تبیان، دستیار زندگی

به امام على علیه السلام خبر رسید معاویه تصمیم دارد با لشکر مجهز به سرزمین هاى اسلامى حمله کند.

على علیه السلام براى سرکوبى دشمنان از کوفه بیرون آمد و با سپاه مجهز به سوى صفین حرکت کردند. در سر راه به شهر مدائن (پایتخت پادشاهان ساسانى) رسیدند و وارد کاخ کسرى شدند.

حضرت پس از اداى نماز با گروهى از یارانش مشغول گشتن ویرانه هاى کاخ انوشیروان شدند و به هر قسمت کاخ که مى رسیدند کارهایى را که در آنجا انجام شده بود به یارانش توضیح مى دادند به طورى که باعث تعجب اصحاب مى شد و عاقبت یکى از آنان گفت:

یا امیرالمۆمنین! آنچنان وضع کاخ را توضیح مى دهید گویا شما مدتها اینجا زندگى کرده اید!

در آن لحظات که ویرانه هاى کاخها و تالارها را تماشا مى کردند، ناگاه على علیه السلام، جمجمه اى پوسیده را در گوشه خرابه دید، به یکى از یارانش فرمود: او را برداشته و همراه من بیا!

سپس على علیه السلام بر ایوان کاخ مدائن آمد و در آنجا نشست و دستور داد طشتى آوردند و مقدارى آب در طشت ریختند و به آورنده جمجمه فرمود:
آن را در طشت بگذار.

وى هم جمجمه را در میان طشت گذاشت. آنگاه على علیه السلام خطاب به جمجمه فرمود:
اى جمجمه! تو را قسم مى دهم، بگو من کیستم و تو کیستى؟

جمجمه با بیان رسا گفت: تو امیرالمۆمنین، سرور جانشینان و رهبر پرهیزگاران هستى و من بنده اى از بندگان خدا هستم.
على علیه السلام پرسید حالت چگونه است؟

جواب داد:
یا امیرالمۆمنین! من پادشاه عادل بودم، نسبت به زیر دستان مهر و محبت داشتم، راضى نبودم کسى در حکومت من ستم ببیند، ولى در دین مجوسى (آتش پرستى) به سر مى بردم. هنگامى که پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله و سلم به دنیا آمد کاخ من شکافى برداشت، آنگاه به رسالت مبعوث شد. من خواستم اسلام را بپذیرم ولى زرق و برق سلطنت مرا از ایمان و اسلام بازداشت و اکنون پشیمانم.

اى کاش که من هم ایمان مى آوردم و اینک از بهشت محروم هستم و در عین حال به خاطر عدالت از آتش دوزخم هم در امانم.

واى به حالم! اگر ایمان مى آوردم من هم با تو بودم. اى امیرالمۆمنین و اى بزرگ خاندان پیامبر!
سخنان جمجمه پوسیده انوشیروان به قدرى دل سوز بود که همه حاضران تحت تأثیر قرار گرفته با صداى بلند گریستند.

منبع: بحارالانوار، ج ۴۱، ص ۲۴؛ نقل از داستانهاى بحارالأنوار، ج ۳، ص ۵۶.

«إنَّما وَلیُّکُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلوةَ وَ یُؤتُونَ الزَّکوةَ وَ هُم راکِعُونَ؛ سرپرست و رهبر شما تنها خدا است، و پیامبر او و آنها که ایمان آورده اند و نماز را بر پا می دارند و در حال رکوع زکات می پردازند.»۱

شأن نزول آیه شریف ولایت:
ابوذر می گوید: روزی از روزها رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم در مسجد نماز می خواند، سائلی وارد مسجد شد و از مردم تقاضای کمک کرد، ولی کسی چیزی به او نداد، او دست خود را به آسمان بلند کرد و گفت: خدایا! تو شاهد باش که من در مسجد رسول تو، تقاضای کمک کردم ولی کسی جواب مساعد به من نداد، در همین حال حضرت علی علیه السّلام که در حال رکوع بود، با انگشت کوچک خود اشاره کرد، سائل نزدیک آمد و انگشتر را از دست آن حضرت بیرون آورد.

پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم که در حال نماز بود، این جریان را مشاهده کرد. هنگامی که از نماز فارغ شد، سر به سوی آسمان بلند کرد و چنین گفت: خداوندا! برادرم موسی از تو تقاضا کرد که روح او را وسیع گردانی و کارها را بر او آسان سازی و گره از زبان او بگشائی تا مردم گرفتار، او را درک کنند و نیز موسی درخواست کرد هارون را که برادرش بود، وزیر و یاورش قرار دهی و به وسیله ی او، نیرویش را زیاد کنی و در کارهایش شریک سازی، خداوندا! من محمّد پیامبر و برگزیده ی تو هستم، سینه ی مرا گشاده کن و کارها را بر من آسان ساز، از خاندانم علی را وزیر من گردان تا به وسیله ی او، پشتم قوی و محکم گردد.

ابوذر می گوید: هنوز دعای پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم پایان نیافته بود که جبرئیل نازل شد و به پیامبرش گفت: بخوان. پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: چه بخوانم؟ گفت: بخوان «إنَّما وَلیُّکُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلوةَ وَ یُؤتُونَ الزَّکوةَ وَ هُم راکِعُونَ؛ سرپرست و رهبر شما، تنها خدا است، و پیامبر او و آنها که ایمان آورده اند و نماز را برپا دارند و در حال رکوع زکات می پردازند.

منبع:
۱. سوره مائده، آیه ۵۵.
۲. گلچینی از گلستان محمّدی، ص۷۲-۷۳.