فاصله تقریبی ماه از زمین 384400 كیلومتر میباشد كه یك فرد پیاده می تواند این فاصله را در مدت 11 سال بدود با این حال این فاصله در نجوم بسیار اندك است و در حقیقت ماه همین بیخ گوشمان است.
فاصله تقریبی ماه از زمین 384400 كیلومتر میباشد كه یك فرد پیاده می تواند این فاصله را در مدت 11 سال بدود با این حال این فاصله در نجوم بسیار اندك است و در حقیقت ماه همین بیخ گوشمان است.
مدار ماه به دور زمین یك دایره كامل نیست بلكه بصورت بیضی است كه زمین در گوشه ای از آن قراردارد ماه در نزدیك ترین حالت از زمین 356500 كیلومتر و در دورترین حالت 406700 كیلومتر فاصله دارد كه وقتی در دور ترین مكان قرار دارد به طور محسوسی كوچكتر از زمانی است كه در نزدیك ترین حالتش نسبت به زمین قرار دارد.از ماه و زمین به صورت سیارات دوگانه هم یاد میشود كه این به علت بزرگی ماه در مقابل سیاره خود، زمین است. از دید یك ناظر فرضی در آسمان مدار ماه به دور زمین درحال حركت به صورت یك دایره دندانه دار است.
ماه به علت نوسانات مدار خود همیشه هم در شرق طلوع و در غرب غروب نمی كند درضمن به علت حركت ماه در جهت حركت زمین ماه هر روز 50 دقیقه دیر تر از روز قبل در آسمان دیده میشود
قطر ماه 3500 كیلومتر است كه كمی بیشتر از 4/1 قطر زمین است. زمین 50 برابر ماه حجم و 81 برابر آن وزن دارد نیروی جاذبه ماه 6/1 زمین است ماه از دید ناظر زمینی درست به اندازه خورشید دیده میشود درحالی كه 400 بار از خورشید كوچكتر است علت آن است كه خورشید درست 400 بار ار ماه دورتر است.
ماه مانند اغلب اقمار شناخته شده در منظومه شمسی همیشه یك روی خود را به ما نشان میدهد علت آن است كه یك دور چرخش ماه به دور زمین درست برابر یك دور چرخشش به دور خود است كه این حالت را چرخش وابسته نامند به همین علت تا قبل از سفر های فضایی انسان فقط یك سوی ماه را دیده بود. به هر حال به علل بعضی اختلالات می توان 59 درصد سطح ماه را از روی زمین رصد كرد ولی دیدن مابقی ار روی زمین امكان پذیر نیست.
تغییر شكل ماه را كه هر شب شاهد آن هستبم فازها یا صورتهای ماه گویند.
یك دور گردش كامل ماه به دور زمین 27 روزو 7 ساعت و 43 دقیقه و 5/11 ثانیه طول میكشد با این حال به علت چرخش هم زمان زمین به دور خورشید ماه كمی عقب افتاده، این حركت از دید ما 29 روز و 12 ساعت طول میكشد.
ماه نیز مانند زمین به دور خود می چرخد همان طور كه گفتیم زمان این چرخش با زمان چرخش زمین برابر است كه در نتیجه هر نقطه از آن دوهفته مقابل خورشید قرار میگیرد این مدت زمان طولانی برای روز وشب ماه باعث میگردد دمای ماه در روز به 120 درجه سانتی گراد بالای صفر ودر شب به 150 درجه سانتی گراد زیر صفر برسد. اگر از روی ماه به زمین بنگریم متوجه می شویم كه همیشه این گوی آبی در گوشه ای از آسمان میخكوب شده و هیچ گونه حركتی ندارد.
در حقیقت این ماه نیست كه بدور زمین میگردد بلكه زمین و ماه به عنوان سیارات دوگانه هردو به دور یكدیگر میگردند. ولی چون وزن زمین 81 بار از وزن ماه بیشتر است بر طبق قوانین فیزیك مركز این دوران به سوی زمین و در حقیقت زیر پوسته آن است. وجود ماه باعث ایجاد مد در دو سوی زمین میشود كه یكی به علت جاذبه ماه و دیگری به علت نیروی گریز ایجاد شده از همین دوران است كه زمین اسیر آن شده. در این میان اگر زمین و ماه و خورشید در یك راستا قرار گیرند خورشید نیز پا به میان گذارده در این گرانش شركت می كند و ما شاهد بزرگ ترین جذر و مد ها هستیم بلعكس اگر خورشید و ماه نسبت به زمین زاویه قائمه تشكیل دهند خورشید و ماه گرانش یكدیگر دا خنثی می كنند و جذر و مد به طور فاحشی كاهش مییابد.
چون ماه با سرعت 3659 كیلومتردر ساعت به دور زمین حركت می كند ایجاد نیروی گریز كرده و همین نیروی گریز از سقوط آن به زمین جلو گیری می كند.
وقتی ماه از درون سایه زمین حركت میكند زمین مانع رسیدن نور خورشید به ماه میشود و ماه گرفتگی یا خسوف صورت میپذیرد. و اگر ماه به طور كامل در سایه زمین قرار نگیرد ماه گرفتگی یا خسوف ناقص ایجاد میشود. بلعكس وقتی ماه بین خورشید و زمین قرار می گیرد سایه ماه به روی زمین میفتد خورشید گرفتگی یا كسوف صورت میگیرد كه به سه شكل بروز میكند اگر خورشید كاملا در پشت ماه پنهان شود كسوف كامل و اگر فقط قسمتی از خورشید توسط ماه پوشانده شود كسوف ناقص حاصل می آید در شكل سوم ماه آنقدر از زمین دور میشود كه نمی تواند تمام سطح خورشید را بپوشاند كه به این حالت كسوف حلقوی گویند.كسوف كامل یكی از زیبا ترین جلوه های طبیعت است كه بسیار به ندرت صورت میگیرد در كسوف كامل روز تبدیل به شب میشود، ستاره ها در آسمان نمایان می شوند و تاج زیبای خورشید به دور ماه میدرخشد كه دیدن آن را با یك تلسكوپ مجهز به فیلتر خورشیدی استاندارد به شما توصیه میكنم.
این مسئله كه مدار ماه نسبت به استوای سماوی چگونه قرار دارد برای بسیاری پیش بینی ها منجمله محاسبه زمان وقوع خسوف و كسوف بسیار مهم است.متاسفانه مدار ماه كاملا بروی استوای سماوی قرار ندارد بلكه 15/5 درجه نسبت به آن انحراف دارد. كه این خود دو برخورد در مدار ماه با استوای سماوی را باعث می شود كه مكان این برخورد ها را گره نامند و به دو گره بالا رونده و پایین رونده تقسیم میشوند. به همین علت ماه ،خورشید و زمین همیشه در سایه یكدیگر قرار نمیگیرند و كسوف و خسوف به ندرت ایجاد می شود. اگر گره ها همیشه در یك وضعیت بودند محاسبه زمان وقوع كسوف و خسوف بسیار ساده بود ولی چنین نیست. بلكه محل گره ها و همچنین زاویه شیب آن ها نسبت به زمین مرتب درحال تغییر است.در نتیجه محاسبه زمان بروز كسوف یا خسوف بسیار پیچیده بوده و بهتر است حساب آن را به كامپییوتر ها بسپاریم.
جالب است بدانید جاذبه ماه آنقدر زیاد است كه حتی خشكی ها را هم 50 سانتیمتر بسوی خود میكشد.
بسیاری از اجداد ما بر این باور بودند كه ماه واقعا تغییر شكل میدهد یا به عبارتی كلفت و باریك میشود. بعضی كه دانا تر بودند گمان می كردند ماه مانند صفحه گرد وچرخانی است و این گونه هلال و بدر را توصیف می كردند كه بسیار باور پذیر تر ومنطقی تر از تصور اول بود با این حال اكنون می دانیم آنهاهم اشتباه میكردند.
ماه در سطح خود دارای دو چشم انداز است. یكی دریاها و دیگری دهانه های آتشفشانی. البته آنچه را ما دریا می نامیم در حقیقت دارای آب نیست بلكه صحرا هایی وسیع از خاكستر و گدازه های سرد شده است كه رنگی تیره تر دارد. بروی ماه می توان رشته كوه هایی مشاهده نمود همچنین دهانه هایی كه از آنها تشعشعاتی ساطع میشود.
تنها بر آن روی ماه كه به سمت زمین قرار دارد میتوان بیش از30000 دهانه آتشفشانی مشاهده كرد كه گاه قطری معادل250 كیلومتر دارند كوچكترین دهانه ای كه میشود از روی زمین دید 400 مترقطر دارد. كه البته هیچكدام به علت یك آتشفشان واقعی ایجاد نشدند بلكه همگی حاصل برخورد شهاب سنگها هستند وسنی معادل چهار ملیارد سال دارند. در آن سوی ماه اثری از هیچ دریای تاریكی نیست و خوب است بدانید دریاها بسیار جوان تر از دهانه ها هستند.
گفتیم بعضی از دهانه ها پرتو زایی می كنند كه از آن جمله می توان دهانه های تیخو،كوپر و نیكوس را نام برد.
ماه دارای كوه هایی هم هست كه البته فقط دیواره های دهانه های آتشفشانی هستند كه به طوراتفاقی كنار هم قرار گرفته سلسله جبالی بهم پیوسته را تشكیل داده اند كه در بعضی مناطق ارتفاع آن به 10 كیلومتر هم میرسد.
برای دیدن ماه به تلسكوپ گران قیمت نیازی نیست بزرگنمایی 10 تا 50 برابركه در یك دوریبن دوچشمی معمولی هم یافت می شود برای دیدن ماه بسیار مناسب است.
روش مشاهده دهانه ها به این صورت است كه مرز تاریك و روشن ماه را از هلال تا بدر هرشب رصد كنیم رمز كار در آن است كه نور خورشید به این مكان به صورت مایل تا بیده دهانه ها را كاملا آشكار میسازد. برای مشاهده دریاها همچنین پرتو زایی دهانه ها باید تا ماه بدر صبر كنیم.
در ابتدا اصلا معلوم نبود كه بشر می تواند شرایط خارج از زمین را تحمل كند یا نه ولی بزودی معلوم شد كه انسان نه تنها می تواند این شرایط را بخوبی تحمل كند بلكه حتی می تواند تمام عمر خویش را خارج از زمین سپری كند. پس از آن از سفر به ماه كه آرزوی دیرینه و دست نیافتنی پیشینیان ما بود سخن به میان آمد ولی چه كسی این جرعت و جسارت را داشت كه جان خویش را به خاطر پیشبرد علم به خطر بیندازد و خود را موش آزمایشگاهی دانشمندانی بكند كه آسوده می خواهند از روی زمین نظاره گر سفر پر مخاطره اش باشند.
اولین سفینه هایی كه به سوی ماه پرتاب شدند همگی به سختی به سطح ماه برخورد كرده و منهدم شدند ولی قبل از نابودی عكس های زیبایی هم از ماه گرفتند كه راه گشای تحقیقات بعدی شد.
600 میلیون تماشاگر تلویزیون شاهد پرواز سه تن از شجاع ترین مردان علم به سوی ماه بودند. در ساعت 18و2 دقیقه به وقت تهران نیل آرمسترانگ،ادوین الدرین و مایكل كالینز سفر معجزه آسای خود را به سوی ماه آغاز كردند و بعد از چند روز نگرانی، دنیا صدای تسلی بخش كاپتان آرمسترانگ را شنید كه با غرور اعلام كرد " عقاب به سلامت بروی ماه فرود آمد " در 20 جولای در ساعت 21و7 دقیقه به وقت تهران برای اولین بار انسان بروی ماه قدم گذاشت تلویزیون ها صدای آرمسترانگ را پخش می كردند كه با اولین قدم در میكروفن موجود در كلاهش گفت:"این قدم كوچكی برای یك مرد اما قدمی بس بزرگ برای بشریت است " پس ازآن تا كنون انسان بارها بروی ماه قدم گذارده .
آیا می دانید جای پای آرمسترانگ و یارانش میلیارد ها سال و شاید حتی تا پایان عمر ماه بروی غبارنرم ماه باقی می ماند. زیرا باد و بارانی وجود ندارد كه آرامش این غبار نرم را برهم زند این اثر فقط در صورت برخورد یك شهاب سنگ پاك می شود. این در حالیست كه فقط تا چند صد هزار سال دیگر بروی زمین نه اثری از اهرام ثلاثه باقی میماند نه برج ایفل و نه نیروگاه های عظیم اتمی كه از مقاوم ترین مواد شناخته شده توسط بشر ساخته شده اند.
مواد كانی ماه را میتوان با سنگهای بازالت زمین مقایسه كرد بسیاری از دانشمندان گمان می كردند ماه جهانی سرد و یخ زده است ولی ماه نیز مانند زمین دارای هسته ای مذاب و مایع است كه البته تركیب دقیق آن هنوز بر ما معلوم نیست. ماه در بدو شكل گیری مانند زمین دارای میدان مغناطیسی بوده كه در گذر زمان چیز زیادی از آن باقی نمانده است.
ماه نیز مانند زمین 6/4 میلیارد سال عمر دارد و چهار فرضیه برای شكل گیری آن وجود دارد 1:جدا شدن از زمین مذاب 2:شكل گیری همزمان با زمین 3:پیدایش در خارج از منظومه شمسی كه در سفر طولانی خود به دام گرانش زمین افتاده است 4: تشكیل از گاز ها و بخارهای داغ خورشیدی كه زمین هم از همان ها شكل گرفته
ماه مذاب پس از سرد شدن میلیون ها سال توسط شهاب سنگ ها بمباران شد و از گدازه های حاصله طی میلیونها سال بعد دریا ها شكل گرفتند . ماه 700 میلیون سال مانند تلی از آتش درخود میسوخت و مرتب توسط شهاب سنگ ها مورد اصابت قرار میگرفت. جوان ترین دهانه آتشفشانی ماه 20 میلیون سال عمر دارد. امروزه دیگر به ندرت شهاب ستگی به ماه برخورد می كند و آرامش ماه پیر را بهم میزند.
آینده ماه هم بسیار جالب است. چرخش ماه به دور زمین آرام آرام از سرعت چرخش زمین بدور خود می كاهد و در نتیجه طول شبانه روز را افزایش می دهد. به طور متقابل سرعت ماه مدام افزایش میابد و در نتیجه نیروی گریزش بیشتر وبیشتر میشود و جاذبه زمین بیچاره دیگر قادر به نگاه داشتنش نخواهد بود و ماه لحظه به لحظه از زمین دورتر میشود. شاید اگر همین طور پیش میرفت روزی میرسید كه زمین كاملا از چرخش به دور خود می ایستاد و ماه هم راهش را میگرفت و پی كارش میرفت. ولی هرگز شاهد چنین اتفاقی نخواهیم بود زیرا خیلی زودتر خورشید پیرما در آخرین روز های عمرش همانند باد كنكی باد میكند وعطارد،زهره،زمین ،ماه وشاید حتی مریخ را به تلی از خاكستر تبدیل میكند. البته امید وارم تا آن زمان بشر هوشمند از زادگاه رو به نابودی خود، زمین به سلامت و صلح به عالم بی انتها سفر كند من كه امید وارم ولی چه كسی میداند صحبت از چهار تا پنج میلیارد سال دیگر است...
