وی که منزلش خانه جغرافیابود. دکتر محمد حسن گنجی، رییس خانه جغرافیا و از بنیانگذاران جغرافیای نوین و هواشناسی ایران، مرد سال 2001 هواشناسی جهان. اوی که یک قرن درجغرافیای ایران نفس کشید و عاقبت در جغرافیای ایران رخ در نقاب خاک کشید
نویسنده:استاد اسفندیار معتمدی
برگرفته از روزنامه شرق یکشنبه اول امرداد ۹۱
- «آرزوی شخصی من این است که با روشن شدن اهمیت کاربردی این علم (جغرافیا) به ویژه از لحاظ نقش موثر آن در برنامه‌ریزی‌های منطقه‌ای که به اطلاعات چندجانبه نیاز دارد و با مشارکت بیشتر جغرافیدانان در فعالیت‌های غیرآموزشی، آنچنان شرایط مساعدی فراهم شود که این طبقه بتوانند به نحو شایسته و موثری سهم مهم خود را در خدمت به میهن عزیز ایفا کنند و دانشگاه‌ها هم با بیداری بیشتری به توسعه برنامه‌ها و عمقی بودن بیشتر آنها کمک کنند و بالاخره دانشجویان که اداره‌کنندگان آینده کشورمان هستند، صداقت و انصاف و ایمان به استقلال و شعائر ملی را همواره رهنمون خود قرار دهند و خود را برای مشارکت موثر و سازنده در زندگی ایران بزرگ فردا آماده کنند.»
خطابه دریافت منشور استادی ممتاز (۱۵ بهمن ۱۳۵۴)دکتر «محمدحسن گنجی» در سال ۱۲۹۱ در بیرجند به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زادگاهش در مدرسه شوکتیه به پایان برد. در ۱۳۰۹ به تهران آمد و دوره سه‌ساله دارالمعلمین عالی را در رشته تاریخ و جغرافی گذراند. در سال ۱۳۱۲ از طرف دولت به اروپا اعزام شد و در دانشگاه ویکتوریای شهر منچستر انگلیس، در رشته جغرافیا به ادامه تحصیل پرداخت و پس از اخذ فوق‌لیسانس به ایران برگشت. در ۱۳۱۷ با سمت دبیری دانشگاه تهران به کار مشغول شد. در ۱۳۳۱ به آمریکا رفت و به دریافت درجه دکترا نایل شد و به کار خود بازگشت.
دکتر «گنجی» در سال ۱۳۴۷ به سمت معاونت مالی و اداری دانشگاه تهران برگزیده شد. از آبان ۱۳۴۸ مدیرگروه جغرافیا و از خرداد ۱۳۵۳ تا پایان خدمت رسمی عهده‌دار ریاست دانشکده ادبیات و علوم انسانی بود. در اول بهمن ۱۳۵۴ بازنشسته و در ۱۵ بهمن همان سال به درجه استادی ممتاز دانشگاه تهران مفتخر شد.
دکتر «گنجی» از مهرماه ۱۳۳۵ تا مهرماه ۱۳۴۷ علاوه بر استادی دانشگاه، ریاست اداره کل هواشناسی را که خود تاسیس کرده بود، برعهده گرفت و به مدت پنج سال، از اردیبهشت ۴۲ تا ۴۷، مقام معاونت پارلمانی وزارت راه را نیز داشت. هنگام ریاست هواشناسی کشور، نماینده ثابت دولت ایران در سازمان هواشناسی جهانی و به مدت پنج‌سال هم رییس هواشناسی منطقه آسیا و عضو کمیته اجرایی آن سازمان بود. دکتر «محمدحسن گنجی» مرد علم و عمل بود. آثار علمی فراوانی به صورت کتاب، مقاله و سخنرانی در مجامع علمی داخلی و خارجی دارد. از جمله آثار علمی معتبر او «اطلس اقلیمی ایران» (به فارسی) و «اقلیم‌شناسی ایران» (به انگلیسی) است که کتاب اخیر در سال ۱۹۵۶ در قاهره به چاپ رسید.
دکتر «گنجی» در طول عمر پرتلاش و پرثمر خود، دایم به فعالیت‌های علمی تدریس، تالیف، ترجمه، سخنرانی و کارهای عملی بنیان‌گذاری، توسعه و مدیریت سازمان هواشناسی ایران، معاونت دانشگاه تهران و ریاست دانشکده ادبیات مشغول بوده. او پس از بازنشستگی ماموریت یافت که مقدمات تهیه و تشکیل دانشگاهی را در بیرجند فراهم کند. در تیرماه ۱۳۵۵ به سمت ریاست موسسه آموزش عالی بیرجند برگزیده شد.
فهرست آثار دکتر «گنجی» به این شرح است:
۱- کتاب‌ها و آثار چاپ‌شده، ۱۰ مجلد
۲- مقاله‌های علمی چاپ‌شده در مجله‌های فارسی، ۴۰ مجلد
۳- مقاله‌های علمی چاپ‌شده به زبان انگلیسی، ۱۲ مقاله
۴- مقدمه بر کتاب‌ها، هشت مقاله
۵- مقاله‌های نقد کتاب، سه مقاله
۶-جزوه‌های درسی گوناگون، هشت مجموعه
۷- سخنرانی‌های چاپ‌شده، ۱۶ سخنرانی
دکتر «محمدحسن گنجی» یکی از افتخارات علم ایران بود. در ۲۰ انجمن و شورای علمی و دانشگاهی داخلی و خارجی عضویت داشت و از سال ۱۳۱۷ تا مهر ۱۳۶۳ در ۴۰ مجمع بین‌المللی به نمایندگی از سوی دولت ایران شرکت فعال داشته است.یکی از تالیفات گرانقدر دکتر «گنجی» کتاب «جغرافیا در ایران» است. او در این کتاب به تاریخ آموزش جغرافیا، از دارالفنون تا انقلاب اسلامی پرداخته بود. دکتر «محمدحسن گنجی» در حالی‌که حدود یک قرن از عمرش می‌گذشت همچنان پویا و امیدبخش بود و از جوانان کشور همواره می‌خواست خود را برای مشارکت موثر و سازنده در زندگی ایران بزرگ فردا آماده کنند.
این سوگ بزرگ را به جامعه علمی ایران و همه علاقه‌مندان به سازندگی کشور تسلیت می‌گوییم.
