تبیان، دستیار زندگی

برگرفته از:http://www.farazeandishe.ir/?q=node/1567 

صدا‌و‌سیما به شمال می‌رود، آموزش‌و‌پرورش به جنوب!

در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات، رسانه‌های جمعی و به خصوص شبكه‌های تلویزیونی تأثیر زیادی روی جوامع بشری و به خصوص كودكان، نوجوانان و جوانان دارند...

در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات، رسانه‌های جمعی و به خصوص شبكه‌های تلویزیونی تأثیر زیادی روی جوامع بشری و به خصوص كودكان، نوجوانان و جوانان دارند و با توجه به نقش بی‌دلیل رسانه‌ها در فرهنگسازی، تمام كشورها تلاش دارند تا با تقویت و راه‌اندازی شبكه‌های مختلف، اهداف سیاسی، اقتصادی و آموزشی خود را پیش ببرند. از طرف دیگر یكی از مهم‌‌ترین شیوه‌های انتقال فرهنگ ملی، خود از طریق مسائل آموزشی است و اصولاً آموزش، كلید شكوفایی تمامی مسائل همچون اقتصاد، سیاست، فرهنگ، ورزش و... است و بدون آموزش اهداف یك كشور نمی‌تواند محقق شود و بر همین اساس در تمامی كشورهای جهان روی امر مهم آموزش و پرورش رسمی توجه جدی صورت می‌گیرد.

 بدین ترتیب می‌توان گفت آموزش و پرورش و صدا و سیما یك روح در دو كالبدند و در بسیاری از كشورها یك یا چند شبكه محلی، ملی و ماهواره‌ای به امر آموزش و پرورش رسمی با همكاری وزارت آموزش و پرورش اختصاص داده شده است و در آن برنامه‌هایی چون فیلم‌ها و سریال‌های خانوادگی با رویكرد تربیتی و آموزشی برای تمام افراد جامعه، طنزهای تربیتی، مستند‌های آموزشی، میزگرد‌های مسائل روز آموزش و پرورش یا حتی میزگردهایی با محوریت آموزش خانواده و... پخش می‌شود و گفتنی است كه این شبكه‌ها بیشترین مخاطب را به خود اختصاص داده است، اما در كشور ما به رغم فعالیت‌های صورت گرفته در صدا و سیما و آموزش و پرورش هنوز حلقه ارتباط بین صدا و سیما و آموزش و پرورش تعریف نشده است و دشمنان می‌توانند از این خلأ سوءاستفاده كنند و بسیاری از فرهنگ‌های غلط را بین خانواده‌های ایرانی و كودكان و نوجوانان گسترش دهند.

متأسفانه با وجود شبكه‌های متعدد ماهواره‌ای و تلویزیونی در صدا و سیما، هنوز مسئولان رسانه ملی به این جمعبندی یا ضرورت نرسیده‌اند كه در رسانه ملی ایران نیز همانند كشورهایی چون تاجیكستان، قطر، مصر، تركیه و... یك یا چند شبكه از شبكه‌های تلویزیونی خود را به آموزش و پرورش اختصاص دهند و چه بسا ایجاد این ارتباط موجب شود كه تهیه‌كنندگان برنامه‌ها در عوض تولید طنزهایی كه بعضاً جز ناهنجاری و رفتارهای زشت چیز دیگری به جامعه و كودك و نوجوان نمی‌آموزد یا جامعه فرهیخته معلمان و شخصیت والای آنان را همچون سریال‌های نوروزی پخش شده در سال 89 زیر سؤال می‌برد، همكاری مشتركی را برای تقویت هویت ملی نسل آینده آغاز كنند. همچنین این گلایه متوجه مسئولان وزارت آموزش و پرورش نیز هست كه اگر صدا و سیما در این زمینه پیش قدم نشده است، باید وزارت آموزش و پرورش به یاری رسانه ملی بشتابد. متأسفانه باید اذعان كرد كه سالیان سال است وزارت آموزش و پرورش عمده توان خود را مصروف حقوق معلمان و حق سنوات بازنشستگان و مسائل مالی كادر خود می‌كند و فرصت چندانی برای ایجاد تحول در برنامه‌های تربیتی ندارد و رسانه‌های جمعی نیز به جای پرداختن به مسائل مهم آموزش و پرورش، دنباله رو وزارت آموزش و پرورش شده‌اند و تنها در زمینه‌های مالی جریان‌سازی و خبررسانی می‌كنند.

ایجاد شبكه ماهواره‌ای فارسی زبان كودك و نوجوان توسط اسرائیل

علی زارعان به عنوان یك صاحبنظر در عرصه صدا و سیما معتقد است كودك تحت تأثیر سه عنصر آموزشی خانواده، مدرسه و رسانه قرار دارد.

وی ادامه می‌دهد: اگر هر كدام از این نهاد‌ها در جهتی حركت كنند، كودك دچار پارادوكس می‌شود و اگر قرار باشد شخص در تضاد رشد كند، تمامی جامعه دچار آشوب می‌شود و نهاد آموزش شكننده می‌شود، اما اگر این سه نهاد همسو باشند، دراین صورت هم فرآیند فرهنگ‌پذیری سرعت پیدا می‌كند و هم نهاد مدرسه تقویت می‌شود.

مدیر گروه كودك و نوجوان شبكه تهران با اشاره به قرینه‌های همكاری این نهاد‌ها با یكدیگر می‌گوید: در كشور مصر شبكه مخصوص آموزش و پرورش با همكاری آموزش و پرورش و صدا و سیمای مصر راه‌اندازی شده است كه وظیفه آن حمایت از آموزش رسمی كشور است یا در تاجیكستان شبكه بهارستان، در عراق و دو شبكه توسط شیعیان عراق و كردهای عراق و در تركیه دو شبكه مخصوص امر آموزش كودك و نوجوان وجود دارد. تمام شبكه‌هایی كه در این راستا در جهان به وجود آمده اند، با هدف كمك به فرآیند رشد ایجاد شده‌اند و رسالت صدا و سیما كمك به فرآیند رشد كودك است.

وی در ادامه می‌افزاید: اگر قبول كنیم كه صدا و سیما رسالت یاد شده را نسبت به مخاطب كودك و نوجوان دارد و آموزش وپرورش هم فرآیند رشد را در تمام ابعاد كاری خود قرار داده است، به این نتیجه می‌رسیم كه این دو نهاد باید به هم اتصال داشته باشند و نه صرفاً همكاری. این صاحبنظر تزاحم بین سه نهاد فوق الذكر را امری نگران‌كننده عنوان و بیان می‌كند: تزاحم عامل خطرناكی در بین این سه نهاد محسوب می‌شود، زیرا اگر كودك در مدرسه سخنی را بشنود كه در رسانه و خانواده این امر تأیید نشود، كودك را باید به آن صندلی تشبیه كرد كه سه پایه آن برداشته شده است و قطعاً این فرآیند موجب سقوط او خواهد شد. زارعان خاطرنشان می‌كند: چون كششی از سوی آموزش و پرورش وجود نداشته، كوششی از صداو سیما نیز دیده نشده است. من نمی‌خواهم یكی از این دو نهاد را مقصر عنوان كنم، اما هر دو نهاد به‌طور كامل به وظیفه خود عمل نكرده‌اند و باید یك فرصت طلایی به وجود آید تا این دو نهاد اهداف خود را تعریف كنند و به یكدیگر نزدیك شوند.

وی با اشاره به ضرورت وجود شبكه مخصوص آموزش و پرورش در صدا و سیما می‌افزاید: آموزش رسمی ذاتاً خوشایند نیست و همراه با الزام است. 90 درصد كودكان و نوجوانان دوست دارند تفریح كنند، اما الزام زندگی درست، اجباری است و اجبار برای این قشر یعنی محدودیت. تلویزیون جزو لذت‌های مطلوب برای كودكان و نوجوانان محسوب می‌شود و اگر آموزش و پرورش الزام آموزشی را با لذت‌های بصری همراه كند از تلخی ذاتی آموزش كاسته می‌شود.

وی اضافه می‌كند: آیا تا به حال آموزش و پرورش گامی به جلو گذاشته است تا در ارتباط با برنامه‌های تابستانی دانش‌آموزان در صدا و سیما با این مركز مذاكره كند و به صدا و سیما طرح، برنامه و راهكار ارائه دهد كه صدا و سیما بهتر است چه برنامه‌هایی را در ایام تابستان پخش كند تا آموزش و پرورش اول مهر پویا‌تر باشد؟ جواب تمام این سؤال‌ها منفی است و من در مدت 15 سالی كه در گروه كودك و نوجوان صدا و سیما هستم، به یاد ندارم كه آموزش و پرورش گام كوچكی برداشته باشد.

زارعان تصریح می‌كند: صدا و سیما نهادی است كه پاسخگوی تمام دستگاه‌هاست و فرصت پرداختن به آموزش رسمی را ندارد ولی آموزش و پرورش این زمان رادر اختیار دارد. متأسفانه در كشور ما رفتارهای هماهنگ و همسو نداریم و رفتارهای تك بعدی رواج بیشتری دارد، اما اگر قرار است رفتارهای همگن و دانش‌آموز محور طراحی كنیم، مسیری كه مسئولان آموزش و پرورش طی كرده‌اند و در حال طی كردن هستند، مسیر صحیحی نیست و غفلت از رسانه‌ها مسئله كوچكی نیست و لازم است آموزش و پرورش از نهاد تلویزیون برای رساندن پیام‌های خود به والدین بیشترین استفاده را بكند.

پشتیبانی مجلس از طرح ایجاد

شبكه آموزش و پرورش در صدا و سیما

عفت شریعتی، نماینده مجلس و پژوهشگر صداو‌سیما با اشاره به جایگاه معلم در صدا و سیما می‌گوید: معلم متأسفانه جایگاه تعریف شده‌ای در رسانه ملی ندارد و مگر براساس ضرورت صدا و سیما تشخیص دهد تا برنامه‌ای آن هم به مناسبت روز یا هفته‌ای خاص چون روز معلم، تهیه كند. مسئله معلم در صدا و سیما مسئله بسیار مهمی است كه آنچنان كه باید و شاید به آن پرداخته نشده است و در دوران ناتوی فرهنگی اگر از منظر تعلیم و تربیت نگاه كنیم، طبیعتاً نقش معلم، محوری است. وی ادامه می‌د‌هد: این نقش محوری اگر قرار است در حاشیه مطرح شود، كارساز نخواهد بود حتی در سریال‌ها، فیلم‌ها و طنزها گاهی شأن معلم نیز رعایت نمی‌شود، اما اگر تعلیم و تربیت از منظر معلم در رسانه عنوان شود، این موضوع ساز و كار خود را می‌طلبد و قطعاً تأثیرگذاری دو چندان خواهد داشت.

نماینده مردم مشهد و كلات در مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سؤال كه معلم باید چه جایگاهی در صدا و سیما داشته باشد، اظهار می‌دارد: متأسفانه تاكنون تعلیم و تربیت به عنوان مهم‌ترین هدف وارد رسانه ملی نشده و این غفلت است و اثراتی كه در جامعه از ناهنجاری‌های اجتماعی، رفتاری و اخلاقی مشاهده می‌كنیم، به این دلیل است كه رسانه ملی نیامده است از منظر تعلیم و تربیت مسائل را مورد تحلیل قرار دهد.

وی در ادامه می‌افزاید: امام(ره) صدا و سیما را یك دانشگاه معرفی كردند و حال باید دید تعلیم و تربیت در این دانشگاه رسانه‌ای در كجا قرار دارد. به نظر من جلسه‌ای در این زمینه با حضور رئیس صدا و سیما، وزرای آموزش و پرورش، علوم و فرهنگ و جمعی از مسئولان رسانه‌های مطبوعاتی كه در این زمینه صاحبنظرند، باید تشكیل شود تا راهگشای زمینه همكاری‌ها باشد. سپس تعریف شود كه معلم در رسانه ملی چه نقشی باید داشته باشد و چه اهدافی را از این موضوع دنبال می‌كنیم و طرحی را طراحی كرده و زمانبندی و ساختار برای آن تعریف كنیم تا آغاز تحولی جدی در مسائل تعلیم و تربیت را از منظر رسانه‌ای شاهد باشیم.

این مدرس دانشگاه با اشاره به ضرورت اختصاص یك شبكه مستقل به امر آموزش و پرورش در صداو سیما تصریح می‌كند: وجود این شبكه در كشور یك ضرورت محسوب می‌شود و طرح خوبی است، اما اهداف ایجاد این شبكه باید تعریف شود. در زمان طاغوت رادیو و تلویزیون برنامه‌های كودك و نوجوان نیز داشتند كه بسیار خلاصه بود. البته بد آموزی‌های خاص خود را داشت، اما قابل تفكیك بود. امروز كودك نمی‌داند چه ساعتی باید بخوابد زیرا رسانه‌ها به آن نپرداخته‌اند. در گذشته از رادیو برنامه‌ای پخش می‌شد كه پس از اتمام آن كودك احساس می‌كرد كه باید بعداز اتمام این برنامه به خواب برود.

این عضو فراكسیون فرهنگیان مجلس خاطرنشان می‌كند: مجلس آمادگی این را دارد تا در صورت ارائه طرحی از سوی آموزش و پرورش، ایجاد یك شبكه مخصوص به امر آموزش و پرورش را مصوب كند البته این موضوع نیازمند آن است كه توافق ضمنی بین آموزش و پرورش و صدا و سیما به وجود آید و نیاز همكاری بین صدا و سیما و آموزش و پرورش در هر دو دستگاه حس شود و در این صورت می‌توان با پشتیبانی مجلس، چنین طرحی را مصوب كرد.

كاهش ساعت حجم درسی دانش‌آموزان با تولید برنامه‌های آموزشی

جواد آرین‌منش، نماینده مردم مشهد و كلات در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینكه معلم الگوی شایسته اسلامی محسوب می‌شود، اظهار می‌دارد: معلم انعكاس اندیشه‌ها، گرایش‌های فكری، رفتارها و اقدامات فرهنگی و آموزشی نظام آموزش و پرورش در رسانه‌هاست و می‌تواند هدایتگر جامعه در مسیر تعالی باشد. وی ادامه می‌دهد: متأسفانه با وجود هزاران معلم فرهیخته و 12 میلیون دانش‌آموز و میلیون‌ها دانشجو، سهم تعلیم و تربیت در رسانه‌ها به‌صورت اعم و در رسانه ملی به‌صورت خاص بسیار ناچیز و اندك است. در پرداختن رسانه‌ها به ویژه رادیو و تلویزیون به موضوعات كشور هیچگونه استراتژی و توازنی وجود ندارد و سهم آموزش و پرورش بسیار ناچیز است.

رئیس كمیسیون فرهنگی مجلس تصریح می‌كند: حال آنكه كه صدا و سیما باید دانشگاه باشد و برای ارتقای آگاهی جامعه تلاش كند، آموزش و پرورش به عنوان نماد عظیم‌‌ترین سرمایه انسانی جامعه، جایگاه مناسبی در رسانه ملی نداشته است و ضرورت مقابله با ناتوی فرهنگی می‌طلبد كه سهم آموزش و پرورش و تعلیم و تربیت در جهت مقابله با این هجمه افزایش پیدا كند. مدیركل سابق فرهنگ و ارشاداسلامی خراسان‌رضوی جاذبه و كیفیت را دو عنصر مهم در برنامه‌های آموزشی رسانه‌ها عنوان و می‌كند: صدا و سیما تاكنون برنامه‌های مناسبی در زمینه آموزش تولید كرده است، اما چون به دو مقوله جاذبه و كیفیت چنانكه باید نپرداخته، جذابیت چندانی نداشته است.

مقصر آموزش و پرورش است؟

سیدرضا اكرمی، صاحبنظر فرهنگی معتقد است: صداو سیما یك دستگاه صرفاً اطلاع‌رسانی است و نه یك دستگاه آموزش و پرورشی و اگر سهم كمی از برنامه‌های صداو سیما متعلق به آموزش و پرورش است، مشكل از وزارت آموزش و پرورش است نه رسانه ملی.

ایجاد یك شبكه آموزشی فراملی و دستاوردهای آموزشی ایران

محمدرضا ملكشاهی‌راد، نماینده مردم لرستان در مجلس شورای اسلامی نیز می‌گوید: یكی از مسائلی كه باید به آن بپردازیم، انتقال درك درست از مسائل آموزش و پرورش به جامعه است. باید از نظریه‌پردازی در حوزه آموزش و پرورش پرهیز كنیم و به وحدت رویه در روش‌های اجرایی بپردازیم و نگاه آموزش‌و‌پرورش به حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و... را تبیین كنیم و مسیر درست آموزش‌و‌پرورش را متناسب با اهدافی كه به دنبال آن هستیم، مشخص كنیم.

رئیس اسبق آموزش و پرورش لرستان ادامه می‌دهد: باید فلسفه و اهداف آموزش و پرورش تدوین شود و در نتیجه نیاز است كه مباحث جدی را به رسانه ملی بكشانیم و از نظرات صاحبنظران استفاده كنیم. این نیاز وجود دارد كه خانواده وظیفه خود را در قالب آموزش و پرورش بداند كه اطلاع‌رسانی در این زمینه وظیفه رسانه است. از سویی رسانه خود جزئی از آموزش و پرورش است و نمی‌توانیم این دو ارگان را جدا از هم در نظر بگیریم.
قائم مقام اسبق صدا و سیمای استان لرستان، سهم آموزش و پرورش در رسانه ملی را بسیار ناچیز می‌داند و می‌گوید: این ضرورت احساس می‌شود كه یك شبكه در رسانه ملی به بحث آموزش رسمی بپردازد و فرصتی را برای آموزش و پرورش به وجود آورد تا خلأ‌های موجود در مدارس به دلیل كمبود امكانات و ساعت درسی را در این شبكه جبران كند و حتی این شبكه فراملی باشد تا دستاوردهای آموزشی كشورمان را به همگان عرضه كند.