چهارمین شبهه: آیه مذكور، جمع را خطاب مى كند اما على علیه السلام فرد است
اعتراض مهمّى كه صورت علمى دارد و بر آیه ولایت مطرح كرده اند این است كه معترضین گفته اند:
على علیه السلام یك نفر است، اما در این آیه خداوند به لفظ جمع سخن گفته است و این بدین معنا است كه مخاطبین آیه بیش از یك نفر بوده اند. خداوند متعال مى فرماید:
(والّذین آمنوا الّذین یقیمون الصّلاة ویؤتون الزّكاة وهم راكعون)
«آن كسانى كه ایمان آورده اند، نماز برپا مى دارند و در حال ركوع زكات مى دهند» پاسخ
این اشكال ظاهر زیبایى دارد و در موارد دیگرى نیز وارد شده است؛ زیرا آیات دیگرى نیز وجود دارند كه در آن ها لفظ جمع به كار رفته، ولى مراد یك نفر است، مانند آیه مباهله كه خداوند در آن جا مى فرماید:
(وانفسنا وانفسكم)
«و بیاوریم جان هاى خود و جان هاى شما را »
در حالى كه پیامبر اكرم صلى اللّه علیه وآله فقط حضرت على علیه السلام را با خود برد. همچنین پیامبر صلى اللّه علیه وآله از بین زنان، تنها حضرت فاطمه علیها السلام را با خود بُرد در حالى كه در آیه شریفه مى فرماید:
(ونسائنا ونسائكم)
«زن هایمان و زنهایتان»
این اعتراض ممكن است در سایر مباحث علمى نیز مطرح شود، لذا ممكن است در برخى از آیات لفظ جمع آمده باشد اما مراد یك نفر باشد. پاسخ زمخشرى
زمخشری كتاب معروفى به نام كشاف در تفسیر قرآن دارد، و امتیاز آن از سایر تفسیرها به این است كه قرآن را از لحاظ ادبى و بلاغى تفسیر مى نماید و این در نزد اهل فن و خبره مبرهن و واضح است. وى در آن كتاب به این سؤال این گونه پاسخ مى دهد:
« این كه در چنین مواردى لفظ جمع آورده مى شود به این جهت است كه بقیّه مردم به انجام دادن این كار تشویق شوند و توجه مردم را به این نكته معطوف سازد كه مؤمن باید تا این حدّ بر احسان به فقرا و بیچارگان حریص باشد كه حتى در حال نماز از كمك رسانى و احسان به مستمندان غافل نشود، و این چیزى است كه از تمامى مؤمنان خواسته شده است. به همین جهت این آیه به صورت لفظ جمع آمده است. »
در قرآن كریم و احادیث صحیحه اى كه از پیامبر اكرم صلى اللّه علیه وآله روایت شده، و همچنین در زبان عربى فصیح، موارد متعدّدى دیده شده است كه لفظ به صورت جمع به كار رفته، اما مقصود از آن یك نفر است. دیدگاه علاّمه سیّد عبدالحسین شرف الدین رحمه اللّه
علاّمه سید عبدالحسین شریف الدین رحمه اللّه در این زمینه دیدگاه دیگرى دارد. وى مى نویسد:
اگر این آیه با صیغه مفرد مى آمد منافقان و دشمنان امیر مؤمنان على علیه السلام در صدد تصرّف در قرآن برمى آمدند و به خاطر دشمنى با آن حضرت دست به تحریف قرآن مى زدند، زیرا آیات دیگرى نیز به صورت صیغه جمع به كار رفته است ولى مقصود از آن تنها على علیه السلام است؛ اگر در تمام این موارد صیغه مفرد به كار مى رفت آن ها به فكر تصرّف در قرآن كریم مى افتادند.
در چنین شرایطى بیان مطلب با كنایه و صیغه جمع بسیار شیواتر و رساتر از تصریح به لفظ مفرد است. قرآن به طور اجمال بیان مى فرماید: كسانى كه در حال نماز صدقه دادند، ولىّ شما هستند، آن گاه روایات موجود معیّن مى كنند كه آن شخص على بن ابى طالب علیه السلام است. چنین بیانى شیواتر است چرا كه به اسم شخص معیّنى تصریح نشده و به قول معروف: كنایه رساتر از تصریح است (1)
(1) المراجعات: 263.
روایتى از امام صادق علیه السلام
در این زمینه روایتى معتبر از امام صادق علیه السلام نقل شده كه نظر علاّمه سیّد شرف الدین رحمه اللّه را تأیید مى كند.
راوى از امام علیه السلام پرسید، چرا نام على علیه السلام به همین صراحت كه من مى گویم در قرآن ذكر نشده است؟
امام علیه السلام در پاسخ مى فرماید: اگر نام آن حضرت با صراحت و وضوح در قرآن مى آمد، منافقان نام او را حذف مى كردند و دست تحریف در قرآن باز مى شد، در حالى كه خداوند سبحان خواسته است كه قرآن را از هر دخل و تصرّفى محافظت نماید. آن جا كه مى فرماید:
(إنّا له لحافظون) «به راستى كه ما حافظان قرآنیم ».
پاسخى مورد پسند
به نظر مى رسد كه بهترین پاسخى كه وجود دارد همین است كه بگوییم: نظایر فراوانى در قرآن، حدیث و سخنان فصیح عرب وجود دارد كه چنین به كار رفته است. از طرفى در تمام روایات صحیح و معتبر آمده است كه این آیه تنها در شأن على علیه السلام نازل شده است. و اگر به كتاب گران سنگ الغدیر علاّمه امینى رحمه اللّه مراجعه كنید، خواهید دید كه این بزرگوار آیات فراوانى را ذكر مى كند كه در آن ها از صیغه جمع استفاده شده امّا مراد و مقصود آن ها تنها یك نفر است. او تمامى آن آیات را با استناد به روایات و مصادرى كه مورد قبول و اعتماد است بیان مى كند. بنا بر این، هیچ جاى شگفتى نیست كه آیه با لفظ جمع آمده، اما مراد از آن یك نفر است.