تبیان، دستیار زندگی

به نام خدا و سلام

ممنون از شما با ابت ثبت این مطلب
در تکمیل این مبحث این مطلب را هم بخوانید

رسول خدا(ص) فرمود: «الصبر ثلاثةٌ: صبرٌ عند المصیبة و صبرٌ علی الطاعة و صبرٌ عن المعصیة»
در این روایت رسول خدا(ص) صبر را به سه دسته تقسیم كرده و فرمودند:
دستة اوّل، صبر بر مكروهات و مصایب است؛ چنان‌كه خدا در قرآن فرموده: «و لنبلونّكم بشیءٍ من الخوف و الجوع و نقصٍ من الاموال و الانفس و الثّمرات و بشّر الصّابرین؛ هر كسی در دنیا به نوعی مورد آزمایش و امتحان الهی قرار می‌گیرد و كسی را نمی‌توان یافت كه گرفتار نشود، بنابراین صبر در مشكلات، مرحلة اوّل صبر است».2

دستة دوم، صبر بر طاعت است؛ یعنی انسان در مقابل امتثال اوامر الهی صبور و بردبار باشد. حضرت امیر(ع) در این بخش خیلی صبر و تحمّل كرد، به این معنا كه رفته پشت سر مخالفانش نماز خواند و گاهی هم در دستگاه آنها می‌نشست و شب و روز با اینها روبه‌رو می‌شد. امام حسن(ع) صلح كرد و این برایش چقدر سخت بود، شاید مرگ آسان‌تر و بهتر از این صبر بود، ولی ایشان موظّف به صبر بودند.

معروف است كه به مرحوم آخوند خراسانی گفتند كه به این آقا كه پول دادید به شما ارادتی ندارد، فرمود: این پول كه در جیب من است شرط انفاق آن، ارادت به من نیست، بلكه پول بیت‌المال است و این هم بندة خداست، حالا به ما فحش بدهد یا برای ما صلوات بفرستد!
صبر بر طاعت، گاهی به مراحلی می‌رسد كه از صبر بر گرفتاری‌های دنیوی سخت‌تر است، امر به معروف و نهی از منكر گاهی به جایی می‌رسد كه حرج به وجود می‌آورد و اجرایش شجاعت و جرئت می‌خواهد، صبر می‌خواهد.

منظور این است كه گاهی انسان در مقام انجام وظیفه با مشكلاتی رو به رو می‌شود كه صبر و تحمّل می‌خواهد. حالا یك واجبی مثل نماز خواندن كه بالاخره خیلی مشكل نیست، ولی قیام عاشورا برای امام حسین(ع) یك امتحان الهی بوده كه صبر عظیمی را می‌طلبید.
مرحلة سوم و بالاترین مرحله از صبر، صبر بر معصیت است كه انسان در برابر حرام ایستادگی كند و بگوید چون حرام است من انجام نمی‌دهم. این حرام ممكن است مال باشد یا شهوات نفسانی، مقام و ریاست.

هر كسی از یك گوشة دنیا خوشش می‌آید و تا انسان خودش را امتحان نكند، خیال می‌كند كه تهذیب شده است، ولی وقتی كه مرحلة عمل می‌رسد، می‌بیند كه نمی‌تواند تحمّل كند. بیشتر انسان‌ها در برابر فقر و گرفتاری طغیان نمی‌كنند، ولی وقتی خدا مقام، پول و صحّت بدن بدهد، آن وقت خیلی مهم و سخت است كه خودش را سالم بدارد. یكی از دوستان می‌گفت: من خودم دیدم كه وقتی طلبه‌ای، دست مرحوم آقای بروجردی را بوسید، آن مرجع هم دست آن طلبه را بوسید. یا نقل است كه طلبه‌ای آمد خدمت مرحوم آیت‌الله سیّد محمّد تقی خوانساری و گفت: آقا شما «ولا الضّالّین» را قرائت كنید! آن طلبه می‌خواست بداند كه آیا آقا درست تلفظ می‌كند یا خیر!! آقا قرائت فرمودند، آن طلبه گفت: نشد. آقا دوباره تكرار كردند و تا سه مرتبه این عمل صورت گرفت! سرانجام آن طلبه گفت: حالا درست و صحیح شد!! آن مرجع عظیم‌الشأن فرمود: «خدا توفیقت بدهد»؛ مثلاً دعا كرد كه موفّق باشید. امّا حالا اینكه بگوید تو بچّه طلبه هستی، چرا به من اعتراض می‌كنی، نه این‌طور نیست. منظورم این است كه انسان در مقام انجام وظیفه، كارهایش نباید دل بخواهی باشد. واقعاً در بعضی از موقعیت‌ها صبر و تحمّل خیلی سخت است كه باید لطف خدا دستمان را بگیرد و حفظ كند. «الهی لاتكلنی إلی نفسی طرفه عین ابداً».

قرآن فرموده است: «انّ النّفس لأمّارةٌ بالسّوء إلّا ما رحم ربّی»؛3 پناهنده شدن به خدا، یك تعارف نیست، بلكه انسان همیشه باید خودش را در پناه خدا قرار دهد.

پی‌نوشت‌ها:

٭ برگرفته از: افق حوزه‌، شمارة 218.
1. كافی، ج 2، ص 92.
2. سورة بقره (2)، آیة 155.
3. سورة یوسف (12)، آیة 53.