تبیان، دستیار زندگی

به کوشش خودم( این مقاله کپی پیست نیست).

شکل گیری تمدن های امروزی بشر ماحصل فعالیت های اقوام و فرهنگ های مختلف می باشد.از مهم ترین تمدن هایی که نقش مهمی درتمدن جهان ومخصوصا تمدن غرب داشته است تمدن یونان میباشد.با توجه به تسلط نسبی فرهگ و تمدن غربی به بخش وسیعی از جهان کنونی با شناخت ریشه های این فرهنگ و تمدن میتوان به اهمیت آن پی برد.    امروزه به هیچ عنوان نمیتوان تاثیر فرهنگ و تمدن یونان را در معماری, مجسمه سازی,شعر,فلسفه,ورزش,تئاتر,علوم و سیاست جهان منکر شد.وضعیت زیست محیطی هر تمدن به نوعی ویژگی های آنرا شکل میدهد.سرزمین یونان و جزایر وابسته به آن در شبه جزیره بالکان و جنوب شرقی قاره اروپا واقع شده است و قسمت زیادی از آن به شکل جزیره و شبه جزیره در داخل دریا پیش رفته است. 

¢   

¢  این دوره شامل هنر یونانی در سالهای 27 تا 330 قبل از میلاد می باشد. این دوره که علاوه بر هنر و فرهنگ سیاست را نیز شامل می شود با مرگ اسکندر شروع شد. در این سالها    سرزمین یونان به قدری گسترش یافته بود که هنر یونان در استانه تعامل با مشرق زمین قرار گرفته بود طوری که هنر این دوره هلنیسم (یونانی مابی) نام گرفت. 

¢  فرهنگ هلنی دارای تنوع پیچیدگی و پیشرفت خاص بود و یک معماری بزرگ مقیاس و متنوع را می طلبید. معبد اپولون در شهر (دیدوما) نمونه بارز معماری هلنی می باشد. ابعاد این بنا 51 در 108 متر می باشد و دارای ستون هایی به ارتفاع 19.5 متر می باشد. دیگر بنای این دوره تئاتر سرگشاده اپیداروس می باشد.                                               

¢  البته باید توجه داشت که سبک بنا کلاسیک می باشد. در مرکز این مجموعه محلی به نام (ارکستر) قرار داشت که در انجا عملیات نمایشی انجام می شد. نکته قابل توجه در تئاتر سرگشاده اپیداروس منطبق کردن بنا بر سایت می باشد یعنی نیم دایره ای که تماشاگران بر ان می نشسته اند در سراشیبی یک تپه ساخته شده است. نشستگاههای سنگی که تماشاگران بر ان می نشسته اند در دایره ای به قطر 120 متر قرار داشت.                                            

¢  این بنا در سال 180 قبل از میلاد بر بالای تل مشرف به شهر (پرگاموم) در کناره غربی اسیای صغیر ساخته شد. نمونه بازسازی شده این بنا اکنون در موزه دولتی برلین وجود دارد. این بنای یونیک دارای کتیبه بزرگی می باشد که بر دیواره صفه قرار دارد که دارای 120 متر طول و 2 متر عرض می باشد. مضمون این کتیبه نبرد خدایان و غولان می باشد.                                               

¢  در قرن 5 پیش از میلاد (هیپوداموس) معمار (میلتوسی) نقشه هایی برای شهرها طراحی کرد. این نقشه ها شطرنجی و منظم و دارای خیابانهای شبکه بندی بودند. شهر (پرینه )نمونه بارز این نوع نقشه ها می باشد. 

در نقشه های هیپوداموس میدان نقش مهمی در سازمان دهی فضاها داشت و از مهمترین ویژگی های ان در دسترس بودنش برای همه شهروندان می باشد زیرا در اطراف ان فضاهایی برای خدمات شهری (مانند بازار و ادارات) وجود داشت. شهر پرینه دارای خانه هایی بود که این خانه ها توسط دیواری محصور شده بودند. روش خانه سازی در این دوره که ظاهر یک سکونتگاه عادی انسانی را داشت به حق شایستگی ان را دارد که نام خانه را به خود بگیرد. در این خانه ها تمامی اتاق ها به حیاط مرکزی متصل بودند و هرچه بیشتر معماری درونگرای یونان را نشان می دهند.

¢  نگاهی به انواع ساختمان های یونان                                                       

¢  1)ادئون                                                             

¢  این بنای کوچک که بعضا سالن ساز و اواز نیز نام گرفت جهت برگزاری مناسبتها مراسم و مسابقات ادبی استفاده می شد. پلان ادئون به صورت دایره یا چهارگوشی بود که مسقف بودن ویژگی اصلی ان می باشد.                        

¢  2)گنج خانه                                                                                   

¢  این نوع بناها که عملکردی نزدیک به موزه های امروزی را داشتند جهت محافظت و نگه داری اشیا در مجاورت معابد ساخته می شدند. مالکیت این نوع بناها دولتی بود (هرچند که نمونه هایی از گنج خانه های خصوصی نیز وجود دارد)                                                   

¢  3)اگورا                                                                                        

¢  این نوع بناها که عملکرد میدان عمومی شهر را داشتند در ابتدا از فرم هندسی خاصی پیروی نمی کردند و به تدریج از فرم های هندسی منظم تبعیت کردند. اولین اگورا وقتی شکل گرفت که چند خیابان به طور طبیعی به یکدیگر رسیدند و اگورا نقش مفصل یا اتصال دهنده این خیابانها را بر عهده داشت.                                                 

¢  آگورا در یونان فضایی محدود و مشخص برای وقوع فعالیت‌های اجتماعی شهر و برگزاری آزادانه رابطه‌های اجتماعی و فرهنگی میان شهروندان بوده است، بطوری که برخورد اجتماعی مردم با هم و مداخله آنان در امور اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و حتی قضایی و نیز برخوردهای فکری آنان در این فضا صورت می گرفت. رومیان نیز فورومها را در هماهنگی با نظام اداری شهرهای خود و جهت پاسخ‌گویی به نیازهای خاص زندگی جمعی‌شان ساخته بودند. فوروم به لحاظ کالبدی به آگورای یونانی شباهت داشت و به عنوان محلی برای برگزاری امور اداری شهروندان، انجام امور تجاری و امور سیاسی و گاه بخشی از امور مذهبی، زمینه برخورد اجتماعی مردم با هم را فراهم می‌آورد.
امروزه نیز، قرن ها پس از یونان و روم باستان، اندیشه‌های مردمسالارانه ای که از گذشته های بسیار دور در غرب زاده شده و پرورش یافته بودند، در قالب فضاهای عمومی دیگری همچون پلازا یا میدان شهری و ساختمان‌های عمومی همچون تالار شهر نمود یافته‌اند و در حال حاضر این فضاها و بناهای عمومی جزء جدایی‌ناپذیر شهرهای امروزی محسوب می‌شوند

¢  4)تولوس                                                                                       

¢  پلان دایره ای شکل این نوع بناها باعث شده بود تا نام تولوس برای این معابد دور ستونی برگزیده شود. نکته جالب توجه در این نوع بناها استفاده از هر سه شیوه یونانی در انها می باشد.                                                

¢  5)مذبح                                                                                       

عملکرد این نوع بناها قربانگاه بود و نحوه قربانی کردن در  یونان بدین صورت       بود که حیوان مورد نظر را روی صفه مذبح قرار می دادند و با سوزاندن ان دودش را به خدا هدیه می کردند. شکل اولیه مذبح به صورت اجاقی بود که بر روی سکویی سنگی ساخته می شد و محل قرار گرفتن ان معمولا در قسمت ورودی و مقابل در بوده است.

¢  تئاتر در یونان

 مكان‌ اجرای‌ تئاتر در یونان‌، معمولاً وابسته‌ به‌ حریم‌ مقدس‌ خدایان‌ بود و پیش‌ از برپایی‌ مسابقات‌ دراماتیك‌، مكانهایی‌ از این‌ نوع‌ فراوان‌ بودند. در كشفیات‌ باستان‌شناسی‌ در قصرهای‌ مینو سی‌ در كرت‌، یك‌ محل‌ تئاتر كشف‌ شده‌ است‌ كه‌ در دو طرف‌ آن‌ نیمكتهایی‌ سنگی‌ قرار دارد و به‌ شكل‌ مستطیلی‌ به‌ عرض‌ 12 و طول‌ 15 متر ساخته‌ شده‌ بود. احتمالاً این‌ مكانها برای‌ رقص‌، جشن‌ها و گاو سواری‌ ساخته‌ شده‌ بودند. محققان‌ معتقدند فضاهای‌ تئاتری‌ اولیه‌ نیز در سرزمین‌ یونان‌ چهارگوش‌ یا مستطیل‌ شكل‌ بوده‌اند. تئاتر یونان‌ در سدة‌ پنجم‌ اصولاً دایره‌ شكل‌ بوده‌ است‌. از طرفی‌ با آنكه‌ تئاترهای‌ دیگری‌ نیز در یونان‌ وجود داشتند مورخان‌ تنها به‌ تئاتر دیونوسوس‌ توجه‌ نشان‌ داده‌اند. چرا كه‌ كلیة‌ نمایشنامه‌های‌ موجود یونانی‌ در آنجا اجرا شده‌اند. قدیمترین‌ مشخصه‌ تئاتر دیونوسوس‌ (در محل‌ سیونوسوس‌ الوتریوس‌) در شیب‌ تپه‌های‌ زیرآكروپولیس‌ وجود اركستر (یا محل‌ رقص‌) بود. در اصل‌ ساختمان‌ تئاتر را احتمالاً در دامنه‌ تپه‌ می‌ساختند. زیرا تماشاگران‌ می‌توانستند روی‌ تپه‌ها بنشینند یا بایستند و نمایشهای‌ همسرایی‌ را كه‌ قدیمترین‌ اجرا قبل‌ از تراژدی‌ بودند، تماشا كنند.

¢  در سدة‌ ششم‌ گاه‌ یك‌ تراس‌ در پای‌ تپه‌ می‌ساختند و در آن‌ یك‌ اركستر ای‌ گرد به‌ قطر 22 متر در جانب‌ محل‌ تماشاگران‌ قرار می‌دادند. و یك‌ قربانگاه‌ به‌ نام‌ تیمل‌ در مركز آن‌ دایره‌ قرار می‌گرفت‌ كه‌ تا دورة‌ مسیحیت‌ بدون‌ تغییر ماند. به‌ تدریج‌ بنایی‌ بنام‌ اسكین‌ در روی‌ صحنه‌ و روبروی‌ تماشاگران‌ ساخته‌ شد كه‌ نه‌ تنها به‌ عنوان‌ زمینه‌ برای‌ نمایشها به‌ كار می‌رفت‌ بلكه‌ به‌ عنوان‌ اتاق پشت‌ صحنه‌ مورد استفاده‌ بازیگران‌ قرار می‌گرفت‌ كه‌ برای‌ تعویض‌ لباس‌ و تغییر نقش‌ بكار می‌رفت‌. می‌توان‌ حدس‌ زد كه‌ در یونان‌ باستان‌ صحنه‌آرائی ها بسیار ساده‌ برگزار گردیده‌ و از وسائل‌ اندكی‌ در روی‌ صحنه‌ استفاده‌ می‌شده‌ است‌.

نویسنده‌، وظیفه‌ هدایت‌ بازیگران‌ را نیز بر عهده‌ داشت‌ و بازیگران‌ نیز همیشه‌ از میان‌ مردان‌ انتخاب‌ می‌شدند. تعداد آنها غالباً سه‌ نفر بود كه‌ در یك‌ نمایش‌ نقش‌های‌ متعددی‌ را ایفا می‌كردند. ماسكهایی‌ كه‌ این‌ بازیگران‌ بر چهره‌ می‌زدند، علاوه‌ بر اینكه‌ امكان‌ دید بهتری‌ را به‌ تماشاگر می‌داد، امر تعویض‌ شخصیتهای‌ گوناگون‌ در یك‌ نمایش‌ را نیز امكان‌پذیر می‌ساخت‌. ماسكها معمولاً به‌ دو دسته‌ تراژیك‌ و كمیك‌ تقسیم‌ می‌شدند. بازیگران‌ علاوه‌ بر ماسك‌، لباسهای‌ بلند مخصوصی‌ كه‌ بیشتر ضخیم‌ و از جنس‌ كتان‌ بود، پوشیده‌ و از روسری‌ یا سرپوشی‌ كه‌ به‌ ماسك‌ متصل‌ می‌شد نیز استفاده‌ می‌كردند. سئوالی‌ كه‌ دربارة‌ اسكین‌ وجود دارد، در مورد جزئیات‌ دیگر صحنه‌ نیز صادق است‌. آیا پس‌ زمینه‌های‌ همة‌ صحنه‌های‌ نمایش‌ همان‌ نمای‌ خارجی‌ سنتی‌ ساختمان‌ صحنه‌ بود، یا دكورهای‌ دیگری‌ نیز برای‌ صحنه‌های‌ مشخص‌تر ساخته‌ می‌شد؟ آنچه‌ اهمیت‌ دارد آن‌ است‌ كه‌ بین‌ دكور سازی‌ قبل‌ و بعد از زمانی‌ كه‌ صحنه‌ به‌ وجود آمد تمایز قائل‌ شویم‌، زیرا احتمالاً هنگامی‌ كه‌

قبل‌ از به‌ وجود آمدن‌ اسكین‌ كوششهای‌ زیادی‌ برای‌ تغییرات‌ صحنه‌ به‌ عمل‌ می‌آمد كه‌ اشیل‌ در نمایشنامة‌ پرومته‌ در بند آن‌ را تصویر می‌كند. در صحنة‌ نهایی‌ زمین‌ لرزه‌ موجب‌ می‌شود كه‌ یك‌ صخرة‌ كوه‌ مانند همة‌ صحنه‌ را در خود بگیرد. برخی‌ منابع‌ اشاره‌ می‌كنند كه‌ برای‌ این‌ نمایش‌ یك‌ قطعة‌ دكوری‌ به‌ صورت‌ تخته‌ سنگی‌ در لبة‌ تراس‌ اركسترا بر پا كرده‌ بودند و هنگام‌ وقوع‌ زلزله‌ آن‌ را روی‌ خاكریزها غلطاندند وعده‌ای‌ به عكس‌ معتقدند كه‌ اجرای‌ این‌ صحنه‌ به كلی‌ قراردادی‌ بوده‌ است‌ و هیجان‌ زلزله‌ و مفهوم‌ آن‌ از طریق‌ گفتار القا می‌شده‌ است‌

¢     مجسمه زئوس

¢     در یکصد و پنجاه کیلومتری غرب آتن در یونان، شهری تاریخی بنام المپیا (Olympia) قرار دارد، شهری که جایگاه اولیه بازیهای المپیک بوده و اصلا" نام این بازیها از آن گرفته شده است. در ارزش و مقام بازیهای المپیک در ایام باستان همین بس که در مدت بازیها جنگها متوقف می شد و ورزشکاران از آسیا صغیر، سوریه، مصر و ... برای مسابقه و پرستش زئوس (Zeus) به شهر المپیا می آمدند .

¢     تحقیقات تاریخی نشان میدهد که بازی های المپیک از سال 776 قبل از میلاد آغاز شده است و بعدها در سال 450 قبل از میلاد معبد زئوس توسط معماری بنام لیبون (Libon) ساخته شد. معبد زئوس بسیار ساده و با معماری معمولی یونان ساخته شد لذا لازم بود تا به نوعی عظمت و بزرگی زئوس در معبد ترسیم شود. راه حل چیزی نبود جز یک مجسمه با عظمت از زئوس، مجسمه سازی بنام فی دیاس (Pheidias) مسئول ساخت این مجسمه با شکوه شد .

¢     فی دیاس تجربه ساخت مجسمه های بزرگ از طلا و عاج را داشت. کارگاه مجسمه سازی او هنوز در المپیا موجود است، او در آنجا قطعات مجسمه زئوس را ساخت و پس از پایان ساخت قطعات در معبد آنها را روی هم سوار کرد . برای سالها معبد زئوس محل جذب ورزشکاران و بازدیدکنندگان از سراسر دنیا بود. در قرن اول میلاد یکی از امپراتورهای روم بنام گالیگولا (Galigula) قصد آنرا داشت که این مجسمه زیبا را به رم ببرد. اما در میان راه چهارچوب هایی که برای حمل مجسمه ساخته بودند شکست و خساراتی هم به مجسمه وارد شد بعدها این معبد و مجسمه زئوس در قرن دوم میلادی توسط یونانیان مرمت و باز سازی شد . در سال 391 پس از میلاد امپراتور یونان تئودسیوس اول (Theodosius I) بازی های المپیک را ممنوع کرد و درب های معبد زئوس را به روی همه بست. او بازی های المپیک را تمریناتی برای کفر و شرک می دانست. پس از آن باران، زلزله و ... آسیبهای جدی به معبد زئوس وارد کرد تا اینکه قبل از قرن پنجم میلادی یکی از ثروتمندان یونان مجسمه زئوس را از معبد به شهری بنام کنستانتینوپل (Constantinople) - که امروز جزو خاک ترکیه و حوالی استانبول است برد .

¢     مجسمه زئوس در این شهر تا سال 462 سالم نگهداری شد تا اینکه در این سال در یک آتش سوزی بسیار بزرگ تخریب شد. در نوشته های به جا مانده از یونان باستان آمده است که "با وجود آنکه معبد زئوس بسیار بزرگ است و با اینکه مجسمه، زئوس را در حالت نشسته نمایش می دهد اما سر مجسمه تقریبآ به سقف چسبیده است. ما نگران هستیم اگر چنانچه روزی زئوس بخواهد بایستد، سقف درهم خواهد شکست !"
ارتفاع مجسمه زئوس حدود 13 متر بود و سطح مجسه به ابعاد 6.5 در 1 متر جای داده می شد، یونانیان باستان مجسمه زئوس را در مراسم مختلف با زیورآلات خاصی آرایش می کردند