تبیان، دستیار زندگی

با توجه به طرحی كه قبلا در تاپیك "ویژه برنامه قرآن و عترت در رمضان 90" زده شده بود قرار شد كاربران داوطلب هر كس موضوعی انتخاب كند و در موردش یه تاپیك ایجاد كنند تا دراین  فرصت به دست آمده با كمك هم رشد كنیم

بنده موضوع بدگمانی و خوش گمانی را انتخاب كرده ام كه در ادامه به اختصار به برخی روایات و اشارات درموردآن می پردازیم

از خانم گلها بابت پاسخشون ممنونم.
ان شا الله در چند جلسه آینده به روشهای مقابله با این صفت ناشایست مفصل تر خواهیم پرداخت.
اما نكته به نظرم آمد كه موضوع جلسه امروز را هم مشخص می كند.

بعد از اینكه استناداتی آورده شد بر اینكه سوء ظن چه آثار بدی دارد باید به فكر مقابله با ان افتاد تا به آن مبتلا نشویم... برای این كار باید ریشه یابی كرد كه اصلا عوامل و علل پیدایش چنین صفتی در انسان چیست تابعد بتوانیم با آن علل مقابله كنیم و به نتیجه دست یابیم.



بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: حسن ظن و سوء ظن
جلسه چهارم: سو ظن (عوامل و انگیزه هاى سوءظن)

این رذیله اخلاقى، همانند رذائل دیگر از سرچشمه هاى متعددى نشأت مى گیرد:
1ـ آلودگى درون و برون: افرادى كه خود آلوده اند، دیگران را همچون خود آلوده مى پندارند. و از طریق «مقایسه به نفس»، كه یكى از صفات غالب انسان ها است مردم را به كیش خود و به روش خود مى پندارند، و تا از آلودگى پاك نشوند، حسن ظن به دیگران نخواهند داشت. در حدیثى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى خوانیم:
«لایَظُنُّ بِاَحَد خَیْراً لاَِنَّهُ لایَراهُ اِلاّ بِطَبْعِ نَفْسِهِ; آدم بد به هیچ كس گمان خوب نمى برد، زیرا دیگران را همچون خود مى پندارد».(1)
2ـ همنشینى با بدان: كسى كه معاشرانش را از افراد فاسد و مفسد انتخاب كرده است، طبیعى است كه نسبت به همه مردم سوء ظن پیدا كند، چرا كه تصور مى كند معاشران او نمونه هایى از سایر مردمند، همانگونه كه در حدیث معروف امیرمؤمنان على(علیه السلام) آمده است كه فرمود: «مُجالَسَةُ الاَْشْرارِ تُورِثُ سُوءَ الظَّنِّ بِالاَْخْیارِ; همنشینى با بدان سبب بدگمانى نسبت به نیكان مى شود».(2)
3ـ زندگى در محیط هاى فاسد: هنگامى كه انسان در خانواده یا در شهر و كشورى كه فساد بر آن حاكم شده است زندگى كند، نظر او نسبت به همه افراد حتى به نیكان بد مى شود. هر چند معاشران او افراد خوبى باشند ولى غلبه فساد بر محیط كار، خود ایجاد سوءظن مى كند.
4ـ حسد و كینه توزى و تكبر و غرور: بخشى دیگر از عوامل سوءظن است چرا كه شخص حسود و كینه توز مى خواهد از این طریق از مقام شخص محسود بكاهد و كینه خود را از این طریق اعمال كند، افراد متكبر براى تحقیر دیگران متوسل به سوء ظن مى شوند تا آنها را در فكر خود و جامعه، افرادى پست و حقیر جلوه دهد.
5ـ عقده حقارت: یكى دیگر از عوامل سوءظن است. كسى كه گرفتار خود كم بینى شده، و یا از سوى دیگران مورد تحقیر واقع گشته است سعى مى كند دیگران را هم در محیط فكر خود حقیر و پست و آلوده و گنهكار حساب كند، تا از عقده خود بكاهد، و آرامش كاذبى براى خویش فراهم سازد.
اما سوءظن نسبت به خداوند، عمدتاً از ضعف ایمان ناشى مى شود، عدم ایمان به صفات ذات و صفات افعال، و ضعف باورها نسبت به علم و قدرت و رحمانیت و رازقیّت و سایر صفات پروردگار او را به سوءظن در وعده هایش مى كشاند، و راههاى سعادت و نجات را به روى انسان مى بندد.

1. غررالحكم،حدیث 1903.
2.بحارالانوار، جلد 71، صفحه 197.


منبع: http://www.askdin.com/showthread.php?t=4981

با نام خدا و سلام
تشکر از همه دوستان بابت ایجاد و پیگیری این موضوع
بحث جالبیه

بسم الله الرحمن الرحیم
السلام علیك یا صاحب الزمان
سلام

nayyeri1982  گرامی از شما و بقیه عزیزان متشكرم.بحث خوبی را در نظر گرفته اید.

با اجازه شما مطلبی را دیدم،به نظرم آمد در اینجا می تواند مفید باشد.

چند توضیح درباره سوء ظن

اول اینکه گاهی سوء ظن به صورت غیر ارادی و زودگذر به سراغ انسان می آید این سوء ظن گناه ندارد چون عمدی نبوده اما اگر سوء ظن عمدی یعنی با اختیار باشد گناه محسوب می شود .

برای درک مطلب مثلا اگر کسی بی اختیار نگاهش به نامحرم بیفتد گناهکار نیست اما اگر به این نگاه ادامه دهد گناهکار است زیرا ادامه نگاه در اختیارش بوده است . از این رو امام صادق (ع) می فرمایند : « نگاه اول به سود تو است و نگاه دوم به زیان تو است نه به سود تو و در نگاه سوم هلاک تو است . »

دوم این که ترتیب اثر دادن به سوء ظن به دو گونه است :

1- ترتیب اثر قلبی

مرحوم شهید ثانی در این باره می فرماید : همانگونه که بدگویی پشت سر انسان مومن حرام است و کسی حق ندارد در غیاب دیگری بدگویی کند و بدیهای او را برای دیگران بازگو نماید ، سوء ظن به آن نیز جایز نیست . { آنگاه می فرماید :} مقصود از سوء ظن عقد قلب است ، به این معنی که انسان آنچه که در ذهنش وترد شده است را بپذیرد و به آن معتقد باشد و گناه وی را قطعی بداند با اینکه در واقع برای او ثابت نشده است و تنها به صرف سوء ظن او را محکوم کند و آبروی او را در میان مردم ببرد . این سوئ ظن گناه دارد و حرام است اما خاطره ها و افکار زودگذر را خداوند می بخشد .

سپس می فرماید : « .... و به این جهت است که در شرع مقدس اسلام آمده است اگر از دهان کسی بوی شراب به مشام انسان برسد حق ندارد بگوید شراب خورده است و نمی تواند حد شرابخواری بر او جاری کند . چه بسا احتمال می رود شراب را مزمزه کرده و نخورده باشد ، یا کس دیگری به زور در دهانش ریخته باشد و این بعید به نظر نمی رسد . به هر حال ، این فکر مجوزی برای سوء ظن نسبت به برادر مسلمان نمی شود و انسان نمی تواند به این گونه گمانها ترتیب اثر بدهد . »

2- ترتیب اثر عملی

عبارتست از اینکه انسان گمان خود را به عنوان یک واقعیت مسلم تلقی کرده و آثار واقع را بر آن بار کند . مثلا ظن خود را به صورت یک خبر قطعی بازگو نماید و دیگران را صرف گمان ، متهم و محکوم سازد . بدیهی است نتیجه این گونه برخورد جز تهمت و غیبت و هتک آبرو و تضییع حقوق افراد جامعه چیزی دیگری نمی تواند باشد .

رسول خدا فرمودند : « خداوند خون و مال و آبروی مسلمان را محترم شمرده و سوء ظن به مسلمانان را تحریم فرموده است . »

اللهم عجل لولیك الفرج

به نام خدا

سلام

اول از هرچیز جا داره تشکر کنم ازکلاسداری جناب نیری گرامی

خیلی خوب این کلاس اخلاق رو اداره میکنند وتشکر از همراهی دوستان

یک سوال:ایا ما به خدا هم گمان سوء میبریم؟ایا سوءظن به خدا گناه نیست؟

اگر خدایناکرده دچار چنین اخلاق بدی شدیم چگونه درمان کنیم؟

بسم الله الرحمن الرحیم
دیروز كاربران تبیانی ،اهالی انجمن نصف جهان در محل غرفه تبیان در نمایشگاه قرآن اصفهان گرد هم آیی داشتند. برای همین از حضور در كنار دوستان قرآنی و این تاپیك محروم شدم. تاخیر یك روزه بنده رو ببخشید...

بحث خوبی توسط جناب shokri1334 مطرح شد كه جای فكر داره. بیشتر روش فكر می كنم. شاید مجبور شیم بعضی نظراتمونو در جلسات قبلی كلاس در مورد گناه بودن یا نبودن سوظن اصلاح كنیم...

سوال سركار goolha هم یك جلسه كلاس را (اگر بیشتر نباشد) نیاز دارد كه تقریبا مطالبش آمده است البته در 4 جلسه قبل كلاس و در خلال بحثها اشاراتی به آن شده است. ولی در اولین فرصت و بعد از پرداختن به بحث shokri گرامی در جلسه ای مستقل با همین موضوع "ظن به خداوند" خواهد آمد.

تعریف های سركار گلها از حقیر برعكس از آب درآمد.
از اینكه كلاسها وقفه افتاد عذر خواهی می كنم.
این روزها همه درگیر اماده شدن برای بهره مندی از فیوضات شبهای قدر هستند....
از همه التماس دعا دارم

در شبهای عزیزی به سر می بریم. یكی از بركات این شبها كه در دعای ابوحمزه هم اشاره شده توفیق توبه كردن بنده است.
وقتی من نوعی در شب قدر طلب توبه می كنم به این معنی نیست كه از لحاظ روحی و درجات ایمانی به همه كمالات دست باشم. توبه مقدمه ای است برای حركت به سمت كسب فضائل و دوری از رزائل اخلاقی.

همانطور كه غرق شدن در باتلاق گناه و آلودگی قدم به قدم وتدریجی است حركت به سمت خدا و دوری جستن از صفات بد نیز تدریجی است.
برای اینكار بایستی درجات و مراتب هر یك از گناهان را شناخت تا بهتر بتوان جهت پاكسازی از آن قدم برداشت.
مناسب دیدم با توجه به این شبهای عزیز و موضوع بحثمان، "مراتب سوء ظن" را برشمریم تا بهتر بتوانیم بر لگدمال كردن آن در روح وروانمان اقدام كنیم.

بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: حسن ظن و سوء ظن
جلسه پنجم: سو ظن (مراتب سو ظن)



مراتب سوءظن

یكى از سؤالات مهمى كه در اینجا مطرح است این است كه اصولا آیا سوءظن یك امر اختیارى است یا غیر اختیارى؟ اگر انسان صحنه اى را مى بیند و بى اختیار گمان بدى درباره شخص یا اشخاص مى برد، آیا این قابل نكوهش است؟ و ممكن است در دائره تكلیف قرار گیرد، با این كه همه مقدمات آن غیر اختیارى بوده؟ و چگونه ممكن است آن همه مذمت و كیفر به یك امر غیر اختیارى تعلق گیرد؟
براى پاسخ این سؤال دو راه را مى توان پیمود:
1ـ نخست این كه: این بدگمانى كه در فكر انسان پیدا شده به تنهائى مشمول مجازاتها و نكوهش ها نیست، بلكه اگر در مرحله عمل ظاهر نشود، و انسان ترتیب اثرى بر آن ندهد، سخنى نگوید، و كارى كه دلالت بر بدگمانى مى كند انجام ندهد، نه جاى نكوهش دارد و نه كیفر.
به همین دلیل بعضى از بزرگان علم اخلاق، چنین گفته اند: «وَ اَمّا الْخَواطِرُ وَ حَدِیْثُ النَّفْسِ فَهُوَ مَعْفُوٌّ عَنْهُ...وَلكِنَّ الْمَنْهِىَّ عَنْهُ اَنْ تَظُنَّ، وَ الظَّنُّ عِبارَةٌ عَمّا تَرْكَنُ اِلَیْهِ النَّفْسُ، وَ تَمِیْلُ اِلَیْهِ الْقَلْبُ; آنچه به خاطر، خطور مى كند و انسان با خودش مى گوید، مورد عفو واقع شده...آنچه از آن نهى شده این است كه: گمان (بد) ببرى، و گمان آن است كه فكر تو به آن اعتماد كند، و قلب به آن مایل شود (و طبعاً در عمل ظاهر گردد)».(1)
كوتاه سخن این كه سوءظن داراى سه مرحله است: «سوءظن قلبى»، «سوءظن زبانى»، «سوءظن عملى». آنچه در قلب است مشمول تكلیف نیست چون از اختیار بیرون است، ولى آنچه در زبان و در عمل است، حرام و ممنوع مى باشد.
به همین دلیل، در بعضى از روایات مى خوانیم: «سه چیز است كه هیچكس از آن بركنار نمى ماند، یكى از آنها گمان بد است» سپس فرمود: «وَاِذا ظَنَنْتَ فَلا تَحَقَّقْ; هنگامى كه گمان بدى بردى ترتیب اثر به آن مده».(2)
1.المحجة البیضاء، جلد 5، صفحه 268.
2. فرائد الاصول شیخ انصارى، در بحث حدیث رفع. بحارالانوار، جلد 55، صفحه 320، ذیل حدیث 9.
2ـ دیگر اینكه: بسیارى از سوءظن هاى غیر اختیارى یا در ابتدا مقدمات
اختیارى دارد یا در ادامه راه، افرادى كه با افراد بد همنشینى مى كنند سوءظن به نیكان پیدا خواهند كرد، بنابراین بر آنها لازم است از همنشینى با بدان بپرهیزند تا حالت سوءظن آنان بر طرف گردد، و این یك امر اختیارى است. و اگر بدون مقدمات اختیارى چنین گمانى براى انسان پیدا شد انسان درباره آن باید بیندیشد، و احتمالات صحیح را مد نظر قرار دهد. مثلا بگوید: این زن ناشناس كه با فلان كس است شاید خواهر او یا فرزند خواهر، یا فرزند برادر، یا همسر او است، و ممكن است من آنها را نشناسم، بى شك اندیشه در این احتمالات صحیح، سبب مى شود كه سوءظن سست گردد یا به كلى برطرف شود. به همین دلیل حدیثى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله)مى خوانیم: «اُطْلُبْ لاَِخِیْكَ عُذْراً فَاِنْ لَمْ تَجِدْ لَهُ عُذْراً فَالَْتمِسْ لَهُ عُذْراً; براى برادر مسلمانت (جهت توجیه اعمالش) عذرى جستجو كن و اگر عذرى نیافتى باز هم كوشش كن عذرى بیابى».(1)

و در حدیثى كه قبلا از امیرمؤمنان على(علیه السلام) روایت كردیم، خواندیم كه مى فرمود: «كار برادرت را به بهترین صورت حمل كن... و گمان بدى به سخنى كه از برادرت شنیده مى شود، مبر، در حالى كه مى توانى محمل صحیحى براى آن پیدا كنى»
به این ترتیب ما مى توانیم از یك نظر سوءظن را به سه گونه تقسیم كنیم:
1ـ سوءظنى كه آثارش در سخن و رفتار پیدا مى شود. این سوءظن حرام است.
2ـ سوءظنى كه اثر ظاهرى ندارد، ولى با تفكر و اندیشه و از بین بردن مقدمات خارجى، زوال مى پذیرد، این گونه سوءظن احتمال دارد مشمول ادله حرمت باشد.
3ـ سوءظنى كه هیچ اثر خارجى بر آن مترتب نمى شود و به كلى از اختیار انسان بیرون است، و با هیچ كارى از میان نمى رود چنین سوءظنى مشمول تكالیف شرع نیست، مادام كه انسان ترتیب اثرى بر آن نداده باشد.
و این كه در قرآن مجید در آیه 36 سوره اسراء مى خوانیم: «وَ لاتَقْفُ ما لَیْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ اِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ اُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْئُولا; از آنچه علم به آن ندارى پیروى نكن، چرا كه گوش و چشم و دل، همه مسئولند.» نیز ناظر به همین معنى است.
1.بحارالانوار، جلد 72، صفحه 196، حدیث 15.

بعد از وقفه ای كه در این جلسات افتاد قصد داریم ادامه بحث را پی بگیریم. در مورد جلسه آخر اگر كسی صحبتی دارد بفرماید تا جواب داده شود و درغیر اینصورت بریم سراغ جلسه ششم ...

به نام خدا
سلام
فکر کنم من باید جواب سوالم رو در جلسه اخر بگیرم درسته؟؟؟