تبیان، دستیار زندگی

با توجه به طرحی كه قبلا در تاپیك "ویژه برنامه قرآن و عترت در رمضان 90" زده شده بود قرار شد كاربران داوطلب هر كس موضوعی انتخاب كند و در موردش یه تاپیك ایجاد كنند تا دراین  فرصت به دست آمده با كمك هم رشد كنیم

بنده موضوع بدگمانی و خوش گمانی را انتخاب كرده ام كه در ادامه به اختصار به برخی روایات و اشارات درموردآن می پردازیم

بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: حسن ظن و سوء ظن
جلسه اول: تعاریف


بنظر می رسد ظن و گمان را در دو حوزه بتوان جستجو كرد...
یكی بین بنده و خداوند و در واقع درباره ظن گمان بندگان به خداوند به صحبت بنشینیم و دیگر در باب معاشرات اجتماعی و بین انسان با انسان.

اما در باب اول كه عمده بحث ما را تشكیل خواهد داد . ابتدا تعریفی داشته باشیم از این دو كلمه. بدگمانی و خوش گمانی یا همان حسن و سوء ظن

تعریف سوءظن و حسن ظن

هنگامى كه این دو واژه در مورد مردم به كار مى رود مفهوم روشنى دارد; مفهوم سوءظن آن است كه هرگاه كارى از كسى سر زند كه قابل تفسیر صحیح و نادرست باشد آن را به صورت نادرستى تفسیر كنیم، مثلا هنگامى كه مردى را با زن ناشناسى ببیند فكر كند آن زن نامحرم است و نیت آنها ارتكاب اعمال خلاف مى باشد، در حالى كه حسن ظن مى گوید بگو حتماً محرم یا همسر او است. یا هنگامى كه شخصى اقدام به ساختن مسجد یا بناى خیر دیگرى مى كند مقتضاى سوءظن آن است هدفش ریاكارى یا اغفال مردم است، در حالى كه حسن ظن مى گوید این عمل را با انگیزه الهى و نیت خیرخواهانه انجام داده است.
از اینجا روشن مى شود كه دایره حسن ظن و سوءظن بسیار وسیع و گسترده است و نه تنها در عبادات بلكه در مسائل اجتماعى، اخلاقى، اقتصادى و سیاسى نیز جارى مى شود. و هنگامى كه این دو واژه درباره خداوند به كار رود، منظور از حسن ظن آن است كه به وعده هاى الهى امیدوار باشد، وعده رزق و روزى، وعده یارى كردن یارانش، وعده پیروزى مجاهدان، وعده آمرزش گناهان و مانند اینها. و معنى سوء ظن آن است كه به هنگام بروز مشكلات نسبت به وعده هاى الهى متزلزل شود، وهنگام پیش آمدن امتحانات دشوار در مسائل مالى و غیر آن، وعده هاى خداوند را فراموش كرده رو به گناه آورد.

منبع: http://www.askdin.com/showthread.php?t=4981

به نام خدا
سلام
باتشکر از شما بزرگوار
ایا سوءظن گناه است؟گاهی وقتها ناخوداگاه نیات بدی به ذهن ادمی خطور میکند که همان سوءظن هست برای رهایی از ان چه باید کرد؟

در یكی دو جلسه بعدی با توجه به رواباتی كه از اهل بیت عصمت و طهارت در مذمت سو ظن می آوریم به این نتیجه خواهیم رسید كه سو ظن تفكری اشتباه و مذموم است ولی اینكه آی گناه است یا خیر بسته به این دارد كه آیا تعریف ما از گناه یك "عمل" باشد و یاافكار بد را هم به پای گناه می نویسند كه خود یك بحث مفصلی دارد.

به هر حال در جلسات بعدی به پاسخ این سوالات خواهیم رسید

بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: حسن ظن و سوء ظن
جلسه دوم: سو ظن (روایات وارده)

سوءظن در روایات اسلامى


نكوهش از سوء ظن به عنوان یكى از بدترین و زشت ترین رذائل اخلاقى در روایات اسلامى بازتاب گسترده اى دارد. به عنوان نمونه به روایات زیر توجه فرمایید:
1ـ در حدیثى از پیامبر اكرم(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: «اِیّاكُمْ وَ الظَّنُّ فَاِنَ الْظَنَّ اَكْذَبُ الْكِذْبِ; از گمان بد بپرهیزید كه گمان بد، بدترین نوع دروغ است».(1)
2ـ در حدیث دیگرى از همان حضرت مى خوانیم: «اَنَّ اللّهَ حَرَّمَ مِنَ الْمُسْلِمِ دَمَهُ وَ مالُهُ وَ عِرْضُهُ وَ اَنْ یَظُنَّ بِهِ السُّوءِ; خداوند خون و مال و آبروى مسلمانان را بر یكدیگر حرام كرده و همچنین گمان بد درباره آنها».(2)
3ـ در حدیث تكان دهنده اى از على(علیه السلام) مى خوانیم: «لا اِیْمانَ مَعَ سُوءِ ظَنٍّ; كسى كه سوء ظن دارد ایمان ندارد».(3)
این تعبیر ممكن است اشاره به سوءالظن نسبت به مردم یا نسبت به خدا و یا هردو بوده باشد.
4ـ در حدیث دیگرى از همان حضرت مى خوانیم: «اِیّاكَ اَنْ تُسِیىءَ الظَنَّ فَاِنَّ سُوءَالظَّنِ یُفْسِدُ الْعِبادَةَ وَ یُعَظِّمُ الْوِزْرَ; از سوء ظن بپرهیز چرا كه سوء ظن عبادت را فاسد، و پشت انسان را از بار گناه سنگین مى كند».(4)
5ـ در حدیث دیگرى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى خوانیم: «سُوءُ الظَّنِ بِالُْمحْسِنِ شَرُّالاِْثْمِ وَ اَقْبَحُ الظُّلْمِ; بدگمانى نسبت به افراد نیكوكار بدترین گناه و زشت ترین ستمگرى است».(5)
6ـ ونیز از همان حضرت روایت شده است كه فرمود: «سُوءُ الظَّنِ یُفْسِدُ الاُْمُورَ وَ یَبْعَثُ عَلَى الشُّرُورِ; سوءظن كارها را به فساد مى كشد و سبب انواع شر مى شود».(6)
7ـ واز همان امام بزرگوار نقل شده است كه فرمود: «شَرُّ النّاسِ مَنْ لایَثِقُ بِاَحَد لِسُوءِ ظَنِّهِ وَ لایَثِقُ بِهِ اَحَدٌ لِسُوءِ فِعْلِهِ; بدترین مردم كسى است كه به خاطر سوءظن به هیچ كس اعتماد ندارد، و به خاطر اعمال بدش كسى به او اعتماد نمى كند».(7)
8ـ در نهج البلاغه نیز مى خوانیم: «لاتَظُنَّنَّ بِكَلِمَة خَرَجَتْ مِنْ اَحَد سُوءً وَ اَنْتَ تَجِدُ لَها فِى الْخَیْرِ مُحْتَمَلا (مَحْمِلا); هر سخنى كه از دهان كسى خارج مى شود، گمان بد نسبت به آن مَبر، در حالى كه مى توانى آن را حمل بر صحیح كنى».(8)
9ـ در حدیث دیگرى از امام امیرمؤمنان على(علیه السلام) آمده است: «وَاللّهِ ما یُعَذِّبُ اللّهُ سُبْحانَهُ مُؤمِناً بَعْدَ الاِْیمانِ اِلاّ بِسُوءِ ظَنِّهِ وَ سُوءِ خُلْقِهِ; به خدا سوگند خداوند سبحان مؤمنى را بعد از ایمان عذاب نمى كند، مگر به خاطر سوء ظن و بداخلافى او».(9)
ونیز در حدیث دیگرى از همان امام بزرگوار مى خوانیم: «مَنْ غَلَبَ عَلَیْهِ سُوءُ الظَنِّ لَمْ یَتْرُكْ بِیْنَهُ وَ بَیْنَ خَلیل صُلْحاً; كسى كه سوءظن بر او غالب شود هرگز میان او و دوستانش صلح و صفا برقرار نخواهد شد».(10)


1. وسائل الشّیعه، جلد 18، صفحه 38 (حدیث 42)، بحارالانوار، جلد 72، صفحه 195.
2.المحجّة البیضاء، جلد 5، صفحه 268.
3.غررالحكم، جلد 6، صفحه 362.
4.همان مدرك، جلد 2، صفحه 308.
5.همان، جلد 4، صفحه 132.
7.غررالحکم، صفحه 132، حدیث 5575.
8.غررالحکم، صفحه 178.
9. نهج البلاغه، كلمات قصار،حدیث 360، بحارالانوار، جلد 71، صفحه 187.
10. غررالحكم، جلد 6، صفحه 244، حدیث 10140.
11. غررالحكم، جلد 5، صفحه 406.




سركار خانم گلها سوالی مطرح كرده بودند كه آیا سو ظن گناه است؟


باتوجه به روایات بالا معلوم می شودكه سو ظن از دید معصومین سلام الله علیهم امری مذموم و ناپسند است. ولی از آنجا كه عقاب و جزای الهی باتوجه به اعمال ما و نه افكار ما رقم می خورد به این نتیجه می رسیم كه چون سوء ظن "فعل" نیست عقابی ندارد ولی نكته دقیقی در این بین هست و آن اینكه درصورت نهادینه شدن این صفت در روح و جان انسان توفیق عمل صالح خود بخود سلب و انگیزه ارتكاب گناهان (كه عقاب الهی برایشان مقدر شده) بالا می رود.
بعبارتی سوء ظن زمینه ای برای ارتكاب به گناه می باشد.

سلام

باتشکر از پاسخ جامع شما

پس به این نتیجه رسیدیم که سوءظن به خودی خود گناه نیست تا زمانیکه اون نیت عملی نشه

مثلا من وقتی یک فکر بد به ذهنم خطور کرد بجای میدان دادن به ان از شر ان به خدا پناه ببریم

درمرحله بعد ان را به فکر خوب تبدیل کنم

با یک کاروان رفته بودیم جایی بعد تو سفر بین دوتا همسفرامون دعوا درگرفت

بعد که دوستان میانجی گردن واین دو رو از هم دور کردن یکی از طرفین دعوا نگاه کرد موبایلش تو کیفش نیست تو ذهن خطور کرد اون یکی برداشته من کنارش بودم وقتی به زبون اورد گفتم ببین فلانی همراهم برداشته

گفتم :اول کیفت رو با دقت ببین اگر نبود میریم دنبالش میگردیم

خوب که کیفش رو بررسی کرد دید موبایل پیش خودشه

خب این فکر بد درباره همسفری تازمانیکه به زبون نیاورده بود گناه نیست همینکه به زبون اورد وبدون مدرک دوستش رو متهم کرد میشه گناه

منتظر ادامه مطالب خوب شما هستیم

ممنو سركار خانم گلها

درسته درباره مطلبی كه در بالا گفته اید بهتر دیدم این جلسه را به آثار و پیامدهای شوم سو ظن بپردازیم:

بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: حسن ظن و سوء ظن
جلسه سوم: سو ظن (آثار و پیامدهای سو ظن)

پیامدها و آثار شوم سوءظن

گسترش دامنه سوء ظن در جوامع بشرى، آثار بسیار زیانبار و نامطلوبى دارد كه به طور اجمال بر كسى پوشیده نیست، ولى در توضیح آن، جهات ذیل قابل توجه است:
الف) از میان رفتن «اعتماد» كه مهمترین سرمایه جامعه است، به خاطر گسترش سوء ظن از مهمترین آثار سوء این رذیله اخلاقى مى باشد كه در اخبار گذشته نیز به آن اشاره شده بود، از جمله این كه مى فرمود: «بدترین مردم كسى است كه به خاطر سوءظن به هیچ كس اعتماد ندارد، و به خاطر اعمال بدش كسى به او اعتماد نمى كند».
در جامعه اى كه بى اعتمادى حكمفرما است، همدلى، همكارى و تعاون وجود ندارد و آثار و بركات زندگى دسته جمعى از میان مى رود.
در حدیثى از امام على(علیه السلام) مى خوانیم: «مَنْ سائَتْ ظُنُونُه اِعْتَقَدَ الْخِیانَةَ بِمَنْ لا یَخُونُه; كسى كه بدگمان باشد نسبت به كسى كه به او خیانتى نكرده بدبین مى شود و او را خائن مى پندارد».(1)
ب) سوءظن آرامش جامعه را بر هم مى زند، همان گونه كه آرامش روح صاحبان این رذیله اخلاقى را بر هم مى زند، كسى كه سوءظن دارد، از همه وحشت دارد و گاه تصور مى كند كه همه بر ضد او گام بر مى دارند و دائماً باید حالت دفاعى به خود بگیرد.
ج) اضافه بر این در بسیارى از موارد به دنبال سوءظن خود حركت مى كند و حادثه مى آفریند، و گاه حتى به خون ریزى منتهى مى شود. مخصوصاً در مواردى كه افراد، سوءظنّى به نوامیس خود پیدا كنند، یا گمان كنند كه دیگران در پى اموال یا نوامیس آنها هستند، به گونه اى كه مى توان گفت عامل اصلى بسیارى از پرونده هاى جنایى سوءظن هاى بیجا است كه بى گناهان را هدف گیرى كرده است.
به همین دلیل در روایات گذشته از على(علیه السلام) خواندیم كه مى فرمود: «سُوءُالظَّنِّ یُفْسِدُ الاُْمُورَ وَ یَبْعَثُ عَلَى الشُّروُرِ; سوءظن كارها را به فساد مى كشد و مردم را به انواع بدى ها وادار مى كند».
و از این مهمتر این است كه در بسیارى از موارد بر اثر سوءظن مرتكب جنایات مى شوند، زمانى از اشتباه خود با خبر مى گردند كه كار از كار گذشته، به همین دلیل احساس گناهكارى شدیدى به آنها دست مى دهد كه گاه آنها را تا سر حد جنون مى كشاند.
به عنوان نمونه به ماجرایى مى توان اشاره كرد كه براى یكى از پزشكان روانى واقع شده بود كه به هنگام بازدید از تیمارستانى به فرد مجنونى برخورد كرد كه مرتب كلمه دستمال را تكرار مى كرد، هنگامى كه پیگیرى نمود به اینجا رسید كه عامل جنون او این بوده است كه روزى در كیف همسرش دستمالى را مى بیند كه محتوى ادكلن و بعضى از هدایاى مناسب مردان است، بلافاصله نسبت به همسرش بدبین مى شود كه با مرد بیگانه اى ارتباط دارد، و بدون تحقیق بیشتر همسر خود را بر اثر خشم زیاد به قتل مى رساند، بعد كه دستمال را باز مى كند كاغذى در آن مى بیند كه روى آن نوشته است این هدیه را براى سال روز تولد شوهرم گرفته ام، ناگهان شوك شدیدى به او دست مى دهد و دیوانه مى شود و مرتب به یاد آن دستمال مى افتد.

سوءظن در واقع یك ظلم آشكار است، چرا كه افراد بى گناه را در منطقه فكر خود هدف انواع تیرهاى تهمت قرار مى دهد، و اگر آثار عملى بر آن بار كند، مرتكب ظلم هاى بیشتر مى شود، روى این جهت در احادیث گذشته از على علیه السلام خواندیم كه مى فرمود: بدگمانى بدترین ظلم ها است.

سوءظن سبب مى شود كه انسان به سرعت دوستان خود را از دست بدهد، حتى نزدیكانش او را تنها بگذارند، و این وحشتناك ترین غربت است چرا كه هیچ انسان با شخصیتى حاضر نمى شود با كسى معاشرت كند كه اعمال نیك او را با بدگمانى تفسیر كند و او را به هر كار خلافى متهم سازد.  از امیرمؤمنان على(علیه السلام) روایت است كه  مى فرمایند: كسى كه سوءظن بر او غالب شود، راه صلح و صفا میان او و دوستانش را مى بندد.

سوءظن، عبادت انسان را فاسد مى كند و پشت انسان را از بار گناه سنگین مى نماید.
اگر منظور از سوءظن در این روایت، سوءظن به پروردگار باشد علت فساد عبادت روشن است. و اگر نسبت به مردم باشد (همان گونه كه ذیل روایت گواهى مى دهد) به خاطر آن است كه در بسیارى از موارد به دنبال سوءظن انسان مرتكب تجسّس، و به دنبال تجسّس مرتكب غیبت و گاه تهمت مى شود، و مى دانیم غیبت و تهمت یكى از اسباب عدم قبولى عبادت است.
ز) سوءظن چون یك تفكر انحرافى است تدریجاً در سایر افكار انسانى نیز اثر مى گذارد، و تحلیل هاى او نیز از حوادث نادرست مى شود، و از رسیدن به واقعیت ها كه زمینه پیشرفت و موفقیت است باز مى ماند. در حدیثى از امیرمؤمنان على(علیه السلام)چنین نقل شده است كه فرمود " :مَنْ ساءَ ظَنُّهُ ساءَ وَهْمُه; كسى كه سوء ظن داشته باشد تفكر او خراب مى شود".

سلام
ینی نمیشه گفت که سوظن یه جور تهمت زدن ولی در ذهن هست؟
یا فرق داره؟
من براهمین فکر میکردم و میکنم که گناه ه !

سلام
اول از آقای نیری تشکر میکنم بابت این کلاس اخلاق
به نظر من مادامی که باز ذهن خارج نشه و به تهمت و غیبت تبدیل نشه گناهی نداره

ما استنادمون و اساس نتیجه گیریمون بر این اساس بود كه كار نكرده عقاب ندارد. یعنی فكر گناه كیفر ندارد و عمل گناه است كه مستوجب درج در پرونده اعمال انسان است. 

بااین فرض نمی توان سوء ظن را گناهی دانست كه در پرونده اعمال ما آدمها درج شود و بعدا بخاطرش بازخواست بشویم .

اما همانطور كه در بحث جلسه دوم به آثار و نتایج سو ظن پرداخته شد سوء ظن می تواند زمینه ساز گناهانی مثل تهمت باشد. 

نگاه كنین اگر ما با دید شرعی و فقهی به مسئله نگاه كنیم قائدتا سوء ظن  گناه نیست ولی اگر از دید معرفتی و اخلاقی نگاه كنیم باید از آن شدیدا پرهیز كرد. مسلما انسانی كه برای رسیدن به كمالات معنوی كمر همت بسته خط قرمزش با كسی كه می خواهد در حد شرع (حرام و حلال) قدم بردارد فرق می كند.

وادی اخلاق خیلی سخت تر و مسیرش تنگ تر از حدود فقهی و شرعی است.