تبیان، دستیار زندگی

با رجوع به فرهنگ و تمدن ایرانی درمی یابیم که به وجود آمدن کت و شلوارهای امروزی ریشه در فرهنگ ایرانی دارد. 
  
با رجوع به فرهنگ و تمدن ایرانی درمی یابیم که به وجود آمدن کت و شلوارهای امروزی ریشه در فرهنگ ایرانی دارد.

امروزه بیش تر مردمان جهان، پوشاک کهن خود را به دلیل دست و پاگیر بودن کنار گذاشته اند و اکنون پوشاکی را بر تن می کنند که هم زیبا و هم راحت باشد. با وجود این، برخی از پوشاک کهن به دلیل آن که در همان روزگاران کهن دو ویژگی زیبایی و راحتی را با خود داشته اند هم چنان ماندگار شده اند و خواهان دارند.

در این میان یکی از پوشاک های کهن ایرانی، یعنی کت و شلوار، نه تنها تا روزگار ما برجای مانده بلکه تبدیل به پوشاکی جهانی شده است و در بیش تر همایش های سیاسی، ورزشی، علمی و فرهنگی، پوشاک رسمی به شمار می آید.

ایرانیان باستان، زیر بالاپوش خود، پیراهن و شلوار زیر و جوراب می پوشیدند و بالاپوش های دراز ایرانی جای خود را به کتی داد که روی شلوار پوشیده می شد و بی گمان ایران خاستگاه کت و شلوار استاندارد امروز مردان است.

در یکی از کتاب های روت ترنویل کاکس، از پژوهش گران برجسته ی تاریخ پوشاک که با عنوان «تاریخ لباس» به فارسی ترجمه شده، دو نوآوری ایرانیان در پوشاک را یادآور شده است. نخست این که ایرانیان باستان، زیر بالاپوش خود، پیراهن و شلوار زیر و جوراب می پوشیدند و دوم این که بالاپوش های دراز ایرانی جای خود را به کتی داد که روی شلوار پوشیده می شد و بی گمان ایران خاستگاه کت و شلوار استاندارد امروز مردان است.

شواهد بسیاری نشان می دهد که شلوار از عناصر اصلی پوشاک ایرانیان بوده و در فرهنگ ها و تمدن های دیگر از جمله آشوریان، بابلیان و یونانیان وجود نداشته است. در نقوش طاق بستان و بشقاب های نقره ای باقی مانده از دوره ی ساسانی کتی کوتاه دیده می شود که نشان گر آن است که پادشاهان، گاهی از یک کت کوتاه با آستین بلند استفاده می کرده اند. این کت جلو باز بوده و بلندی آن تا زیر سینه می رسید و با دکمه ای دایره ای شکل در جلوی سینه بسته می شد. دور سینه و یقه نیز مزین به نوارهای زیبا بوده است. علاوه بر آثار به دست آمده، نوشته های تاریخ نگاران یونانی مانند هردوت نیز بازتاب دهنده ی این نوآوری ایرانی ا ست.

یونانی ها ایرانیان را به دلیل پوشیدن شلوار به سخره می گرفتند و حتی هنگامی که اسکندر شیفته ی پوشاک ایرانی شد از پوشیدن شلوار سر باز زد. در زمان اشکانیان شلوار و بالاپوش های آستین دار تن پوش مرسوم در سراسر خاور نزدیک شد. نمونه ای از شلوار و پیراهن این دوره را در پیکره ی فلزی یک سردار اشکانی می توان دید که در موزه ی ایران باستان نگه داری می شود.

شلوار شاید نه به شیوه ی امروزی، اما همواره در فرهنگ و در دوران مختلف حکومت های ایران وجود داشته و اغلب حتی مورد استفاده ی زنان نیز قرار می گرفته است. پیش از ورود اسلام به ایران، شلوارها عموما" شلوارهای تنگ و چسبانی بودند که با چکمه و به منظور سوارکاری و جنگاوری مورد استفاده قرار می گرفتند.

بعد از اسلام این شلوارها تغییر شکل دادند و شبیه تر به شلوارهای کردی امروزی گشتند و بالاپوش ها نیز جای خود را با قبا عوض نمودند. این نوع پوشش که در دوران قاجار نیز بسیار متداول بود پس از سفر ناصر الدین شاه به اروپا با ویژگی های غربی در آمیخت. به گونه ای که وی قبایی در بر می کرد که بلندای آن به زانو می رسید و تا حدی شبیه به کت های امروزی بود تا آن جا که پولاک تاریخ نویس انگلیسی در مورد پوشش شاه چنین نقل می کند که: "شاه نیمه اروپایی و نیمه ایرانی لباس می پوشد."

یونانی ها ایرانیان را به دلیل پوشیدن شلوار به سخره می گرفتند و حتی هنگامی که اسکندر شیفته ی پوشاک ایرانی شد از پوشیدن شلوار سر باز زد.

● کت و شلوارهای امروزی

پوشاک ایرانی طی سال های اولیه ی سلسله ی پهلوی، به طور کلی شبیه به پوشاک دوره ی قاجاریه بود که اختلافات میان اقوام، روستاها، مناطق و نیز طبقات اجتماعی را منعکس می ساخت. در اواخر قرن نوزدهم میلادی تلاش های شایانی جهت تغییر پوشش از سوی مقامات حکومتی صورت گرفت. مخصوصا" پس از انقلاب مشروطه که بسیاری از مردان به خارج سفر کرده بودند، پوشش اروپایی و پوشیدن کت و شلوار، پاپیون و کراوات را به شیوه و سبک و سیاق امروزی پذیرا شدند.

حالا پس از گذشت سالیان کت و شلوار وارد عرصه ی رقابت مد پوشاک گشته و سالیانه صدها کت و شلوار با رنگ های متنوع و خاص سلیقه های مختلف در دنیا به عرصه ی تولید می رسد. برندهای بزرگ و جهانی در ارائه ی طرح ها و مدل های جدید از یکدیگر پیشی می گیرند و بازیگران و خواننده های مشهور را برای تبلیغات و عرضه ی محصول خود به یاری می طلبند. در ایران نیز هر چند بازار رقابت و تولیدات کت و شلوار به اندازه ی کشورهای غربی رایج نیست، با این حال در سال های اخیر شاهد ظهور برندهای شناخته شده و ایرانی بسیاری چون وستا، چامه پوشان، هاکوپیان، ایکات، مهدی و ایران پوشاک هستیم. این برندها عموما" از کیفیت مطلوبی برخوردارند و براساس خواست و سلیقه ی مردان ایرانی به بازار عرضه می گردند.

● مردان ایرانی، کت و شلوار مد جهانی

آزاده یاسمن نبی زاده، طراح پارچه و لباس، در مورد ظهور کت و شلوار به شیوه ی امروزی در ایران می گوید: "به روایتی کت و شلوار به شیوه ی امروزی از دوره ی صفوی رواج یافته است. نظریه ای وجود دارد مبنی بر این که نقاشی های رضا عباسی در آن دوران این مطلب را عیان می کنند که سبک پوشش مردان، به نوعی پوشش غربی ایرانی شده است. با این حال آن چه مسلم است کت و شلوار با سبک و سیاق غربی از دوره ی رضاخان و به دلیل علاقه ای که وی به تجددگرایی داشت وارد ایران شد. متأسفانه باید اذعان داشت با آن که به وجود آمدن کت و شلوار های امروزی ریشه در فرهنگ غنی ایران دارد، ما هیچ رد پایی از ریشه ی ایرانی لباس مردانه در آن نمی یابیم. در صورتی که ما می توانیم با بازگشت به ریشه های فرهنگی و تمدن ایرانی روح جهانی را در لباس مردانه زنده کنیم و در عوض آن که پذیرای طرح های کشورهای دیگر باشیم، تبدیل به تولیدکننده ی طرح های اصیل و متفاوت گردیم و برای رسیدن به این امر، نیاز به فرهنگ سازی داریم. باید فرهنگ سازی جمعی و عمومی صورت بپذیرد تا طعم و سلیقه ایرانی ها تغییر یابد.