تبیان، دستیار زندگی

جوانان به سبب كمی تجربه به استفاده از تجارب و نصایح والدین نیازمندند، ‌اما آنان دیگر دوران كودكی و نوجوانی را پشت سر گذاشته اند و به حدی از رشد رسیده اند كه خود حق انتخاب داشته، برای خود تصمیم بگیرند. از این رو، ‌شایسته است والدین در دوران كودكی و نوجوانی زمینه استقلال و قدرت تصمیم گیری آنها را فراهم آورده، ‌آنان را چنان تربیت كنند كه به سمت انتخابهای معقول و تصمیمهایی منطقی پیش روند و مصالح واقعیشان را بر منافع آنی و زودگذر ترجیح دهند. اگر فرزندان به این حد از رشد و استقلال رسیدند، ‌باید به آنان اعتماد كرد و به تصمیمها و انتخابهاشان احترام نهاد. جوان در طول زندگی با انتخابهای گوناگون روبه روست و یكی از مهمترین آنها گزینش همسر است. در این مساله، ‌چنانچه فرزند از قدرت انتخاب صحیح و معقول برخوردار است، ‌باید به وی حق انتخاب داد و از ازدواجهای تحمیلی پرهیز كرد. حسن(6)، فرزند امام حسن مجتبی (ع) یكی از دختران امام حسین (ع) را خواستگاری كرد. امام حسین (ع) به او فرمود: «اختر یا بنی اجتهما الیك.» فرزندم! هر كدام را بیشتر دوست داری انتخاب كن. فرزند امام مجتبی (ع) شرم كرد و جوابی نداد. آنگاه امام حسین (ع) فرمود: من دخترم فاطمه را برایت انتخاب كرده ام؛ ‌زیرا او به مادرم فاطمه دختر رسول خدا (ص) شبیه تر است. » (7)
ملاحظه می شود با این كه فرزند امام مجتبی (ع) به احترام عمو و دخترانش به طور مشخص از دختر خاصی خواستگاری نكرد و امر را به عمویش وانهاد؛ امام حسین (ع) به انتخاب و علاقه فرزند برادرش اهمیت داد و از او خواست خودش آن را كه بیشتر دوست دارد به همسری برگزیند. 

پر واضح است كه زبان رفتار از زبان گفتار بسی نافذتر است و در عمل آثاری نهفته است كه هرگز از گفتار برنمی آید. كودك و نوجوانی كه پیوسته شاهد اعمال نیك والدین است، بطول غیر مستقیم سرمشق می گیرد و به انجام كارهای نیك تشویق می گردد. در سیره تربیتی ائمه اطهار (علیهم السلام) تربیت با رفتار و عمل بارزترین بعد تربیت است. فرزندان ائمه( علیهم السلام) با دیدن رفتار آنان سرمشق گرفته، ‌عمل می كردند. شعیب بن عبدالرحمن خزائی می گوید: هنگامی كه امام حسین (ع) در كربلا به شهادت رسید بر دوشش نشانه ای وجود داشت. از امام سجاد (ع) درباره آن پرسیدند، امام سجاد بسیار گریست و فرمود:« این، ‌اثر بارهای غذایی است كه پدرم بر دوشش حمل می كرد و به خانه های تهیدستان می برد.» (8) آری، امام سجاد(ع) پیوسته این رفتار را از پدرش مشاهده كرد و سرمشق گرفت و عمل كرد. بدین سبب، امام باقر(ع) فرمود:« (پدرم) علی بن الحسین (ع) شبها كیسه نان بر دوش حمل می كرد و (به مستمندان) صدقه می داد.» (9)

غیرت ورزیدن، خُلقی ارزشمند و پسندیده است. گاهی هم (غیرت دینی) سبب می شود كه انسان از هر نوع سوء قصد و هجوم مخالفان به دین و ارزش های مقدس و معتقدات دینی برآشوبد و عكس العمل نشان دهد و در دفع تعرض بكوشد. پیامبر اكرم (ص) فرموده است: الغیره من الایمان(11) غیرت از ایمان است.
غیرت، نشانه ارزشمندی شخصیت یك انسان محسوب می شود. حضرت علی (ع) فرموده است: ارزش انسان به قدر همت اوست، ‌صدق او به اندازه جوانمردی اوست، ‌شجاعتش به اندازه پاكدامنی اوست و عفت او به قدر غیرت اوست.(12) خداوند نیز بندگان غیرتمند خویش را دوست می دارد.(13)
بنی هاشم، غیرتمندان روزگار خویش بودند و برای عترت پیامبر(ص) حرمتی فوق العاده قائل بودند. جوانان بنی هاشم نیز پیوسته اهل بیت امام حسین (ع) را در طول سفر به كربلا، محافظت می كردند. شبها نیز با حراست این جوانان، به ویژه قمر بنی هاشم، زنان حرم آسوده و بی هراس استراحت نمودند.
غیرت در دریای پهناور وجود اباعبدالله (ع) موج می زد و به همه آموخت كه نگهبانان دین و ناموس خود باشند و بیشترین حساسیت را در دفاع و صیانت از آنها داشته باشند. او تا آخرین نفس از عقیده اسلامی خود دفاع كرد و بر محو باطل پافشاری نمود. او كه سرآمد غیرتمندان عالم است در رجز حماسی خویش در روز عاشورا از جمله بر حمایت از ذریه پیامبر و خانواده پدرش تاكید می فرمود: احمی عیالات ابی، ‌امضی علی دین النبی (14) آن حضرت، روز عاشورا خانواده و دختران و خواهر خود را توصیه كرد كه پس از شهادتش، ‌بی تابی نكنند و چهره مخراشند و آه و زاری و واویلا سر ندهند و پیش دشمنان صدایشان را به گریه بلند نكنند. در واپسین لحظات هم كه مجروح بر زمین افتاده بود، ‌وقتی شنید كه گروهی از سپاه دشمن قصد حمله به خیمه ها و تعرض به زنان و كودكان دارند، ‌بر سرشان فریاد كشید: ان لم یكن لكم دین و كنتم لا تخافون المعاد فكونو احرارا فی دنیاكم...(15) ای پیروان آل ابوسفیان! اگر دین ندارید و از معاد نمی ترسید، پس در دنیایتان آزاده باشید و اگر عربید، به اصل و تبار خویش برگردید...
شمر جلو آمد و گفت: ای پسر فاطمه چه می گویی؟ امام (ع) فرمود: من با شما می جنگم و شما با من می جنگید، ‌پس تجاوزگران و سركشان و جاهلان خود را تا وقتی من زنده ام، از حرم من بازدارید.(16)
از غیرت آن امام همام بود كه در همان حال هم از كار ناجوانمردانه سپاه دشمن برآشفت و اعتراض كرد و تا زنده بود نتوانست تحمل كند كه نامردان به حریم ناموس او نزدیك شوند. غیرت دینی او و یارانش نیز زمینه ساز آن حماسه بزرگ شد.
آن امام همام، كشته شدن را بر ننگ ذلت و تسلیم، ‌ترجیح داد و این از غیرت و حمیت او بود.یاران شهیدش هم شب عاشورا و در فرصت های دیگر تا پای جان ابراز وفاداری كردند و غیرتشان اجازه نداد كه امام و اهل بیت او را در صحرا و میان انبوه دشمن رها كنند و خود، در پی زندگی و عافیت خویش روند. عباس، امان نامه دشمن را رد كرد، ‌تیغ ها و شمشیرهای دشمن را بر خواری و مذلت ترجیح داد. اما فرومایگان، ‌برای كشتن او و به خاطر رضای خاطر والی كوفه و یزید طاغوت، ‌همدست شدند و پس از كشتن عاشورائیان، خانواده آنان را به اسارت بردند. اعتراض حضرت زینب(س) به یزید در شام، كه اهل بیت پیامبر را در معرض دید و تماشای مردم كوچه و بازار قرار داده (17) ریشه در غیرت او داشت. پیروان عاشورا، ‌هم درس عفاف و حجاب را به عنوان غیرت ناموسی از كربلا می آموزند، ‌هم دفاع از مظلوم و نصرت حق و مبارزه و بدعت را به عنوان غیرت دینی از حماسه آفرینان كربلا الهام می گیرند. 

هنگامی كه امام (ع) همه یارانش را دید كه شهید شده اند، برای وداع به خیمه ها آمد و ندا دادند: ای سكینه، ای فاطمه، ای زینبین، ‌آخرین درود و سلام من بر شما باد.(18) سكینه صدا زد: ای پدر آیا تن به مرگ داده ای؟ فرمود: كسی كه یاور ندارد، چگونه تن به مرگ ندهد. طبق نقل دیگر فرمود: ای نور چشم من! كسی كه یار و یاوری ندارد، چگونه تسلیم مرگ نشود، ولی (فرزندم) رحمت و نصرت خداوند در دنیا و آخرت به همراه شما است، ‌دخترم بر قضاء الهی، ‌صبر پیشه كن و زبان به شكوه مگشای، ‌زیرا دنیا محل گذر است، ‌ولی آخرت خانه همیشگی است. سكینه گفت: ما را به حرم جدّمان( مدینه) بازگردان. امام فرمود: لو ترك القطا لغفا و نامَ؛ ‌اگر پرنده قطا را بگذارند، در جایگاه خود آرام می گیرد و استراحت می كند. سكینه گریه كرد، امام حسین (ع) دختر عزیزش را به سینه چسباند و اشكهایش را پاك نمود و اشعاری خواند كه ترجمه اش چنین است: ای سكینه جانم! بدان كه بعد از شهادتم، گریه تو بسیار خواهد شد، ‌دل مرا با افسوس، به سرشك خود مسوزان تا جان در بدن دارم، پس وقتی كه كشته شدم تو بر هر كس نزدیكتر به بدن من می باشی كه كنارم بیائی و گریه كنی، ای برگزیده بانوان. (19) طبق نقل سوم آن حضرت به فرزندان و خواهران چنین توصیه نمود: خودتان را برای گرفتاری آماده كنید و بدانید خداوند نگهدار و یاور شما است و شما را از شر دشمنان نجات می بخشد و عاقبت امرتان را به خیر خواهد كرد، دشمنانتان را با انواع بلاها عذاب خواهد نمود و به شما، در برابر این گرفتاری، ‌انواع نعمت و كرامت عطاء خواهد كرد. پس زبان به شكوه مگشایید و سخنی مگویید كه از منزلت و ارزش شما بكاهد.