آرتیشو گیاه بومی مناطق مرکزی مدیترانه است. ولی در حال حاضر در بیشتر نقاط معتدل دنیا کشت می شود. رومی ها در حدود دو هزار سال پیش این گیاه را پرورش می دادند و به عنوان سبزی در سالاد استفاده می کردند.
آرتیشو در قرن شانزدهم به انگلستان و فرانسه برده شد و سپس در قرن نوزدهم در آمریکا کشت شد. اکنون کالیفرنیا و سواحل اقیانوس آرام مرکز کشت آرتیشو هستند.
آرتیشو گیاهی است چند ساله دارای ساقه یی راست که ارتفاع آن به حدود یک متر می رسد. برگ های آن پهن و دراز، مانند برگ های کاهو بوده و به رنگ سبز تیره است. میوه ی آن به شکل میوه کاج یا سیب فلس دار است در انتهای ساقه قرار دارد. گلبرگ های آن ضخیم و گوشتی بوده و انتهای گلبرگ ها ضخیم تر است که مصرف خوراکی دارد. آرتیشو برای رشد احتیاج به آب و باران فراوان دارد.
برای خرید آرتیشو دقت کنید که برگ ها باز نشده، سفت و سبز باشد. هنگامی که برگ های آرتیشو قهوه یی باشد. نشان دهنده ی کهنه بودن آن است.
فصل آرتیشو معمولاً ما ههای فروردین و اردیبهشت (آپریل و می )است.
ترکیبات شیمیایی:
برگ های خوردنی آرتیشو دارای اینولین، اینولاز و ماده یی تلخ به نام سینارین است .سینارین ترشحات صفرا را زیاد می کند و علت صفرا بری آرتیشو داشتن این ماده است.
درصد گرم آرتیشوی پخته مواد زیر موجود است:
انرژی: چهارده کالری
پروتئین: 1/5 گرم
آب: 86 گرم
مواد چرب: 0/1 گرم
مواد نشاسته یی: پنج گرم
کلسیم : 22 میلیگرم
فسفر: چهل میلی گرم
آهن: 0/6 میلی گرم
سدیم: سی میلی گرم
پتاسیم:250 میلی گرم
ویتامین A: چهل واحد بین المللی
ویتامین B1
0/4 میلی گرم
ویتامین B2:
0/2 میلی گرم
ویتامین B3:
0/6 میلی گرم
ویتامین c:
2/5 میلی گرم
خواص دارویی:
آرتیشو از نظر طب قدیم ایران گرم و کمی خشک است. قسمت مورد استفاده ی آرتیشو، برگ ها و قسمت وسط آرتیشو آن است که به نام قلب آرتیشو معروف است.
کبد را تمیز و اعمال کبد را تنظیم می کند.
ترشح صفرا را افزایش می دهد.
از جمع شدن چربی در کبد جلوگیری می کند. کسانی که کبد چرب دارند بهتراست از آرتیشو استفاده کنند.
یرقان مزمن را درمان می کند.
تقویت کننده ی بدن است.
موجب دفع ادرار می شود.
تب بر است
در درمان روماتیسم مؤثراست.
یبوست های ناشی از عدم صفرا را درمان می کند.
در درمان ورم روده مؤثر است.
باعث دفع سنگ های کیسه ی صفرا می شود.
کلیه و مثانه را گرم می کند.
گاز و نفخ معده و روده را از بین می برد.
باعث هضم غذا می شود.
کلسترول خون را پایین می آورد.
داروی لاغری است و کسانی که می خواهند وزن کم کنند و لاغر شوند می توانند هر روز آرتیشو بخورند.
سرگیجه را برطرف می کند.
مبتلایان به بیماری قند می توانند با خوردن آرتیشو قند خون خود را تنظیم کنند.
در درمان میگرن مؤثر است.
در برطرف کردن بیماری آسم مفید است.
نقرس را برطرف می کند.
رگ ها را تمیز کرده و تصلب شرایین را درمان می کند.
در برطرف کردن اگزما مؤثر است.
در درمان اکثر بیماری های پوستی مفید است.
سموم بدن را دفع می کند.
زخم های ریه و روده را درمان می کند.
برای جلوگیری از ریزش مو از برگ های آرتیشو ضماد تهیه کرده و به سر بمالید.
برای برطرف کردن بوی بد زیر بغل، عصاره برگ آرتیشو را به زیر بغل بمالید.
منبع: هفت روز زندگی شماره(90)