تبیان، دستیار زندگی

آیت‌الله محمدعلی گرامی قمی از مراجع تقلید و مدرسین نامدار حوزه علمیه قم، از شاگردان مبرز مرحوم آیت‌الله العظمی بروجردی (قده) است.ایشان در سالروز رحلت آن مرجع والامقام در گفت‌وشنود با «جوان» به بیان خاطرات خویش از منش سیاسی استاد بزرگوار خویش پرداخته‌اند كه لطف ایشان را سپاس می‌گوییم.

با تشكر از جنابعالی، موضوع این گفت‌وگو منش سیاسی آیت‌الله ‌العظمی بروجردی است. برخی معتقدند ایشان در این زمینه ملهم از شیوه استادش مرحوم آخوند خراسانی بود، عده‌ای هم گفته‌اند كه منش سیاسی ایشان را می‌توان حد وسطی میان شیوه مرحوم آخوند و مرحوم امام خمینی(ره) دانست. به این ترتیب كه ایشان به لحاظ اعتقاد به ولایت‌فقیه، معمولاً در قضایای مهمه دخالت می‌كرد و گاهی هم به طور قاطع با مسئولان وقت مواجه می‌شد و مثل مرحوم آخوند رفتار نمی‌كرد. از دیدگاه شما شیوه سیاسی مرحوم آیت‌الله بروجردی در عرصه سیاست برچه مبانی‌ای استوار بود؟

البته چندی است كه دوباره فعال و حتی سیاسی هم شده‌اند.

برای اینكه از بیت‌العدل آنها در عكا رسیده كه مكتب خودتان را علنی كنید. در سال‌های اول انقلاب، بچه‌های اینها نمی‌گفتند ما بهایی هستیم، ولی الان رسماً می‌گویند. دانشگاه‌های ما اینها را نمی‌پذیرند، ولی از خارج یك دانشگاه غیرحضوری برای اینها درست كرده‌اند و به اینها مدرك هم می‌دهند. به هر حال آقای بروجردی احساس كرده بود كه اینها خطرناك هستند و خیلی مراقب بود كه اینها موقعیتی پیدا نكنند، چون می‌دانست كه اصل كار، انگلستان است، نه سید باب كه سید خلی بود.

نقش آیت‌الله بروجردی در ارتقای حوزه‌های علمیه و احیا و ازدیاد مجد و عظمت روحانیت را تا چه میزان مهم و مؤثر ارزیابی می‌كنید؟

مرحوم آقای بروجردی فوق‌العاده به حفظ متانت هر روحانی و ترقی علمی حوزه معتقد بود. ایشان از هر نویسنده‌ای كه احتمال می‌داد دارد تحقیقات می‌كند، تحلیل می‌كرد. چندتا مجله مثل مكتب اسلام را تأیید می‌كرد. خود من كتابی در علم منطق نوشته بودم و به نظر ایشان آمده بود كه یك مقدار تحقیقاتی است، برای من جایزه فرستادند و بعد از یك سال كه خدمت ایشان رفتم، آقای حاج‌آقا علی صافی ـ‌ اخوی آقای صافی گلپایگانی‌ـ كه مدتی پیش فوت كردند، آنجا بودند و به آقای بروجردی گفت: «ایشان نویسنده همان كتاب است» و آقای بروجردی مجدداً مرا تشویق كرد.

بسیار به حفظ متانت و موقعیت علمی طلاب و روحانیون معتقد بود. بارها هم سر درس می‌فرمود:«تا جوان هستید كار كنید كه در سنین بالا نمی‌توانید». بسیار مواظب این جهات بود و حوزه هم انصافاً در زمان آقای بروجردی در بعد فقه و اصول و تا مدتی هم در فلسفه ارتقای زیادی پیدا كرد، اما در خصوص تدریس اسفار، به خاطر فشارهایی كه از نجف و مشهد بود، ایشان از علامه طباطبایی خواست كه تدریس آن را تعطیل و به‌جای آن «شفا»ی ابن‌سینا را تدریس كنند. ایشان قبل از اینكه قم بیایند، خودشان در اصفهان اسفار را تدریس می‌كردند. به هر حال در زمان ایشان انصافاً ترقی علمی حوزه خیلی خوب بود، چون آن موقع مسئله شعار مطرح نبود و مسئله اصلی علم بود و تقوا و درس خواندن.