از آغاز دهة 40 تا پیروزی انقلاب اسلامی جریان روشنفکری به سه دسته تقسیم میشود:
1. روشنفکری چپگرا.
2. روشنفکری راستگرا.
3. روشنفکری دینی.
1. روشنفکری چپگرا: این افراد دارای ایدئولوژی مارکسیستی بوده و از جهت سیاسی نیز قائل به تئوریهای توتالیتر (اقتدارگرا) هستند. آنها در تضاد مستقیم با دین و مذهب بودند.
2. روشنفکری راستگرا: این افراد باورهای لیبرالیستی داشتند. اعتقاد به آزادی داشتند البته با این قید که مزاحم آزادی دیگران نباشد. (کاری به حدود دینی نداشتند) تأکید بر قانون میکردند و منظور آنها قوانین بشری بود و آن را در مقابل قانون الهی علم میکردند.
همچنین اعتقاد به حکومتهای لیبرال ـ دموکراتیک داشتند و قائل به جدایی دین از سیاست بودند (افکار سکولاریستی).
3. روشنفکری دینی: این جریان، روشنفکری چپگرا و راستگرا و هم مذهبیان را ـ البته متدینان غیر سیاسی و مقدس مآب ـ به نقد میکشید. در واقع به دنبال تجددطلبی دینی بودند و در برابر معضلات و مشکلات راهحلهایی را ارائه میدادند که مقتضی زمان و موافق دین بود.