روز به روز بر شمار مبتلایان به دیابت نوع 2 افزوده می شود. دیابت علاوه بر عوارضی که بر چشم، کلیه ها و قلب باقی می گذارد، موجب بروز یک سری تغییرات در بدن می شود که تنها با مراقبت کامل قابل پیشگیری است. در اینجا به ذکر توصیه هایی می پردازیم که رعایت آنها از سوی افراد مبتلا به دیابت نقش مؤثری در حفظ سلامتی آنها خواهد داشت.
بالا بودن قندخون و اختلال در گردش خون سبب بروز مشکلاتی در پوست می شود. هر روز دوش بگیرید و از صابون های ملایم و آب ولرم استفاده کنید و برای نرم نگه داشتن پوست لوسیونهای مناسب به کار ببرید. از ایجاد خراش، بریدگی و سایر ضایعات در پوست خود اجتناب کنید. در حین کارکردن حتماً از دستکش استفاده کنید. برای جلوگیری از آفتاب سوختگی و سرمازدگی محافظ های مناسب بکار گیرید. صدمات وارده را سریعاً درمان کنید. همه بریدگی ها و خراش ها را با آب و صابون بشویید و با یک باند خشک استریل کنید.
در صورتی که بریدگی ها و کبودی های پوست شما در عرض 24 ساعت بهبود نیافتند سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
مراقبت از دندانها
شما بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به عفونت های لثه قرار دارید. مسواک زدن روزانه در پیشگیری از عفونت لثه و دندان ها نقش مؤثری ایفا می کند. هر شش ماه یک بار به دندان پزشک مراجعه نمائید و بیماری خود را از وی پنهان نکنید.
مراقبت از چشم ها
مراقبت از چشم ها یکی از مهمترین قسمت های مراقبت های بهداشتی شماست زیرا افرادی که به دیابت مبتلا هستند احتمال بیشتری برای ابتلا به مشکلات چشمی دارند. راهنمایی های زیر به شما کمک می کند تا از این مسائل پیشگیری کنید یا بروز آنها را به تأخیر اندازید.
- رژیم غذایی خود را همیشه حفظ کنید.
- جهت معاینه چشم حداقل هرسال یکبار به چشم پزشک مراجعه کنید.
- فشار خونتان را مکرراً اندازه گیری و کنترل نمائید.
- در صورت بروز هرگونه اختلال در بینایی به پزشکتان مراجعه نمایید.
علاوه بر موارد فوق، در روزهای بیماری نیز احتیاج به مراقبت های خاص دارید. در روزهای بیماری، داروهای خود را به طور مرتب مصرف کنید حتی اگر قادر به خوردن غذا نیستید.
- پزشک خود را از بیمار بودنتان آگاه سازید.
- مایعات بیشتری بنوشید و بیشتر از گذشته استراحت کنید.
مراقبت از پاها
افراد دیابتی می تواند به سادگی از بیماری های جدی پا که منجر به قطع پا و یا انگشتان شود جلوگیری کند، مراقبت از پا برای هر دیابتی اهمیت فراوانی دارد، بویژه کسانی که 1- حس پایشان از بین رفته؛ 2- تغییر در شکل پا دارند؛
3- زخمها و یا ضایعاتی در پا دارند که بهبود نمی یابد.
آسیب به اعصاب پا موجب می شود که حس پا از دست برود و بیمار نتواند مثلاً سنگریزه ای را در کفش خود حس کند و ممکن است همین سنگریزه منجر به زخم پا شود. اگر کفش تنگ باشد و به علت آن تاولی ایجاد شود، بیمار توانایی حس آن را ندارد و این قبیل زخم ها می توانند منجر به قطع اندام شود. همواره باید قندخون با دقت کنترل شود و کنترل روزانه آن از مشکلات جدی پا جلوگیری می کند.
برای جلوگیری از این مشکلات که ممکن است منجر به قطع پا شوند، این متن چند توصیه ساده دارد:
الف) کنترل عوامل خطر ساز:
قند، کلسترول و فشارخون را همواره باید در حد نرمال نگه داشت تا از قطع پا یا همچنین مشکلات کلیه جلوگیری شود. همکاری با یک تیم مراقبت درمان، کیفیت زندگی بیمار را ارتقا می دهد. این تیم شامل: جراحان عروق، متخصص غدد داخلی، پرستار، راهنمای رژیم غذایی، ارتوپد و ... است که مشخص می کنند:
1- چه وقت باید کلسترول فشارخون و هموگلوبین A1C را اندازه گیری کرد؛
2- چگونه و چه وقت قند خون را تست کرد؛
3- بیمار غذاهایی مصرف کند که چربی کم، فیبر غذایی زیاد، مانند میوه و سبزی باشد؛
4- ورزش روزانه فراموش نشود؛
5-سیگار نکشد؛
6- برنامه مراقبت از پا را فراموش کند؛
7- سالانه یکبار پاها، چشمها و کلیه ها چک شود.
ب) کنترل روزانه پاها:
در پا ممکن است ضایعات جدی ایجاد شود، ولی چون احساس درد وجود ندارد، پا را باید روزانه چک کرد که مبادا برش، زخم، نقاط قرمز، ورم و یا عفونت بین انگشتان وجود داشته باشد. باید زمان خاصی در روز (عصرها بهتر است) را به دیدن دقیق پا اختصاص داد و سعی کرد آن جزء عادت روزانه شود اگر بیمار به دلیل پیری و یا ناتوانی نمی تواند خم شود می تواند از آینه کمک بگیرد و یا از اعضای خانواده اش بخواهد به او کمک کنند.
ج) شستن روزانه پاها:
پا باید در آب ولرم (و نه داغ) شسته شود. قبل از حمام و یا دوش گرفتن باید آب را امتحان کرد که مبادا خیلی داغ باشد. پاها بهتر است خشک شوند و بیمار مطمئن شود که بین انگشتان او هم خشک شده است (مبادا عفونت قارچی در پا ایجاد گردد).
د) نرم نگه داشتن پوست پا:
باید ژل، کرم و یا محلولی به پوست مالیده شود تا از خشکی پوست جلوگیری شود. باید از مالیدن کرم یا ژل بین انگشتان اجتناب کرد زیرا خود ممکن است ایجاد عفونت کند.
ه) وجود میخچه و یا سفتی پوست کف پا:
اگر در پا میخچه ایجاد شد، باید با پزشک متخصص مشورت کرد تا بهترین درمان برای او پیدا شود. با اجازه پزشک می توان بعد حمام یا دوش گرفتن از سنگ پا استفاده کرد ولی استفاده از تیغ، داروهای اسیدی سوزاننده که میخچه را حذف می کنند قدغن است، زیرا خود موجب آسیب پوستی می شوند.
و) ناخن گرفتن هفتگی:
بعد اینکه پا شسته شد و خشک گردید می توان ناخن ها را گرفت. ناخن ها را باید عرضی و مستقیم گرفت و به گرفتن ناخن در گوشه ها توجه کرد. اگر ناخن خوب دیده نمی شود یا ناخن ضخیم شده و یا زیر پوست رفته باید با جراح مشورت کرد.
ز) پوشیدن همیشگی کفش و جوراب:
باید همواره بیمار دیابتی کفش و جوراب بپوشد، زیرا ممکن است در هر قدم که گذاشته شود، چیزی به پا آسیب برساند و پوشیدن جوراب و کفش از ورم و زخم هم جلوگیری می کند و همچنین جورابهای تمیز و سفید استفاده شود و از پوشیدن جورابهایی که کش محکم دارند خودداری شود. هر بار پیش از پوشیدن کفش ها باید داخل آن چک شود که مبادا چیزی در آن وجود داشته باشد که به پا آسیب برساند کفش های بیمار از جنس چرم مرغوب بوده و ترجیحاً دو جفت داشته باشد که صبح از یک جفت استفاده کند و بعد ازظهر از جفتی دیگر؛ و همچنین کفش ها از نظر اندازه نه بزرگ باشند و نه کوچک.
ح) محافظت پا از سرما و گرما:
باید در حمام و سونا هم کفش پوشید و برای جلوگیری از آفتاب سوختگی در ساحل دریا پماد ضد آفتاب مالیده شود پا را باید از بخاری، رادیاتور و آتش هم دور نگه داشت. شبانه اگر هوا سرد است باید جوراب پوشیده شود تا پا گرم بماند. در هوای سرد برای جلوگیری از سرمازدگی باید همواره پا را چک کرد.
ط) حفظ جریان خون پا:
وقتی فرد روی صندلی می نشیند بهتر است زیر پایش چیزی بگذارد که بالاتر از سطح زمین باشد. دو یا سه بار در روز انگشتان پا را برای 5 دقیقه حرکت دهد و زانو را بالا و پایین ببرد تا خون در ساق پا و انگشتان بهتر جریان یابد. برای مدت طولانی نباید پایش را خم نگهدارد. چون سیگار میزان اکسیژن رسانی به سلولهای پا را کاهش می دهد. کشیدن سیگار برای افراد دیابتی ممنوع است.
ی) ورزش:
فرد دیابتی که حس اندام هایش دچار اشکال شده، باید از ورزشهای حرفه ای مثل پرش، دویدن، و ... اجتناب کند و ورزشهایی مثل شنا، دوچرخه سواری که آسیبی به او نمی زنند، انجام دهد. ورزش علاوه بر اینکه موجب جریان بهتر خون در پا می شود به سلامتی و شادابی کمک می کند. کفشهای ورزشی انتخاب شده باید کاملاً اندازه پا باشد و از پا محافظت کند.
- اگر نمی توانید رژیم غذایی معمولی خود را مصرف کنید، به جای کربوهیدراتها از مایعات استفاده کنید. پس از بهبودی حتماً قندخون خود را کنترل کنید.
منبع: اینترنت.
منبع:نشریه پیام پزشک، شماره 53