رعایت حریم خانواده اعم از حریم فیزیکی واخلاقی از موضوعات مهمی است که به توجه ویژه خانواده ها و همچنین برنامه ریزان اجتماعی و اقتصادی نیاز دارد. اگر چه امروزه مردم مجبورند در مجتمع های مسکونی انبوه و خانه های کوچک زندگی کنند اما این امر نباید مانع از رعایت حریم ها در خانه شود؛ چه بسا رعایت نکردن همین نکات به ظاهر ساده و معمولی پیامدهای جبران ناپذیری در زندگی مشترک داشته باشد.رعایت حریم های فیزیکی، حریم بین والدین و فرزندان و حریم فرزندان با یکدیگر از موضوعات مهمی است که در آموزه های دینی بر آن تاکید بسیاری شده است.
در این مطلب با یکی از محققان در حوزه مطالعات زنان درباره لزوم رعایت حریم ها وپیامدهای رعایت نکردن آن گفت وگو کرده ایم که در ادامه می آید.زهرا امین مجد عضو هیئت علمی دفتر مطالعات و تحقیقات زنان حوزه علمیه قم در این باره چنین می گوید: شواهد تاریخی گواه آن است که انسان غربی نیز قبل از تسلط نظام ابتذال و سلطه فرهنگ مصرفی، اهتمام ویژه ای به مدل پوشش مردم به ویژه زنان داشته است؛ حتی در تعالیم منسوب به دین نیز به آن اشاره شده است.اما متاسفانه در فرهنگ وارداتی ما به دلیل پیروی کورکورانه از نظام مصرفی غرب، این فرهنگ در همه مظاهر زندگی ما از جمله برداشتن حریم ها خود را نشان می دهد.با از بین رفتن حریم ها در ساخت وساز منازل نظام ارزشی و هنجارهای مردم تغییر یافته است و به تدریج این فرهنگ در مدل انتخابگری افراد اعم از مدل لباس، معیشت، پرکردن اوقات فراغت خود را نشان می دهد و حتی این انتخابگری آن ها را به سمت برداشتن حریم ها در معاشرت با دیگران سوق می دهد. امروزه زنان در غرب متوجه فریب نظام سلطه شده اند و دریافته اند که طبیعت آن ها با ذائقه مصنوعی که نظام سرمایه داری برایشان تعریف کرده متفاوت است اما در کشور ما متاسفانه به دلیل همراهی اقتضائات ساختارهای اقتصادی و فرهنگی با نظام سرمایه داری مفاهیم مدل زندگی برای رفاه و لذت بیشتر تعریف می شود و با وجود مشاهده شکست غرب دوباره تجربه آن ها را تکرار می کنیم.
برداشتن حریم ها در منزل
برداشتن حریم ها در شیوه شهرسازی، خانه های مشرف، حذف حیاط و در داخل منزل نیز حذف بیرونی و اندرونی و از همه مهم تر کوچک شدن منازل خود را نشان می دهد. هر چند با توجه به اقتصاد مصرفی ناسالم مردم مجبورند در خانه های کوچک زندگی کنند اما از نتایج تلخ آن از جمله برداشتن حریم ها نمی توان چشم پوشی کرد. در واقع ما نمی توانیم بگوییم که چون مردم در خانه کوچک زندگی می کنند، حریم ها را رعایت نکنند بلکه این وظیفه نخبگان جامعه است تا مشکلات را مطرح کنندوبه دنبال راه حل باشند از جمله اینکه با برنامه ریزی در سطح کلان به گونه ای ساختمان سازی کنیم که حریم ها رعایت شود.بحث رعایت حریم ها در ساختمان سازی موضوعی بسیار اساسی است و حتی در روایات آمده است که خانه کوچک نامناسب است و از سعادت انسان این است که خانه بزرگ داشته باشد؛ زیرا داشتن منزل بزرگ علاوه بر این که زمینه رفت و آمد و صله رحم را فراهم می کند، باعث می شود حریم ها نیز رعایت شود.
لزوم توجه به حریم ها در معارف دینی
رعایت حریم بین پدر و مادر و فرزندان و حریم بین فرزندان از جمله مواردی است که باید به آن توجه شود؛ اما امروزه متاسفانه ساختمان ها به گونه ای ساخته می شود که اگر مهمانی بیاید یا باید از حریم ها چشم پوشید یا از رفت و آمد صرف نظر کرد.هم چنان که تعالیم به موضوع استیذان به معنای اجازه گرفتن فرزندان برای ورود به حریم پدر و مادر اشاره شده است. در این دستور تربیتی بر این موضوع نیز تاکید می شود که نباید فرزندان هیچ گونه سیگنالی از روابط خصوصی پدر و مادر دریافت کنند؛ بنابراین پدر و مادر باید حریمی داشته باشند و این امر میسر نمی شود مگر این که امکانات فیزیکی آن فراهم باشد؛ در واقع بیان موضوعی که شرایط فراهم آوردن آن ناممکن باشد، غیرمعقول به نظر می آید. حتی در دستورهای اخلاقی و تربیتی این نکته به والدین گوشزد شده است که اگر کودک کوچک ترین سیگنالی را از روابط خصوصی پدر و مادر دریافت کند، روی سعادت را نمی بیند.تنها همین دو نمونه نشان از اهمیت رعایت حریم ها در منزل دارد. اما متاسفانه امروزه زندگی در آپارتمان های کوچک، رعایت حریم ها را مشکل کرده است و راهکاری که می توان ارائه داد این است که پدر و مادرها با پارتیشن بندی فضای مناسب را ایجاد کنند. اما در برنامه ریزی های کلان نیز مسئولان باید به این نکته توجه کنند و اهتمام ویژه داشته باشند.
از بین رفتن حریم های اخلاقی
وی با اشاره به این که از بین رفتن حریم های فیزیکی باعث از بین رفتن حریم های رفتاری و اخلاقی نیز شده است،می افزاید :
تداوم پذیرش شعار فرزند کمتر و زندگی بهتر از جمله مسائلی بود که حتی متوجه عواقب آن نبودیم. این قضیه باعث شد زنان وارد دور باطلی شوند که به راحتی نمی توانند از آن رهایی یابند. باید گفت زن تمایل به زینت دارد و یکی از زینت های او فرزند است. زن تمایل دارد اوقات خود را با فرزندانش سپری کند و در تربیت فرزندان اهتمام داشته باشد. وقتی این امتیاز از زنان گرفته شد آنان برای پرکردن اوقات خود به سراغ تحصیل و اشتغال رفتند. البته تحصیل، آموزش و اشتغال در حوزه های خاص امر پسندیده ای است اما زنان جامعه ما وارد دور معیوب آموزش، اشتغال و به تبع آن آموزش بیشتر و اشتغال بالاتر تمام وقت شدند و حال اگر بخواهند فرزندآوری کنند، دیگر امکانش وجود ندارد و خروج از این چرخه بسیار مشکل است.
متاسفانه به دلیل نبود برنامه ریزی فرهنگی و دخالت های حداقلی و علاوه بر آن کوتاهی فرهنگ سازان و بی توجهی به سبک زندگی مردم و از طرفی فرهنگ سازی نظام سرمایه داری، شاهدیم که رعایت حریم ها کم رنگ شده است. همچنین، پذیرش اقتضائاتی از جمله این که خانم ها باید شاغل باشند، رفت و آمدها باید طبیعی باشد، باعث شد کم کم موضوع اختلاط محرم و نامحرم پذیرفته شود، حریم های بین زنان و مردان در معاشرت ها از بین برود و اگر این روند ادامه یابد بیش از گذشته شاهد فروپاشی خانواده ها خواهیم بود.
