ویژگىهاى انسان كامل از دیدگاه صدرالمتالهین رحمه الله
حكیم ملاصدرارحمه الله از انسان كامل - كه الگو و معیارى براى دیگر افراد هست - به چندلفظ یاد مىكند: انسانكامل - عارف - حكیمراستین.
در این مقام قبل از بیان مفهوم انسان كامل از دیدگاه انسانشناسى مستقیما به سراغ مكتب صدرالمتالهین رفته و در قالب ویژگىهایى كه براى انسان كامل برمىشمارد، وى را مىشناسیم و تعریف مىكنیم.براى انسان كامل ویژگىهاىفراوانىدرمكتبملاصدرارحمه اللهمىتوان یافت ولى مهمترین آنها به قرار زیر است:
1.انس با خدا
علاقه و انس به خداوند سبحان از برجستهترین ویژگىهاى انسان كامل است كه تمام وجودش مستغرق ذات الهى است و براى او هیچ عملى به میزان عبادت خداوند لذت ندارد و همیشه و در همه حال - خلوت و جلوت - به یاد او است و غیر خداوند هر چه باشد هیچ و پوچ استحتى اگر اولیا و دانشمندان و مؤمنین را دوست دارد و یا اگر والدین خود و فرزندان خویش را دوست دارد، از اینروست كه آنها را به حق منتسب مىبیند و دوستى آنها را به نیت امتثال فرمان حق مىپذیرد.
به جهان خرم از آنم كه جهان خرم از اوست عاشقم بر همه عالم كه همه عالم از او است
2.التزام به فرائض و نوافل
انسان كامل به آنچه خداوند انجام آن را دوست دارد، ملتزم است و انجام آن را بر خود فرض مىشمارد و ازتمامحركات و سكنات خدا را مىجوید و از این طریق به حق واصل مىگردد و چون در پى وصل به محبوب و لقاى حق است از درون او شوق به عبادت و انجام فرائض موج مىزند.
3.مهربان با خلق خداوند
4.عالم به تمام حقایق الهى و علوم ربانى و معالم ربوبى
انسان كامل تمام حقایق را به یقین و برهان مىداند و هرگز در آنها دچار شك نمىشود.
5.زهد حقیقتى صفت او است و اخلاق و خلق و خوى خود را پاك نموده است.
6.همیشهدرروحیاتوحالاتخوداعتدالدارد.
7.دوستدارعلم و علما و دانشمندان مىباشد.
8.همیشه به یاد مرگ دوستدار از مرگ است; چون طریق لقاء حق مىباشد.
9.دوست دوستان خداوند سبحان است.
10.دشمندشمنان خداوند مانند كفار، ظالمین، فاسقین واشراراست.
11.دوستدار علم هیئت و شناخت اجرام آسمانى است.
12.همیشه به یاد خداوند منان بوده و ذاكر به او - به مراتب ذكر - است.
13.مواطب بر تهجد است و از تهجد غافل نمىشود.
14.متنفر از شهوات مىباشد.
15.به مقدار اندك و میزان ضرورى از خوردنىها و آشامیدنىها اكتفا مىكند.
16.از اهل دنیا و ثروت و صاحبان مناصب دنیوى پرهیز دارد.
17.مشغول شناخت رب و افعال و صفات اوست.
18.دید و نظر او به افراد فرو غلتیده در شهوات همانند نگاه و نظر علما به بچهها مىباشد.
19.مشتاق عزلت و خلوت است واز اعمال بچهگانه مردم عادى دورى مىگزیند.
20.سخت مراقب اعمال و رفتار خود است كه مرتكب خلافى نشود.
21.صفاى دل و جلاى روح دارد.
22.از معاصى و خبث نفس و شهوات مىگریزد.
23.متوجه دریافتیقینى حقیقت است و از تقلید و ظن پرهیز مىكند.
24.از خشم و جقد و حسد و عداوت و خصومتبسیار پرهیز مىكند.
25.از مكاشفات ربانى برخوردار است.
26.عاشق خداوند است.
27.نور توحید در جانش پرتو افكنده است.
28.وجودش از حب جاه و ریاست و محبت دنیا و مال و منال آن عارى است.
29.ملكات راسخه شجاعت، صبر، شكر، كرم و حلم به مراتب خود در احوال و افعالش ظهور و بروز تام دارد.
