احساس تند و پرخاش گرى مى توان اندیشید و رفتارى جدى داشت. همیشه وقتى رابطه شما با شخص دوستانه و صمیمانه باشد، خیلى راحت تر مى توانید احساس خود را بدون عصبانیت نسبت به رفتار او نشان دهید.

گاه باید منتظر فرصت بود تا در هنگام مناسب بتوانید به طور طبیعى نظر خود را عنوان كنید. به هر حال، در هنگام عصبانیت، سعى كنید خشم خود را فرو ببرید. در متون اسلامى، بخصوص اخلاق اجتماعى، عنوان كظم غیظ ، یعنى خشم فرو بردن، عنوانى شناخته شده است.

صحنه پردازى هاى ذهنى  :

بیش ترین كارى كه در این زمینه انجام شده است توسط ماكسیك مولتسبى  و آلبرت آلیس  بوده است كه از روش تصور منطقى ـ هیجانى براى مبارزه با اهمال كارى استفاده كرده اند. آنان تأكید دارند كه تا حد امكان موضوع اهمال كارى خود را زیاد جلوه ندهند، بلكه در عوض در جهت جبران آن تلاش كنند. طبیعى است، وقتى كارتان را به موقع انجام نداده اید، پشیمان و ناراحت هستید. ولى به جاى ایجاد رخوت و سستى در خود، باید وقت را غنیمت شمرد وآینده را دریافت.

سرور عارفان امیرمؤمنان(علیه السلام) مى فرماید: «ان ماضى یومك منتقل و باقیه متهم، فاغتنم وقتك بالعمل»;  به راستى در گذشته روز تو (كه در آن هستى) انتقال یافته و رفته، و باقیمانده از آن نیز متهم است (و یقین نیست كه بدان برسى یا نه) پس در این صورت، وقتى را كه در آن هستى به انجام كار غنیمت شمر. بنابراین، باید از جا برخاست و به عمل كوشید.