ارزنده ترین نعمتى كه خداوند به انسان مرحمت فرمود، نعمت عقل است .(5) این نعمت ، اساس شخصیت و منشاء اصلى افتخارات آدمى شمرده مى شود. به وسیله این گوهر گرانبهاست كه آدمى راه را از بیراهه و صلاح را از فساد تشخیص مى دهد و در پرتو فروغ و روشنایى آن خود را از تاریكیها و پرتگاههاى زندگى نجات مى دهد.
1 - برخوردارى از سلامت عقل 2 - داشتن روح تعبد (بندگى خداوند) 3 - داشتن اسوه و الگوى تمام عیار هدایت (قبول ولایت )
1 - برخوردارى از سلامت عقل
نقش عقل در رساندن آدمى به حیات طیبه
ارزنده ترین نعمتى كه خداوند به انسان مرحمت فرمود، نعمت عقل است .(5) این نعمت ، اساس شخصیت و منشاء اصلى افتخارات آدمى شمرده مى شود. به وسیله این گوهر گرانبهاست كه آدمى راه را از بیراهه و صلاح را از فساد تشخیص مى دهد و در پرتو فروغ و روشنایى آن خود را از تاریكیها و پرتگاههاى زندگى نجات مى دهد. كسانى كه از این سرمایه برخوردارند، حق هر نعمتى را به طور شایسته ادا مى سازد و مى دانند كه نقش و موقعیت آنها در صحنه حیات چیست اما بیچارگانى كه از این سرمایه محرومند، اصولا حیات و زندگى انسانى ندارند زیرا دست به گریبان جهلند و از این حقیقت غافل مانده و پشت پرده غرور و نخوت فقط خود را مى بینند و بس .
این گروه را جز با مردگان نمى توان سنجید.
عن الحسن بن الجهم : قال : سمعت الرضا (علیه السلام ): صدیق كل امرى ء عقله و عدوه جهله .(6)
حسن بن جهم مى گوید: از امام رضا (علیه السلام ) شنیدم كه فرمود:
((دوست هر انسان عقل اوست و دشمن جهل و نادانى او)).
((صدیق )) به معناى دوستى است كه هرگز در روابط خود خیانت نمى كند. از دیدگاه امام رضا (علیه السلام ) عقل سلیم دوستى است كه در راهنمایى انسانها صادقانه عمل مى نماید و آن چراغى فراراه آدمى به سوى خیر و سعادت است .
((جهل )) در لغت متداول (در عرف مردم ) به معناى نادانى است و در كار مقابل علم و دانش ، قرارداد ولى این كلمه در روایات به معناى ((عدم شعور)) و ((عدم تعقل )) به كار رفته و در مقابل ((عقل )) آمده است .
عاقل كسى است كه هر چیزى را به جاى خودش قرار دهد، به عكس جاهل كه هر چیزى را در غیر جاى خود وضع مى كند.(7)
موارد مهم جهل
1 - جهل نسبت به استعدادهاى خود
2 - جهل نسبت به تاریخ و سرنوشت گذشتگان
3 - جهل نسبت به زمان و مقتضیات آن و حوادث روزمره
4 - جهل نسبت به فلسفه سختیها و بلاهاى الهى و تاثیر آن در ساختن شخصیت انسان
5 - جهل نسبت به مردم و شیوه رفتار با آنان خصوصا جهل به دشمنان
اسباب جهل و نادانى
1 - تقلید كوركورانه كه شامل : پدران و گذشتگان ، بزرگان قوم ، قدرتهاى بیگانه
2 - عدم درك صحیح از دین
3 - عدم پیروى كامل از دین
آثار جهل در قرآن
1 - دگرگون شدن ارزشها، (سوره بقره ، آیه 216)
2 - نكبت و پشیمانى ، (سوره حجرات ، آیه 6)
3 - بى ادبى ، (سوره حجرات ، آیه 4)
4 - سوءظن و بدبینى ، (سوره آل عمران ، آیه 154)
5 - پراكندگى و اختلاف ، (سوره حشر، آیه 14)
6 - خودباختگى و تقلید كوركورانه ، (سوره انبیاء، آیه 54 - 52)
7 - سرچمشه بهانه جویى ، (سوره بقره ، آیه 118)
8 - تعصب و لجاجت ، (سوره فتح ، آیه 26)
9 - اشاعه فساد، (سوره نمل ، آیه 55)
10 - عامل اصلى شكست ، (سوره انفال ، آیه 65)
11 - سرچشمه كفر، (سوره اعراف ، آیه 138)
12 - نابینایى (كوردلى )، (سوره رعد، آیه 19)
13 - بى بركت شدن عمر و حیات ، (سوره حج ، آیه 5)
14 - مایه سقوط و نابودى ، (سوره انفال ، آیه 22)
15 - ورود به دوزخ ، (سوره اعراف ، آیه 179)
